دستور کار اجلاس ناتو در پایتخت لیتوانی، دستور کاری طولانی و البته از نظر اجرایی، بسیار سخت و پیچیده است. ناتو به عنوان یک قدرت نظامی که تا قبل از جنگ اوکراین در حال طی کردن دوران افول خود بود، حالا دستور کارهای متعددی را پیش رو دارد. از مقابله با روسیه در جنگ اوکراین گرفته تا رویارویی با چین در دریای چین جنوبی و شبه‌جزیره تایوان و البته تلاش برای گسترش این سازمان در دیگر کشورهای اروپایی، از دیگر دستورجلسات در دیدار سران این سازمان است.
اجلاس ناتو اما در حالی در ویلنیوس، پایتخت لیتوانی برگزار می‌شود که کشورهای عضو این سازمان نظامی خود نیز با یکدیگر در مساله انتخاب دبیر‌کل جدید اختلافات و رقابت تنگاتنگی دارند. در عین حال مساله افزودن اوکراین به ناتو (مساله‌ای که موجب ایجاد جنگ در این کشور شد) موضوعی مهم برای این اجلاس است. بر اساس قوانین ناتو، عضویت کشورهایی که در جنگ به سر برده یا درگیری نظامی‌ای را در داخل مرزهای خود تجربه می‌کنند، در این سازمان ممنوع است. با این حال برخی کشورهای اروپایی مانند انگلستان تلاش دارند به هر صورت ممکن، با افزایش یافتن تنش‌ها بین روسیه و اوکراین، با عضو کردن کی‌یف در این سازمان، به روسیه نشان دهند نمی‌تواند جلوی توسعه ناتو را تا مرزهای خود بگیرد. فنلاند هم اینک با پاسخ مثبت کشورهای عضو، به عضوی از این سازمان نظامی تبدیل شده و سوئد نیز روز یکشنبه مذاکرات نهایی خود را با اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه انجام داد تا آنکارا نیز موافقت خود را برای پیوستن استکهلم به ناتو ابراز کند. آخرین راهکار دولت‌های غربی برای نشان دادن میزان قدرت خود در مقابله و رویارویی با دولت روسیه شاید همین مساله باشد: عضویت اوکراین در ناتو بدون طی کردن مراحل قانونی آن.
اما اگر این اتفاق بیفتد، دقیقاً چه تغییری در جنگ اوکراین رخ خواهد داد؟ اگر کی‌یف به‌سرعت به عضوی از ناتو تبدیل شود تمام کشورهای عضو ناتو باید با تمام تجهیزات نظامی خود به مصاف روسیه بروند و با تشکیل ائتلافی به‌کمک اوکراین بشتابند. البته در صحنه عمل، تقریباً همین مساله از ابتدای جنگ اوکراین رخ داده است با این تفاوت که کشورهای ناتو نیروی نظامی برای کمک به اوکراین نفرستاده‌اند اما از ارسال تجهیزات نظامی و منابع مالی به این کشور دریغ نکرده‌اند. بسیاری از تحلیلگران آمریکایی و روس معتقدند این کار به معنای شکل گرفتن جنگ سوم جهانی است؛ جنگی که یک سوی آن روسیه قرار دارد (و شاید متحدان دیگری که با خود همراه می‌کند) و در سوی دیگر اتحادیه اروپایی و آمریکا.
بر همین اساس دولت بایدن با وجود تمام درخواست‌هایی که از برخی کشورهای اروپایی و البته خود اوکراین مطرح می‌شود، هنوز موافق پیوستن کی‌یف به ناتو نیست. هراس دیگر ایالات متحده و دولت بایدن، تبدیل شدن جنگ اوکراین و روسیه به جنگی اتمی است؛ جنگی که با ورود ناتو به آن می‌تواند آن را تبدیل به پروسه‌ای برای ویران کردن کل دنیا با استفاده از سلاح‌های هسته‌ای کند. دولت بایدن همچنین اعتقاد دارد هم‌اکنون مرزهای اوکراین به قدری مبهم است که نمی‌توان مشخص کرد کدام اوکراین قرار است عضو ناتو شود. اوکراینی که سال 2014 منطقه کریمه را در اختیار داشت و سپس آن را از دست داد؟ اوکراینی که حالا 20 درصد سرزمین خود را از دست داده یا اوکراینی که قرار است در آینده مرزهای جدیدی برای خود تعیین کند؟ بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی در ابتدای جنگ بر این عقیده بودند اوکراین باید برای پایان دادن به جنگ، قید بازپس گرفتن برخی سرزمین‌های خود از روسیه را بزند و حالا مشخص نیست کدام اوکراین قرار است عضو ناتو شود.
اخبار دیگر از برگزاری نشست ناتو در ویلنیوس حکایت از نارضایتی عمیق اوکراین از این نشست دارد. زلنسکی که با دیپلماسی فعال خود تلاش کرد بسیاری از کشورهای اروپایی را به دعوت از اوکراین برای عضویت در ناتو تشویق کند، حالا معتقد است در حالی به این نشست دعوت شده که ایالات متحده اجازه نمی‌دهد اوکراین به‌سرعت وارد این بلوک نظامی شود و این زنگ خطر برای ادامه جنگ و تهدیدات روسیه علیه این کشور است. اعضای اروپایی ناتو اما برای جبران این اقدام آمریکا، هر کدام تلاش کرده‌اند وعده‌ای جدید به کی‌یف بدهند. فرانسه اعلام کرده این کشور ارسال موشک‌های دوربرد به اوکراین را آغاز خواهد کرد. برلین نیز قرار است اعلام کند بسته کمک تسلیحاتی بیشتری را به ارزش تقریبی ۷۰۰ میلیون یورو (۷۷۰ میلیون دلار) در اختیار کی‌یف قرار می‌دهد. این اقدامات نشان می‌دهد برخلاف تمام فضاسازی‌های رسانه‌ای در جهت اهمیت دادن به نشست اخیر ناتو، در این نشست قرار نیست هیچ ابتکار تازه‌ای برای حمایت از اوکراین در جنگ با روسیه ارائه شود و اعضای ناتو قرار است همان کمک‌های مالی و نظامی پیشین خود را به این کشور ادامه داده و منتظر بمانند پاسخ روسیه به این اقدامات را در صحنه نبرد ببینند. در حال حاضر تنها نتیجه مثبت برای این کشورها در طول دوره 500 روزه جنگ اوکراین، مهیا شدن شرایط برای عضویت سریع فنلاند و سوئد در ناتو بوده و به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها خبری از حمایت قطعی و بیشتر از اوکراین در زمین نبرد نظامی با روسیه باشد.
ثمانه اکوان
