هاری یک بیماری مشترک بین انسان و دام و یک بیماری حاد ویروسی اعصاب مرکزی است که مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات پستاندار خونگرم به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش مبتلا می‌شوند. کشندگی این بیماری بسیار بالا و تقریباً صددرصد است. به‌طوری که پس از ظهور علائم بالینی هاری چه در انسان و چه در حیوان درمان امکان‌پذیر نبوده و مرگ اجتناب‌ناپذیر است.
راه های انتقال هاری چیست؟
گاز گرفتن و پنجه کشیدن توسط حیوان هار: اصلی‌ترین راه انتقال است. در بزاق سگ و گربه هار 3 تا 10 روز قبل از علائم بالینی ویروس هاری وجود دارد و می‌تواند بیماری را انتقال دهد.علائم بیماری هاریعلائم موضعی در محل گزش شامل سوزش، مورمور است و این علائم در مسیر عصب حسی عضو گاز گرفته شده به علت تکثیر ویروس دیده می‌شود.
علائم غیر اختصاصی : تب، لرز، خستگی، سردرد و ضعف و درد عضلانی، بی‌اشتهایی، اشکال در بلع، حالت تهوع و استفراغ و سرگیجه، دردهای شکمی ، تحریک‌پذیری و عصبانی بودن، نگرانی و ترس از جمله این علائم است.
آراسب دباغ‌مقدم،متخصص بهداشت عمومی و ایمنی مواد غذایی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی درباره بیماری هاری، اظهار کرد: در سال گذشته و ابتدای سال 1404، حدود ۴۰۹ هزار مورد حیوان‌گزیدگی و ۲۴ مورد مرگ ناشی از هاری در کشور گزارش شده است که علت اصلی، مراجعه‌نکردن یا عدم تکمیل درمان پیشگیرانه(واکسیناسیون) بوده است.وی با بیان اینکه بیماری‌های قابل‌انتقال بین حیوان و انسان (زئونوزها) همچنان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نظام سلامت هستند، تصریح کرد: بیماری‌هایی چون تب مالت، سالک، هاری، سیاه‌زخم، تب کریمه کنگو و اخیراً تب دنگی در کشور شایع‌اند. رعایت بهداشت، واکسیناسیون دام‌ها و پرهیز از مصرف لبنیات غیربهداشتی از اقدام‌های کلیدی پیشگیری هستند.
وی گفت: پنجه های آلوده به بزاق در گربه هار به علت لیسیده شدن توسط گربه همانند دندان سگ و گرگ می‌تواند آلوده به ویروس است.دباغ با اشاره به وسایل آلوده،متذکر شد: ویروس این بیماری بسیار حساس است و در مقابل نور و خشکی به‌سرعت از بین می رود؛ بنابراین بیماری از وسایل آلوده در موارد استثنایی منتقل می‌شود.دوره نهفتگی هاریاین متخصص بهداشت عمومی افزود: بستگی به‌شدت زخم، تعداد جراحت و محل آنها دارد، هرچه تعداد جراحت و محل آن ها دارد و هرچه تعداد جراحت بیش‌تر و عمق زخم‌ها بیش‌تر باشد و زخم‌ها در ناحیه سر و گردن و صورت باشد، دوره نهفتگی کوتاه‌تر می‌شود.
وی با بیان اینکه زنگ خطر هاری، مدت‌هاست در کشور، شنیده می‌شود و زئونوزها، تهدید همیشگی برای سلامت حیوان و انسان هستند، گفت: هاری بیماری مشترک و قابل‌انتقال بین حیوان و انسان است که آنسفالومیلیت پیش‌رونده حاد ایجاد می‌کند و تقریباً همیشه(در افراد غیر واکسینه پس از گزش) کشنده است.این استادیار دانشگاه علوم پزشکی هشدار داد: باتوجه‌به افزایش طغیان بیماری‌های مشترک انسان و دام به‌علت سفر به مناطق آلوده، مصرف آب و غذای ناسالم و تماس با حیوانات غیر واکسینه، توصیه اکید می‌شود که مردم اصول بهداشت فردی و جمعی را رعایت و در صورت بروز علایم مشکوک، به مراکز بهداشتی مراجعه کنند.مرگ بانوی روستایی پس از تماس با لاشه مرغ آلوده به ویروس هاریدباغ‌مقدم با اشاره به مرگ دلخراش بانویی که پس از تماس با لاشه آلوده، به مرکز بهداشت مراجعه نکرده بود، خاطرنشان کرد: بانوی اهل یکی از روستاهای شهرستان شفت، پس از تماس با لاشه‌های طیور خانگی که توسط یک سگ هار گاز گرفته شده بودند، به بیماری هاری مبتلا شد و با وجود هشدارهای پیشین شبکه بهداشت، به موقع به مرکز بهداشتی مراجعه نکرد و براثر ابتلا به هاری جان خود را از دست داد.وی با بیان اینکه دوره کمـون ایـن بیمـاری در انسـان حـدود ۲تـا ۳مـاه اسـت ولـی ممکـن اسـت از چنـد روز تـا یـک سـال نیـز طـول بکشـد، توضیح داد: این هموطن با وجودداشتن زخم روی دستان خود، اقدام به پاک‌سازی لاشه‌های طیور غرق در خون کرد و متأسفانه بدون رعایت اصول بهداشتی و دریافت واکسن، این اقدام را انجام داده بود، این در حالی است که پیش از آن، آموزش‌های لازم از سوی شبکه بهداشت منطقه درباره خطر انتقال بیماری هاری ارایه شده بود.
