السا صالحی روانشناس بالینی در یادداشتی در ارتباط ترس نوشت: ترس واکنشی عاطفی، هیجانی و فیزیکی است که هر فرد هنگام روبرو شدن با خطر واقعی، از خود بروز می دهد و احساس امنیت خود را از دست می دهد.
کودکان از بدو تولد تا پایان ۱۲ سالگی، در هر مرحله ی رشدی از برخی چیز ها میترسند که کاملا طبیعی و بهنجار می باشد، اما گاهی این ترس ها سبب بروز اختلال های جسمی، فکری و تربیتی در کودک می شود به طوریکه کودک نمی تواند مناسب از فرصت ها و توانایی هایش استفاده کند.
مهم ترین علایم ترس در کودکان عبارتند از :
فرار از موقعیت ترس آور
کمک خواستن
چنگ زدن بدن
خشک شدن دهان
جیغ کشیدن
نگاه های غیرطبیعی
گوشه گیری، انزواطلبی و کمرویی
اختلال خواب
اختلال گوارشی
شب ادراری
خشم و عصبانیت
حسادت
ناخن جویدن
روش برخورد با ترس کودکان
ترس کودک خودبه خود برطرف نمی شود و باید با آن مقابله نمود
۲ روش زیر برای برخوربا ترس کودک موثر است :
۱. شیوه پیشگیری
۲. شیوه کاهش ترس
روش های کاهش ترس کودکان
۱.کودک خود را به خاطر ترس هایش مسخره یا تهدید و سرزنش نکنید و از گفتن جملاتی مانند ، تو دیگر بزرگ شدی، یا ببین مگر من می ترسم،پرهیز کنید..
۲.کودک برای غلبه بر ترس خود باید به مهر و محبت والدین اطمینان کند و والدین باید در این خصوص هر عمل شجاعانه و کوچک او را تحسین کنند.
۳.برای کاهش ترس باید با آن روبرو شد تا محرک های جدید را رفته رفته بتوان با محرک ترسناک جایگزین کرد . درباره از بین بردن ترس در کودکان اصول یادگیری، بخصوص اصل خاموشی بسیار پر کاربردی است .
مثلا ، هنگام ترس کودک از حیوانات یا جشرات
مثل سگ ، ابتدا سگ را به کودک نشان دهید (محرک نامطبوع) و سپس به او مقداری شیرینی (محرک مطبوع) دهید و این کار را چند بار تکرار کنید
تا کودک موضوع ترسناک قبلی را فراموش کند.
۴.سرمشق دهی می تواند ترس کودک را کاهش دهد مثلا برای کاهش ترس کودک از حیوانات ، بهتر است به او کودکی که از حیوان نمی ترسد نشان دهید و یا برای او نقاشی آن حیوان را بکشید و یا عروسک یا مجسمه آن حیوان را نشان دهید تا ترس او برطرف شود.
۵.نقاط مثبت رفتاری – اخلاقی کودکتان را بیابید و برروی آن تمرکز کنید و شهامت کودک خود را بزرگ جلوه دهید و کودک را تشویق نمایید.
برای کاهش بخشی از ترس های کودکان می توان از راه نزدیکی تدریجی کودک به موقعیت و منبع ترسناک همزمان با ایجاد همخوانی و محیطی نشاط آور استفاده کرد .
مثلا روش اجرای تزریقات را به طریق بازی درمانی همراه با پخش موسیقی، شعرهای شاد کودکانه انجام داد تا میزان ترس کودکان از مراکز بهداشتی و فرآیند درمان کاهش یابد.
ترس از تاریکی و تنهایی از علل مهم ترس در کودکان می باشد.
همیشه در قصه ها نیز برای اینکه وحشت به وجود بیاورند، نیز میگویند،(شب بود، همه جا تاریک) همین موضوع ها شب را به یک زمان ترسناک تبدیل کرده است.
ترس از ناشناخته ها برای بزرگسالان نیز ترسناک است.
کودکان از آنجایی که دارای قدرت تخیل بالاو منطق پذیری کمی می باشند، ترس بیشتری نسبت به تاریکی دارند.
ترس از تاریکی در کودکان ۲ تا ۵ سال به وجود می آید و معمولا در سن ۸ تا ۹ سالگی کاهش می یابد. در کودکان زیر ۵ سال این ترس تا حدی طبیعی است ولی نباید باعث مختل شدن خواب کودک گردد.
هنگام مواجهه با کودکی که از تاریکی می ترسد ، ابتدا باید کودک را با تاریکی آشنا کرد،
در مورد ترس از تاریکی و علت آن با فرزند خود صحیت نمایید، نوع و مقدار آن را مشخص کنید
مثلا از کودک خود بخواهید با دستانش نشان دهد که به چه میزان ترسیده است،
به جای ادای جملاتی نظیر: نترس،…. خطری وجود نداره،…. من هستم،….
بهتر است در هنگام ترس به اتاق کودک بروید و همه جا را خوب بگردید تا به او ثابت شود دلیلی برای ترسیدن وجود ندارد و علت ایجاد صدا و سایه ها را به کودک توضیح دهید.
برای از بین بردن ترس کودک هرگز به اجبار او را در یک محیط تاریک قرار ندهید و اگر دوست دارد در روشنایی بخوابد، چراغ خواب برایش روشن بگذارید و با او مخالفت نکنید.
راهکار های مناسب ترس از تاریکی:
_اتاق او را از تاریکی محض در آورید ،برای او یک چراغ خواب در مکانی مناسب روشن بگذارید که نورش موجب سایه وسایل اتاق روی دیوار نشود .
_در بیشتر موارد استفاده از یک چراغ قوه که کودک بتواند آن را زیر باالشش بگذارد برای او آرامش خیال و کاهش ترس را به همراه دارد .
_گاهی انجام بعضی از کارها در تاریکی می تواند باعث کاهش ترس از تاریکی بشود .مثلا جلوی نور کم با کودکتان سایه بازی کنید ویا ادا بازی در بیاورید .
_بازی قایم موشک ،توی تاریکی و با نور بسیار کم جاتون روتغیر بدین و از او بخواهید شما رو پیدا کند .هدف از این بازی ها این است که کودک به تاریکی عادت کند و بفهمد که اشیا در تاریکی هیج تفاوتی با زمانی که هوا روشن است ندارند .
_ با او در تاریکی بازی پیدا کردن اشیا را انجام دهید تا محیط ترسناک برای او جالب گردد و ترسش از بین برود ، برای عادت کردن کودک به تاریکی کم کم میزان تاریکی را افزایش دهید.
_گاهی اوقات نور خانه را کم کنید و با شمع های زینتی محیط زیبایی در خانه به وجود بیاورید. و در این فاصله شعرو داستان و خاطرات تعریف کنید….
_هیچگاه ترس او را سرزنش نکنید، به او نگویید ک بچه ترسویی است، اعتماد به نفسش را از او نگیرید، رفتار های شجاعانه او را تحسین و تشویق نمایید، از بیان قصه های ترسناک و یا شوخی های مربوط به تاریکی اجتناب کنید .
_کودک را با کلماتی مثل لولو، وانتی، پلیس، شیطان.و …. تهدید نکنید.
در آخر لازم به ذکر است که ترس از تاریکی دیر تر. از سایر ترس ها بر طرف می گردد، پس لازم است که صبر و حوصله زیادی داشته باشید
