بررسی پایه‌های هاسبارا موضوع بخش نخست این گزارش با عنوان «یهودستیزی؛ پرکاربردترین برچسب صهیونیستی برای خفه کردن صداهای مخالف» بود و حال در بخش دوم به تاکتیک‌ها و جزئیات عملیاتی آن می‌پردازیم؛ همان چیزی که هاسبارا را از یک مفهوم انتزاعی به ماشینی برای کنترل روایت تبدیل می‌کند.
هدف اصلی هاسبارا، شکل‌دهی به افکار عمومی جهانی و حمایت از اسرائیل در مقابل انتقادات داخلی و بین‌المللی است. برای این منظور، صهیونیست‌ها از طیف گسترده‌ای از ابزارها و استراتژی‌ها بهره می‌برند؛ از دیپلمات‌ها و سیاستمداران گرفته تا رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، سازمان‌های غیردولتی و حتی عموم مردم.
تاکتیک‌های هاسبارا
یکی از محورهای اصلی هاسبارا، توجه به رسانه‌های اجتماعی است که نقش فزاینده‌ای در شکل‌دهی افکار عمومی دارند. برای بهره‌برداری از این بستر، اسرائیل واحدهای حکومتی و نظامی-مدنی ایجاد کرد که شامل ایجاد وب‌سایت‌ها، حساب‌های جعلی در رسانه‌های اجتماعی و انتشار پیام‌هایی است که هویت آن‌ها جعلی است اما به نظر می‌رسد متعلق به کاربران محلی یا نخبگان جامعه باشند. هدف، هدایت توجه عمومی به محتوای مطلوب و جلوگیری از انتشار محتوای مخالف است.
تاکتیک دیگر، مدیریت موتورهای جست‌وجو است. اسرائیل تلاش کرده کنترل الگوریتم‌های موتورهای جست‌وجو و دیگر سیستم‌هایی که اطلاعات را به کاربران ارائه می‌دهند به دست گیرد. این اقدامات شامل برجسته کردن محتواهای موردنظر و مخفی کردن اطلاعات مخالف، دستکاری ترتیب نمایش نتایج جست‌وجو و تأکید بر روایت‌های حامی اسرائیل است.
برای هماهنگی این فعالیت‌ها، ارتش اسرائیل واحدی ویژه ایجاد کرده که به‌طور دائم فعالیت می‌کند و با وزارت امور استراتژیک همکاری نزدیک دارد. علاوه بر این، اسرائیل از طریق سازمان هاسبارا برنامه‌هایی شامل آموزش، بورسیه‌های تحصیلی و دوره‌های دانشجویی در دانشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌کند. هدف این برنامه‌ها، معرفی اسرائیل و آموزش نحوه مقابله با اطلاعاتی است که با روایت رسمی صهیونیستی در تضاد است.
کتاب‌های راهنمای هاسبارا شامل روش‌های تبلیغاتی و سخنرانی فریبنده است و به فعالان توصیه می‌کند منتقدان اسرائیل را با برچسب‌هایی مانند «یهودستیز» معرفی کنند. طیفی گسترده از خاخام‌های آمریکایی نیز این وظیفه را به عهده گرفته‌اند که از طریق جامعه مذهبی، گروه‌های خود را بسیج کرده و در دفاع از اسرائیل فعال شوند.
تاکتیک‌های رسانه‌ای هاسبارا گسترده‌اند و شامل شبکه‌ای از روزنامه‌نگاران، وبلاگ‌نویسان و فعالان دیجیتال می‌شوند که اخبار را دستکاری و واقعیت‌ها را وارونه می‌کنند تا با روایت اسرائیلی همخوانی داشته باشند. برای مثال، تلاش می‌شود تصویر فلسطینی‌ها بدنام شود، آمار و گزارش‌های وزارت بهداشت غزه مورد تردید قرار گیرد و اصطلاحاتی مانند «مرگ یا وفات» جایگزین «قتل فلسطینیان توسط اسرائیل» شود.
یکی دیگر از تاکتیک‌های هاسبارا، تبدیل بحث‌ها به مسائل حاشیه‌ای و ایجاد اجبار روانی و اخلاقی برای انتخاب بین اسرائیل و حماس است. در این چارچوب، شرکت‌های بزرگ فناوری و رسانه‌ای تحت فشار قرار می‌گیرند تا صداهای مخالف را سرکوب کرده و حساب‌هایشان را ببندند. همچنین، هاسبارا از داوطلبان غیراسرائیلی برای مشروعیت‌بخشی به فعالیت‌هایش استفاده می‌کند. برنامه‌های متنوعی دانشجویان و فعالان را در دانشگاه‌های بین‌المللی آموزش می‌دهد تا پروپاگاندای اسرائیلی را غالبا در ازای بورسیه‌های تحصیلی منتشر کنند.
