درحالی که برخی معتقدند طرح درخواست مذاکره ازسوی طرف‌های غربی را باید به مثابه «تله» دیگری توسط محور واشنگتن – تل‌آویو باهدف «فریب» تهران به‌حساب آورد، اما باید درنظر داشت که مقام‌های ایرانی در روزهای اخیر بارها تاکید کرده‌اند تصمیم‌سازی در این حوزه با توجه به راهبردهای کلان نظام انجام خواهد شد، آن‌هم در شرایطی که به دنبال تحولات اخیر «بی‌اعتمادی» به طرف مقابل دوچندان افزایش داشته‌است.
تهران در جریان رایزنی‌های اخیر با طرف‌های اروپایی، به طرف مقابل تفهیم کرده که این، واشنگتن بوده که به مذاکره پشت پا زده و اکنون از پس تحولات اخیر، «مذاکره جدید» تنها زمانی ممکن خواهد بود که طرف‌های مقابل آماده گفت‌وگو برای تفاهم بر سر توافقی «عادلانه»، «متوازن» و «مبتنی بر منافع متقابل» باشند.
اکنون با توجه به مواضع ایران، باید درنظر داشت که «دوقطبی‌سازی» میان موافقان و مخالفان مذاکره در داخل کشور، می‌تواند به تضعیف انسجام ملی و اختلال در روند تصمیم‌گیری منجر شود و باید مسیر را برای تصمیم‌سازی براساس راهبردهای کلان نظام در حوزه سیاست‌خارجی هموار کرد.
شرط بازماندن درهای دیپلماسی
ایران، به عنوان طرفی که هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکرده، با استناد به رویکردهای طرف مقابل در تحولات اخیر، مواضع خود را درباره هرگونه مذاکره و توافق به روشنی منتقل کرده‌است.
- مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور: رئیس قوه مجریه نیز هفته گذشته در پیامی به ایرانیان خارج از کشور تاکید کرد که برای دور کردن سایه جنگ از کشور، ضمن دفاع از حقوق طبیعی ملت ایران، از همه سرمایه‌های سیاسی و دیپلماسی بهره خواهیم گرفت.
- عباس عراقچی، وزیر امورخارجه: رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در روزهای اخیر طی کنفرانس ویدیویی مشترک با وزرای خارجه ۳ کشور اروپایی و مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا مواضع ایران را درقبال موضوع مذاکره تشریح کرد:
- ضرورت رفتار مسئولانه ازسوی تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا در صورت تمایل برای نقش‌آفرینی موثر
- آمادگی طرف‌های مقابل برای توافق هسته‌ای عادلانه، متوازن و مبتنی بر منافع متقابل
- پرهیز از دست یازیدن به سیاست فرسوده تهدید و فشار
- دست برداشتن از تهدید به اجرای سازوکار «اسنپ‌بک»
- علی لاریجانی:مشاور رهبرمعظم‌انقلاب نیز اخیرا طی سخنانی در یک هیات مذهبی، به تبیین نکات مهمی درباره موضوع مذاکره پرداخت:
- هیچ عجله‌ای برای مذاکره وجود ندارد.
- آنها با ما جنگیده‌اند، باید اول بگویند چرا جنگ کردند.
- مذاکره یک «تاکتیک» است.
- اجازه بدهیم رهبری آن‌جایی که لازم می‌بینند از این مسئله استفاده کنند.
اصول راهبردی ایران در مذاکره
طرف‌های غربی طی روزهای اخیر درحالی با چاشنی «تهدید»، آن‌هم با کلیدواژه «فعال‌سازی مکانیسم ماشه»، ضرورت ازسرگیری مذاکرات با ایران سخن گرفته‌اند که تهران پس از تجاوز اخیر، راهبردهای خود را در این حوزه به روشنی تبیین کرده‌است:
- حفظ خطوط قرمز: ایران بارها با قاطعیت تأکید کرده توان دفاعی، به‌ویژه برنامه موشکی و هسته‌ای صلح‌آمیز، غیرقابل مذاکره است. براین اساس هم بود که اخیر وزیر امورخارجه بار دیگر تاکید کرد که «توان دفاعی ایران قابل مذاکره نیست» و هرگونه مذاکره باید با احترام به حاکمیت ملی ایران انجام شود.
- بی اعتمادی به آمریکا: با توجه به اینکه به‌نظر می‌رسد، آمریکا مذاکرات را برای جنگ می‌خواهد، نه صلح، بنابراین هرگونه مذاکره‌ای باید با واقعیت‌های امنیتی موجود همخوانی داشته باشد.
- دیپلماسی چندجانبه: درپی تحولات اخیر، ایران بیش از آنکه به دنبال تمرکز بر مذاکرات هسته‌ای باشد، «دیپلماسی چندجانبه» از جمله رایزنی با کشورهای منطقه و همسایه و همچنین تعامل با قدرت‌های جهانی نظیر چین و روسیه را در دستورکار قرار داده‌است.
- خنثی‌سازی راهبرد محور تل‌آویو - واشنگتن: با توجه به اینکه آمریکا و رژیم‌صهیونیستی در روزهای اخیر کوشیده وضعیت «دیپلماسی ازسر ضعف» را درباره ایران القا کنند، در مقابل تهران براساس واقعیت‌های میدانی موجود، خطوط قرمز راهبردی خود را در مذاکرات به‌ویژه در ۲ حوزه غنی‌سازی و دفاعی به طرف مقابل تفهیم کرده‌است.
- رفع تحریم‌ها: یکی از اهداف راهبردی ایران در قبال ادامه مذاکرات، لغو تحریم‌هاست. این در حالی است که طرف مقابل همچنان از «اهرم تحریم» برای افزایش فشارها بر ایران استفاده می‌کند.
مختصات مذاکره
پرهیز از دوقطبی‌سازی کاذب درباره مذاکره در حوزه سیاست‌خارجی، پیش از هر چیز مستلزم فهم چارچوب‌های کلان ترسیمی ازسوی رهبرمعظم‌انقلاب در این حوزه است:
- دست پر ایران: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای روز چهارشنبه گذشته در جریان دیدار با مسئولان عالی قوه قضاییه تاکید کردند که «چه در میدان دیپلماسی و چه در میدان نظامی، هرگاه وارد شویم به توفیق الهی با دست پُر وارد خواهیم شد».
- حرکت براساس جهت‌گیری‌ها: رهبرمعظم‌انقلاب در دیدار اخیرشان با تأکید بر استمرار فعالیت دستگاه‌های مسئول نظامی و دیپلماسی با قوت و با جهت‌گیری درست، گفتند: «... به جهت‌گیری‌ها باید توجه کنند، چراکه به‌خصوص در عرصه دیپلماسی، جهت‌گیری بسیار مهم است و باید با مراقبت و دقت، کار شود».
- راهبردسازی در مجامع بالادستی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ۱۲ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ در بیاناتی خطاب به مردم ایران، تعیین سیاست‌خارجی را، مانند همه جهان، مربوط به مجامع بالادستی دانستند و تاکید کردند: «... در شورای‌عالی امنیت‌ملی، که همه مسئولان در آنجا حضور دارند، تصمیم‌گیری می‌شود و وزارت خارجه با شیوه‌های خود بایستی آنها را عملی کند و پیش ببرد».
