«من یک طرفدار پروپاقرص پهپادها هستم». حدود ده سال پیش که رابرت گیتس، وزیر دفاع اسبق آمریکا این جمله را در مصاحبه با سی‌ان‌ان مطرح کرد، احتمالاً پیش‌بینی نمی‌کرد این پرنده‌های آهنی و بدون سرنشین چند سال دیگر به کابوس آمریکا در منطقه غرب آسیا و فراتر از آن تبدیل شود. یک هفته پس از سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه، ژنرال «الکسوس گرینکویچ»، فرمانده جدید نیروی هوایی این کشور در سنتکام که فرماندهی پایگاه هوایی العدید در قطر را نیز برعهده دارد در مصاحبه‌ای گفته است یکی از ماموریت‌های اصلی او مقابله با تهدید قدرت پهپادی ایران و بازیابی برتری هوایی آمریکا در منطقه است؛ «مسئولیت محول‌شده به من از سمت ژنرال کوریلا [فرمانده نیروهای تروریستی سنتکام] این است که چطور ما می‌توانیم سطحی از کنترلمان در هوا را به دست بیاوریم تا این تهدید خنثی شود.»
ماموریت پنتاگون به ژنرال گرینکویچ برای مهار قدرت پهپادی ایران، دور از انتظار نبود. سخنان این فرمانده ارشد ارتش آمریکا در واقع در ادامه موضعی است که سال گذشته، فرمانده وقت سنتکام اتخاذ کرد. ژنرال مکنزی فروردین سال گذشته در جلسه استماع کمیته خدمات نیروهای مسلح مجلس سنای آمریکا به از دست رفتن برتری هوایی ارتش آمریکا در برابر ایران اعتراف کرد. مکنزی خاطرنشان کرد که پهپادهای کوچک و متوسط مسلح که توسط ایران و متحدانش در منطقه تکثیر می‌شوند «یک تهدید جدید و پیچیده برای نیروهای ما و شرکا و متحدان ما هستند. برای اولین بار از زمان جنگ کره [اوایل دهه 1950 میلادی] ما بدون برتری کامل هوایی در حال عملیات هستیم. تا زمانی که نتوانیم یک قابلیت شبکه‌ای برای شناسایی و شکست دادن [پهپادها] را توسعه داده و ارائه کنیم، این مزیت برای مهاجم باقی خواهد ماند.»
ابراز نگرانی مقامات آمریکایی به موارد فوق خلاصه نمی‌شود. کمتر از دو هفته پیش جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید مدعی شد روسیه قصد دارد صدها پهپاد رزمی از ایران خریداری کند و ایران نیروهای روس را برای استفاده از این پهپادها آموزش خواهد داد. اینکه روسیه به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در مباحث نظامی و تسلیحاتی خواهان خرید پهپادهای ایرانی است، گویای مسائل بسیاری بوده و علاوه‌بر اینکه شگفتی برخی تحلیلگران را به‌دنبال داشته، بر نگرانی آمریکایی‌ها نیز دامن زده است. جمهوری اسلامی ایران پیش از این نیز پهپادهای خود را به برخی از کشورهای دیگر از جمله ونزوئلا و اتیوپی نیز صادر کرده و اواخر اردیبهشت‌ماه با حضور سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، اولین خط تولید پهپاد ابابیل-2 در دوشنبه پایتخت تاجیکستان راه‌اندازی شد.
سابقه و زیربنای قدرت پهپادی امروز ایران به دوران جنگ تحمیلی بازمی‌گردد. همان زمانی که ایران حتی برای خرید و انتقال سیم خاردار نیز با مشکل و مانع رو‌به‌رو بود. تجربه هشت سال جنگ، به جمهوری اسلامی ایران آموخت برای حفظ امنیت خود، نمی‌تواند و نباید روی دیگران حساب کند. در حالی که صنایع دفاعی ایران به‌صورت آهسته و پیوسته تحقیقات خود در این زمینه را با کمک مراکز علمی و نخبگان داخلی پیش می‌برد، کشورهای منطقه دلارهای بادآورده نفتی را صرف خرید تسلیحات آمریکایی می‌کردند. تسلیحاتی که در گذر زمان و میدان واقعی، مشخص شد نمی‌توانند برای این کشورها امنیت به ارمغان بیاورند. حمله گسترده پهپادی سه سال پیش انصارالله به آرامکو که نیمی از تولید نفت عربستان را متوقف کرد، نمونه‌ای بارز از این وضعیت است.