دفترچه‌های آموزشی هاسبارا، مانند «شکست پروپاگاندای ضداسرائیلی»، روش‌های بحث و ورود به مناظره‌ها را ارائه می‌دهند. این منابع تأکید دارند که باید مخالفان اسرائیل و حتی یهودیانی را که مخالف اسرائیل هستند با برچسب‌های منفی معرفی کرد؛ برچسب‌هایی مانند «مقاومت خرابکار» یا «مقاومت تروریست». هاسبارا با این روش، اسرائیل را به عنوان طرف بی‌گناه که در برابر «تهدید تروریستی» دفاع می‌کند، معرفی می‌کند و هر انتقادی از سیاست‌های اسرائیل را مشروعیت‌بخش تروریسم حماس جلوه می‌دهد.
در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، این روش به فشار بر شرکت‌های فناوری برای ترویج دیدگاه اسرائیل و ربط دادن هر انتقاد به یهودستیزی یا قوانین بین‌المللی تبدیل می‌شود. دوره‌های آموزشی و ابزارهای دیجیتال هاسبارا، کاربران را برای تأثیرگذاری بر الگوریتم‌ها و جست‌وجوها آماده می‌کنند تا پیام‌های حامی اسرائیل بیشتر دیده شوند و اطلاعات مخالف سرکوب شود.
وزارت امور استراتژیک اسرائیل برای مقابله با آنچه «کمپین سلب مشروعیت از اسرائیل» می‌نامد، میلیون‌ها دلار بودجه اختصاص می‌دهد و از افسران سابق اطلاعاتی اسرائیل در این پروژه بهره می‌برد. فضای سایبری، به ویژه در مقابله با جنبش تحریم (BDS)، به عنوان میدان نبردی حیاتی دیده می‌شود. سایت‌ها و اتاق‌های عملیات هاسبارا، مأموریت‌هایی برای داوطلبان از گزارش محتوای حامی فلسطین تا نوشتن نظرات از پیش آماده، با هدف هدایت افکار عمومی منتشر می‌کنند.
علاوه بر رسانه‌ها، هاسبارا از طریق ایجاد صفحات متعدد به زبان‌های مختلف مانند «آویخای ادرعی» و «اسرائیل به عربی صحبت می‌کند» به دنبال ترویج روایت اسرائیل در میان مخاطبان عرب است. این افراد آموزش دیده و توسط کابینه اسرائیل هدایت می‌شوند، اما هویت واقعی آن‌ها اسرائیلی است و تنها زبان عربی، ارتباط ظاهری ایجاد می‌کند.
اگر تاکتیک‌های مدرن شکست بخورد، هاسبارا به روش‌های سنتی و قدیمی مانند معرفی اسرائیل به عنوان «تنها دموکراسی خاورمیانه» و ارتش «نابودنشدنی» متوسل می‌شود و شهرک‌نشینان را قربانی و فلسطینی‌ها را مجرم جلوه می‌دهد. سازمان‌های صهیونیستی مانند «پروژه اسرائیل» و حمایت‌های مالی از خانواده‌های ثروتمند یهودی، بنیادها و نهادهای بین‌المللی، امکان اجرای گسترده هاسبارا و نفوذ در رسانه‌های بزرگ را فراهم می‌کنند. هدف این است که هر کس که به نقض حقوق بشر فلسطینیان اشاره کند، با این شبکه جهانی مقابله شود.
دستاوردهای هاسبارا و چالش‌هایش پس از جنگ غزه
هاسبارا توانسته یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های پروپاگاندا و کنترل افکار عمومی را به انجام برساند. در ایالات متحده، ساختارهای دائمی ایجاد شده‌اند که دیدگاه‌های آمریکایی‌ها نسبت به اسرائیل را شکل دهند.
در جنگ غزه، هاسبارا از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، ایکس و یوتیوب برای انتشار اطلاعات حامی اسرائیل استفاده و اطلاعات مخالف را محدود یا حذف کرد. پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حدود ۴۰ سازمان جامعه مدنی و شرکت‌های فناوری، ۱۲۰ اتاق عملیات و ۱۰۰ پایگاه داده برای اجرای هاسبارا بسیج شدند.
