طرح مسکن مهر که در دهه ۸۰ اجرا شد، پس از ۱۶ سال توانست آخرین گروه از متقاضیان خود را صاحب خانه کند. اما تازه‌ترین پروژه دولتی ساخت‌وساز یعنی نهضت ملی مسکن، که پنج سال پیش کلید خورد، با روند فعلی احتمالا بیش از چهار دهه دیگر تا خط پایان فاصله دارد.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که از ابتدای اجرای قانون جهش تولید مسکن تاکنون، تنها ۴۰ هزار و ۲۰۱ واحد مسکونی تکمیل و به پیش‌خریداران خانه‌ندار تحویل داده شده است. در مقابل، ۸۵۸ هزار خانوار سهمیه مسکن ملی را پیش‌خرید کرده‌اند و اکنون منتظر ساخت و تحویل هستند.
چالش‌های پیش روی پیش‌خریداران مسکن ملی
از مجموع ۸۵۸ هزار خانوار، فقط ۸۰۵ هزار واحد مسکونی تخصیص یافته است؛ به این معنی که ۵۰ هزار نفر هنوز در صف تخصیص باقی مانده‌اند. این تخصیص تنها به معنای تعیین یک پروژه برای فرد است، نه شروع واقعی ساخت مسکن. بین تخصیص و صدور پروانه ساختمانی فاصله وجود دارد.
جزییات عملکرد طرح مسکن ملی
از میان ۸۰۵ هزار واحد تخصیص یافته، تاکنون برای ۶۷۱ هزار واحد پروانه ساختمانی صادر شده و قرارداد وام ساخت برای ۴۷۲ هزار خانه منعقد شده است. البته هنوز یک‌سوم این پروژه‌ها بدون وام هستند و در صف دریافت تسهیلات ساخت قرار دارند.
مسکن ملی با کدام پول ساخته می‌شود؟
بر اساس گزارش‌ها، پیش‌خریداران مسکن ملی تاکنون به طور متوسط حدود ۳۰۰ میلیون تومان آورده نقدی پرداخت کرده‌اند، در حالی که میانگین وام بانکی برای ساخت هر واحد مسکونی ۲۵۴ میلیون تومان بوده است.
ارقام تامین مالی ساخت مسکن
پیش‌خریداران در مجموع ۱۴۳ هزار میلیارد تومان آورده نقدی وارد طرح کرده‌اند، در حالی که بانک‌ها فقط ۱۱۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات ارائه داده‌اند. این اختلاف نشان‌دهنده ورود آورده‌های نقدی بیش از حد و قبل از پیشرفت پروژه‌ها، و کمبود پرداخت تسهیلات بانکی است.
وام مسکن ملی چقدر است؟
ارزش قراردادهای وام ساخت مسکن نشان می‌دهد که مبلغ این وام‌ها حدود ۵۰۰ میلیون تومان است، هرچند در سال گذشته قرار شد سقف آن به ۶۵۰ میلیون تومان افزایش یابد.
۵ مانع اصلی در مسیر ساخت مسکن ملی
پروژه‌های مسکن حمایتی با موانعی نظیر قیمت پایین‌تر از هزینه واقعی ساخت، مشکل تامین زمین، اقتصاد خانوارهای متقاضی، کمبود تسهیلات بانکی، و عدم تامین آب، برق و گاز مواجه هستند. این عوامل باعث کندی پیشرفت پروژه‌ها شده‌اند.
چالش تامین خدمات زیرساختی
برخی از پروژه‌های مسکن ملی به دلیل تامین نشدن شبکه‌های گاز، برق و آب، تحویل به مالکان را به تأخیر انداخته‌اند. مشکلات زیرساختی مشابه در طرح مسکن مهر نیز به دیده شد، که باعث شد پروژه‌ها سال‌ها در انتظار تحویل باقی بمانند.
تاثیر تاخیرها بر هزینه پیش‌خریداران
هرچقدر اجرای پروژه‌های مسکن ملی به تأخیر بیفتد، تورم تولید قیمت تمام‌شده این واحدها را افزایش داده و تامین مسکن را برای پیش‌خریداران مشکل‌تر خواهد کرد. در ابتدا قرار بود این واحدها با آورده نقدی ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان تحویل داده شوند؛ اما امروز این مبلغ به ۵۰۰ میلیون تومان افزایش یافته که احتمال زیاد بیشتر هم خواهد شد.