نکته جالب آنکه دشمنان جمهوری اسلامی نیز به‌صورت ناخواسته و در مواردی ناباورانه، به پیشرفت پهپادی ایران کمک کرده‌اند. ایران طی دو دهه اخیر تعداد قابل توجهی از پهپادهای آمریکایی و رژیم صهیونیستی را به طرق مختلف به دست آورده است. این پهپادها یا به‌دلیل مشکلات فنی و یا از طریق شکار در خاک جمهوری اسلامی یا مناطق تحت نفوذ ایران در منطقه، به دام افتاده و ایران توانسته با روش‌هایی همچون مهندسی معکوس از فناوری‌های به‌کار رفته در آنها، در راستای پیشبرد برنامه پهپادی خود بهره ببرد. شکار پهپاد پیشرفته RQ-170 در آذرماه سال 1390 که از پایگاه هوایی ارتش آمریکا در قندهار افغانستان به پرواز درآمده و وارد حریم هوایی ایران شده بود، یک نمونه معروف از این موارد است.
یکی از مزیت‌های مهم قدرت پهپادی جمهوری اسلامی، هزینه پایین آن به نسبت هزینه نظامی رقبا و کشورهای متخاصم است. کارشناسان نظامی این کشورها اذعان می‌کنند که تولید پهپادهای انتحاری ایران هزینه اندکی دارد اما برای مقابله با آنها- حتی اگر موثر باشد- باید از موشک‌هایی گران‌قیمت و چند میلیون دلاری استفاده کرد. آسیب‌پذیری شدید عربستان سعودی و امارات علی‌رغم برخورداری از سیستم‌های پیشرفته پدافندی آمریکایی در برابر حملات پهپادی انصارالله یمن که گفته می‌شود از فناوری ایرانی در تولید پهپادهای رزمی خود استفاده می‌کنند، بیانگر این مزیت اقتصادی است. نکته دیگر آنکه ایران با صادرات محصولات و فناوری خود در این عرصه، وارد مرحله ارزآوری و سود تجاری نیز شده است.
اما همان‌طور که ژنرال‌های آمریکایی اذعان دارند مهم‌ترین مولفه قدرت پهپادی ایران به چالش کشیدن و پایان دادن به برتری هوایی آنهاست. موتور محرکه زورگویی و قلدری نظامی آمریکا در جهان طی چند دهه اخیر، تکیه به برتری و تسلط هوایی بوده است. با اضافه شدن قدرت مانور پهپادهای رزمی به نیروی هوایی آمریکا، این برتری ابعاد دیگری نیز یافت و هزاران تن- به‌خصوص در منطقه غرب آسیا- به بهانه مبارزه با تروریسم با این ابزار جنگی ترور شدند که بسیاری از آنها غیرنظامی بودند. رژیم صهیونیستی نیز همیشه در تجاوزات خود علیه دیگران به توانایی هوایی متکی بوده است. اما این توانایی و یکه‌تازی از حدود دهه پیش به چالش کشیده شده و امروز با سرعت زیادی در حال حرکت به سوی نوعی موازنه قواست. سال 2004 مقامات رژیم صهیونیستی اعتراف کردند اولین پهپاد حزب‌الله بر فراز سر آنها به پرواز درآمده است. پهپاد مرصاد-1 بود که زنگ خطر را برای این رژیم به صدا درآورد.
قدرت پهپادی جمهوری اسلامی تنها یکی از برگ‌های برنده در مقابله با دشمنان خود و ایجاد پیوندهای بیشتر با دوستان است. آمریکایی‌ها تاکنون هرچه داشته و توانسته‌اند برای ممانعت از پیشرفت ایران در این حوزه رو کرده‌اند. آخرین برگ آنها پیوند زدن مسئله با توافق هسته‌ای و فشار برای مهار قدرت ایران به دست خود ایران است. اصرار آنها برای گنجاندن مسائل موشکی و منطقه‌ای در برجام، ناشی از شکست در این عرصه است و البته جمهوری اسلامی نیز باهوش‌تر از آن است که در برابر چنین رژیم تجاوزکاری، خود را خلع سلاح کند. بله! در جهانی که از برخی منظرها با جنگل تفاوت چندانی ندارد، ما نیز طرفدار پروپاقرص پهپادها هستیم.
محمد صرفی
