تجربه نشان داده که هر رویداد کوچک یا بزرگ، بهانه‌ای برای آغاز موجی از عملیات روانی و جریان‌سازی رسانه‌ای توسط رسانه‌های معاند و سرویس‌های اطلاعاتی دشمن است. هدف از این اقدامات، نه اطلاع‌رسانی، بلکه القای شبهه، تضعیف انسجام ملی و تحریک افکار عمومی است.در همین چارچوب، ماجرای آتش‌سوزی اخیر در بندر شهید رجایی نیز از این قاعده مستثنا نبود و امروز با گذشت چندین روز از حادثه فضای رسانه‌ای به‌تدریج از التهاب اولیه فاصله گرفته و شایعات پراکنده‌ای که در روزهای نخست توسط برخی رسانه‌های معاند مطرح شد، در برابر واقعیت‌های فنی و امنیتی فرو نشسته است. اکنون که ابعاد حادثه روشن‌تر شده و کارشناسان در حال بررسی دقیق علل آن هستند، فرصت مناسبی است تا به یکی از مهم‌ترین ابعاد حاشیه‌ای این رخداد، یعنی جریان‌سازی اطلاعاتی و جنگ روانی با هدف تضعیف برنامه دفاعی ایران، پرداخته شود.
اهداف پشت پرده شایعه‌سازی
در روزهای نخست پس از حادثه، برخی رسانه‌های خارجی با استناد به منابع نامعلوم و گاه جعلی، ادعا کردند که آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی با «محموله‌های نظامی» یا «سوخت موشکی» مرتبط بوده است. این ادعاها اگرچه فاقد هرگونه شواهد فنی بودند و در همان ابتدا از سوی سردار رضا طلایی‌نیک سخنگوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تکذیب و گفته شد که طبق بررسی‌ها و مستندات هیچ گونه محموله وارداتی یا صادراتی برای سوخت یا کاربرد نظامی در محدوده حادثه آتش سوزی در بندر شهید رجایی وجود نداشته و ندارد، اما شایعات با سرعتی هدفمند در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شدند. مهدی تقوی از اساتید دانشگاه در این باره می‌گوید: «این نوع شایعه‌سازی‌ها معمولاً بخشی از عملیات ترکیبی اطلاعاتی هستند؛ هم‌زمان اطلاعات جمع می‌کنند، ذهن مخاطب را منحرف می‌کنند و تلاش دارند روی تصمیم‌گیران فشار روانی ایجاد کنند.»تقوی تاکید می‌کند که « در تحلیل ساختاری این جریان شایعه‌سازی، سه هدف اصلی یعنی تحریف واقعیت، دوقطبی‌سازی جامعه و حاشیه‌سازی و انحراف تمرکز ملی قابل شناسایی است.»
تلاش برای پیوند زدن یک حادثه با موضوع نظامی
در همین راستا هم بود که رسانه‌های معاند کوشیدند یک حادثۀ بندری را به مسئله‌ای نظامی پیوند بزنند تا ابعاد آن را امنیتی جلوه دهند و فضای تصمیم‌گیری کشور را ملتهب سازند.از سوی دیگر در شرایطی که توان دفاعی کشور یکی از مهم‌ترین مولفه‌های انسجام ملی است، تبدیل آن به یک مسئله بحث‌برانگیز، تلاشی برای ایجاد تردید و دوگانگی در افکار عمومی است.سردار رضا طلایی‌نیک سخنگوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح می‌گوید که برخی خبرسازی‌ها که با فضاسازی هدفمند از سوی رسانه‌های بیگانه برای همسویی با عملیات روانی دشمنان انجام می‌شود مسبوق به سابقه است و همواره هوشمندی ملت ایران خنثی کننده عملیات رسانه‌ای دشمنان است.محمد حسینی استاد دانشگاه نیز در این باره می‌گوید: « با طرح چنین شایعاتی، توجه جامعه و مسئولان از مسائل اصلی، نظیر بررسی فنی حادثه یا بهبود مدیریت بندری، منحرف می‌شود و فضای ملی به موضوعات ساختگی مشغول می‌گردد».
دلیل طرح ادعای سوخت موشک چه بود؟
یکی از سناریوهای شایعه‌سازی، تأکید بر «سوخت موشک» به‌عنوان عامل احتمالی حادثه بود. این ادعا از چند منظر معنا دارد. می‌توان گفت که این موضوع بخشی از جنگ روانی برای فشار بر برنامه موشکی ایران است. در حالی که موشک‌ها یکی از عوامل بازدارنده امنیتی کشور هستند، جریان‌های رسانه‌ای غربی تلاش دارند با برجسته‌سازی این توانمندی، آن را به یک تهدید تبدیل کرده و از درون، مطالبه عمومی برای محدودسازی آن ایجاد کنند.از سوی دیگر برخی معتقدند که طرح چنین مسائل ساختگی، مقدمه‌چینی برای افزایش فشار سیاسی و دیپلماتیک و زمینه‌سازی برای وارد کردن برنامه موشکی در دستور مذاکرات آینده است.
شایعه برای پر کردن خلأ اطلاعاتی دشمن
بر اساس تحلیل و نظر کارشناسان، چنین شایعاتی بخشی از تلاش سرویس‌های اطلاعاتی برای پر کردن شکاف‌های دانشی خود درباره ساختارهای دفاعی و لجستیکی ایران هستند. در غیاب دسترسی مستقیم، آن‌ها از ابزار رسانه‌ای و فضای مجازی برای القای فرضیات، تحریک منابع داخلی به اظهارنظر و حتی فریب برخی کاربران استفاده می‌کنند.