این متخصص بهداشت عمومی افزود: این بانوی روستایی بیش از یک ماه پس از حادثه و تنها پس از بروز علایم بیماری به بیمارستان رازی رشت مراجعه کرد و در آن زمان، باتوجه‌به پیشرفت بیماری، دیگر روند درمان مؤثر واقع نشد و این بانو جان سپرد. دباغ‌مقدم با بیان اینکه هاری، بیماری‌ای ۱۰۰ درصد کشنده، اما کاملاً قابل‌پیشگیری است، در ادامه نسبت به تماس بدون محافظت با حیواناتی که رفتار غیرعادی دارند یا مشکوک به گزش توسط حیوانات هار هستند یا لاشه آنها، هشدار داد و گفت: این قبیل تماس‌ها می‌تواند به بیماری مرگ‌بار هاری منجر شود؛ بنابراین ضروری است که حتی کوچک‌ترین تماس نیز با مراجعه فوری به مرکز درمانی پیگیری شود.وی درمان فوری حیوان گزیدگی توسط مراکز شبانه‌روزی درمان پیشگیرانه هاری را شامل تزریق واکسن ضد هاری، سرم و شست‌وشوی محل گزش دانست و خاطرنشان کرد: هاری بیماری مشترک و قابل‌انتقال بین حیوان و انسان است که آنسفالومیلیت پیش‌رونده حاد ایجاد می‌کند و تقریباً همیشه(در افراد غیر واکسینه پس از گزش) کشنده است. این استادیار دانشگاه علوم پزشکی با اشاره به وجود بیش از ۷۰۰ مرکز پیشگیری پس از مواجهه با هاری، افزود: شمار موارد حیوان گزیدگی ثبت شده در کشور در ۳۵ سال اخیر، بیش از ۱۵ برابر شده است و به سالانه بیش از ۳۰۰ هزار مورد رسیده است.
شست‌وشوی سریع محل گزش یا خراشیدگی توسط پنجه‌ها با آب و صابون به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقهدباغ‌مقدم توصیه کرد: در صورت گزیده شدن توسط هر نوع حیوان یا حتی خراش توسط پنجه‌های حیوان، به مراکز «پیشگیری پس از مواجهه هاری» که در سراسر کشور دایر هستند و به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند، مراجعه کنید. همچنین به‌محض گزیده شدن یا ایجاد خراش توسط پنجه‌های حیوان، بلافاصله ناحیه را با آب و صابون به مدت حدود ۲۰ دقیقه بشویید.وی متذکر شد: اگر خونریزی شدید نیست، محل زخم نباید پانسمان یا بخیه شود، چون ویروس هاری به‌علت داشتن پوششی از جنس لیپید (چربی)، نسبت به شست‌وشو با آب و صابون و شرایط محیطی، بسیار حساس است. این عضو مدعو فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه سگ‌ها، روباه‌ها، گرگ‌ها و شغال‌ها، مخازن اصلی هاری در اغلب نقاط جهان هستند، افزود: گربه نیز می‌تواند بیماری را به انسان منتقل کند و علایم در گربه، اغلب به شکل فلجی (هاری آرام) دیده می‌شود. سگ‌ها مهم‌ترین منتقل‌کننده‌های هاری در سراسر جهان هستند.تنفس هوای آلوده به ویروس در محیط‌های آزمایشگاهی از راه‌های انتقال هاری استدباغ‌مقدم درباره راه‌های انتقال هاری توضیح داد: گزش انسان‌ها توسط حیواناتی که ویروس را در بزاقشان دفع می‌کنند، معمول‌ترین راه انتقال این بیماری است، اما آلودگی زخم‌ها، خراش‌ها و غشاهای مخاطی به بزاق آلوده به ویروس و گاهی تنفس هوای آلوده به ویروس (به‌عنوان‌مثال در آزمایشگاه هاری)، راه‌های دیگر انتقال این بیماری هستند.
هشدار نسبت به تماس بدون محافظت با حیواناتی که رفتار غیرعادی دارند یا لاشه آن‌هاوی با تأکید بر ضرورت تزریق تتابولین(سرم کزاز) برای پیشگیری از کزاز، در موارد حیوان‌گزیدگی گفت: گرمی، تورم، التهاب، درد و سوزش، از علایم ایجاد عفونت هستند که باید در اسرع وقت به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه شود.این استادیار دانشگاه علوم پزشکی یادآور شد: در صورتی‌که بیماری هاری در سگ ایجاد آنسفالیت کند منجر به تغییر رفتار حیوان به‌ویژه به‌صورت هاری خشن می‌شود. دباغ متذکر شد: مدیریت سگ‌های بدون صاحب، نیازمند عزم جدی همه سازمان‌ها مرتبط و به‌کارگیری روش‌های آزموده شده و موفق در حذف هاری در کشورهای پیشرفته دنیاست. برای مبارزه با این بیماری، فرصت آزمون و خطا نداریم.
