فرآیند انتخاب میزبان جام جهانی یکی از مهم‌ترین پروژه‌های فیفا به شمار می‌رود؛ مسیری که از اعلام علاقه‌مندی کشورها آغاز می‌شود و تا امضای توافق‌نامه نهایی و نظارت بر اجرای تعهدات ادامه دارد. این روند علاوه بر جنبه‌های ورزشی، شامل مجموعه‌ای از تعهدات حقوقی، اقتصادی، زیست‌محیطی و حتی مهاجرتی و ویزا است که باید از سوی دولت‌ها تضمین شود.
برای بررسی دقیق‌تر مراحل انتخاب میزبان جام جهانی و شناخت الزامات اصلی این فرایند، با محمدرضا کسرایی، معاون سابق دبیرکل فدراسیون فوتبال و مدیر پیشین روابط بین‌الملل سازمان لیگ گفت‌وگو کردیم. او در این مصاحبه ضمن تشریح گام‌به‌گام فرآیند انتخاب میزبان، به پشت‌صحنه انتخاب سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک برای میزبانی جام جهانی ۲۰۲۶ نیز پرداخته است:
* اولین مرحله در فرآیند میزبانی جام جهانی چیست؟
فیفا ابتدا از همه فدراسیون‌های عضو دعوت می‌کند تا اگر علاقه‌مند به میزبانی هستند، «اعلام علاقه‌مندی» رسمی خود را ارسال کنند. در این مرحله کشورها باید تأیید کنند که قصد دارند وارد رقابت میزبانی شوند.
IFrame
* بعد از تأیید اولیه، چه مدارکی باید ارائه شود؟
هر کشور باید «توافق‌نامه میزبانی» و حدود ۲۰ نوع تضمین دولتی رسمی ارائه دهد. این تضمین‌ها شامل ویزا، امنیت، مالیات، زیرساخت، حقوق پخش تلویزیونی و حمایت‌های زیست‌محیطی و انسانی است.
* این تضمین‌ها را چه نهادی بررسی و تأیید می‌کند؟
تیم‌های حقوقی و انطباق فیفا تمام تضمین‌ها و اسناد را بررسی می‌کنند. اگر کشوری مدارک ناقص یا غیرقانونی ارائه دهد، ممکن است از ادامه فرآیند حذف شود.
* آیا فیفا از کشورها بازدید هم می‌کند؟
بله، در مرحله بعد تیم ارزیابی فنی فیفا از همه کشورهای نامزد بازدید می‌کند و درباره ورزشگاه‌ها، امکانات تمرینی، اقامتگاه‌ها، حمل‌ونقل، و طرح‌های توسعه گزارش تهیه می‌کند.
* چه نهادی تصمیم می‌گیرد که کدام کشورها به مرحله رأی‌گیری نهایی برسند؟
شورای فیفا (FIFA Council) پس از دریافت گزارش‌های ارزیابی، تصمیم می‌گیرد کدام کشورها حداقل معیارهای لازم را دارند. فقط همان کشورها مجوز حضور در رأی‌گیری کنگره فیفا را می‌گیرند.
* مرحله نهایی چگونه است؟
در کنگره فیفا، همه اعضا (به‌جز کشور یا کشورهای نامزد) رأی می‌دهند. کشوری که بیشترین رأی را کسب کند، به‌طور رسمی به‌عنوان میزبان انتخاب و تأیید نهایی می‌شود.
* آیا بعد از انتخاب هم تأیید یا نظارتی وجود دارد؟
بله، حتی پس از انتخاب، فیفا روند ساخت ورزشگاه‌ها و آماده‌سازی زیرساخت‌ها را به‌طور منظم بررسی می‌کند. در هر مرحله باید گزارش پیشرفت ارائه و تأیید نهایی فیفا دریافت شود.
* منظور از تضمین‌های مهاجرتی و ویزا که کشور میزبان باید ارائه دهد چیست؟
یکی از مهم‌ترین تعهدات کشور نامزد، ارائه تضمین رسمی دولت در مورد ورود آزاد و سریع همه افراد مرتبط با جام جهانی است. این تضمین باید به‌صورت مکتوب و با امضای دولت (معمولاً وزارت امور خارجه یا کشور) به فیفا ارسال شود.
* این تضمین شامل چه افرادی می‌شود؟
فیفا می‌خواهد اطمینان پیدا کند که هیچ مانع مهاجرتی برای ورود گروه‌های زیر وجود ندارد:
1. بازیکنان، مربیان و اعضای تیم‌ها
2. مسئولان و کارکنان فیفا و کنفدراسیون‌ها
3. داوران، ناظران، و مقامات رسمی مسابقات
4. رسانه‌ها و خبرنگاران بین‌المللی
5. هواداران و گردشگران دارای بلیت معتبر
* کشور میزبان باید چه اقداماتی در زمینه ویزا انجام دهد؟
کشور نامزد موظف است تضمین دهد که برای همه افراد مرتبط با جام جهانی، روند دریافت ویزا سریع، بدون هزینه یا با هزینه بسیار کم، و ساده خواهد بود.
* آیا این تضمین‌ها بعد از انتخاب میزبان هم بررسی می‌شوند؟
بله، فیفا پس از انتخاب میزبان، در مراحل مختلف آماده‌سازی از دولت گزارش می‌خواهد تا مطمئن شود این تعهدات واقعاً اجرا می‌شوند.
* روند انتخاب این سه کشور چگونه بود؟
جام جهانی ۲۰۲۶ برای نخستین‌بار قرار است در سه کشور برگزار شود. پس از اصلاحات فیفا در سال ۲۰۱۵، سیستم رأی‌گیری شفاف‌تر شد. در سال ۲۰۱۷ فیفا رسما از کشورها برای ارائه پیشنهاد میزبانی جام جهانی ۲۰۲۶ دعوت بعمل آورد. طبق مقررات ،اروپا و آسیا بدلیل میزبانی های قبلی در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ نمی توانستند در این پروسه شرکت کنند. بنابراین شانس اصلی برای آفریقا، آمریکای شمالی و جنوبی بود.همان سال سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک طرح مشترک خود را اعلام کردند.
* ارزیابی فیفا چطور انجام شد؟
تیم فنی فیفا در سال ۲۰۱۸ از کشورهای نامزد بازدید کرد. نهایتا در ژوئن ۲۰۱۸ و در کنگره رسمی فیفا پیشنهاد مشترک این سه کشور برنده نهایی شد و متعاقبا فیفا توافق‌نامه میزبانی را با سه فدراسیون امضا کرد. زیر ساخت های قوی و آماده از قبیل استادیوم ها و‌سیستم حمل و نقل به همراه پایداری مالی بالا و پیش بینی سود بسیار زیاد از دلایل اصلی پیروزی این طرح مشترک بود.