این اقدامات باعث شد بسیاری از افکار عمومی، به ویژه در ایالات متحده، کنشگری اسرائیل را به عنوان «دفاع مشروع در برابر حمله حماس» بپذیرند. هاسبارا توانست روایت اسرائیل در مراحل اولیه جنگ را تثبیت و به عنوان ابزار مؤثر در حمایت غربی عمل کند.
با وجود موفقیت‌ها، هاسبارا با محدودیت‌هایی مواجه شد. پس از عملیات ۷ اکتبر، تلاش‌ها برای بسیج رسانه‌ای و اجتماعی به موانعی برخورد، زیرا مخاطبان جهانی نسبت به پیام‌های پروپاگاندا مقاوم شده‌اند و حمایت از فلسطینی‌ها افزایش یافته است. رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، با وجود کنترل اسرائیل، همچنان می‌توانند محتوای حامی فلسطینی را منتشر کنند و همدلی جهانی با قربانیان را تقویت کنند.
تجربه جنگ غزه نشان داد که رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، دو لبه‌اند؛ از یک سو ابزار هاسبارا برای شکل‌دهی افکار عمومی هستند و از سوی دیگر، فرصتی برای افشای واقعیت‌ها و حمایت از فلسطینی‌ها . از همین رو، ادامه حملات اسرائیل به غیرنظامیان، موجب از دست رفتن همدلی جهانی و افزایش فشار بین‌المللی شد.
جمع‌بندی
هاسبارا، از پیدایش در جنبش صهیونیستی تا تکامل دیجیتال، ابزاری قدرتمند برای توجیه اشغال، نسل‌کشی و سرکوب مخالفان بوده است. تاکتیک‌های آن شامل تحریف واقعیت، جذب داوطلبان و بهره‌برداری از شبکه‌های اجتماعی است. دستاوردهای آن هم شامل شکل‌دهی به افکار عمومی غرب و تثبیت حمایت از اسرائیل بوده، اما چالش‌هایی مانند افزایش همدلی جهانی با فلسطینی‌ها و مقاومت در برابر روایت‌های هاسبارا، محدودیت‌های این سیاست را نشان می‌دهد.
در شرایطی که در شرم الشیخ مصر توافق برای اجرای مرحله اول صلح در غزه صورت گرفته و مرحله اول یعنی تبادل اسرا نیز انجام شده است، می‌توان به پیامدها و ابعاد جنگ خونین غزه در دو سال گذشته پرداخت.
این جنگ نه فقط یکی از خونبارترین بحران‌های انسانی در دهه‌های اخیر است، بلکه نقطه عطفی در شکل‌گیری یک تغییر اساسی در افکار عمومی جهانی و افزایش نفرت نسبت به اسرائیل محسوب می‌شود. این تحول نه از مسیر سیاست‌ورزی رسمی، بلکه از بستر رسانه‌های اجتماعی، کنشگری دیجیتال و فروپاشی سازوکارهای سنتی تبلیغاتی اسرائیل موسوم به هاسبارا شکل گرفت؛ ساختاری که سال‌ها با بودجه‌های سنگین تلاش داشت از جنایت‌های اسرائیل روایت «دفاع مشروع» بسازد، اما در مواجهه با تصاویر و ویدئوهای بی‌واسطه از کشتار کودکان، نابودی زیرساخت‌های غیرنظامی و محاصره کامل مردم غزه به‌شدت آسیب‌پذیر و بی‌اعتبار شد. افزایش نفرت جهانی از اسرائیل موید این مساله است. تحولات افکار عمومی جهان مؤید این چرخش گفتمانی نسبت به اسرائیل است.
نظرسنجی مرکز پیو در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که در ۲۰ کشور از ۲۴ کشور بررسی‌شده، اکثریت مردم به اسرائیل نگاه منفی دارند؛ از جمله ۹۳ درصد در ترکیه، ۸۰ درصد در اندونزی، ۷۸ درصد در هلند و ۷۵ درصد در اسپانیا و سوئد. حتی در آمریکا به عنوان متحد راهبردی اسرائیل دیدگاه منفی نسبت به این رژیم از ۴۲ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۵۳ درصد در ۲۰۲۵ افزایش یافته که در میان دموکرات‌ها به ۶۹ درصد و در جوانان زیر ۳۰ سال به ۷۱ درصد می‌رسد.
در نهایت، هرچند هاسبارا مؤثر بوده اما نمی‌تواند حقیقت را برای همیشه پنهان کند؛ صدای قربانیان و افکار عمومی جهانی به سمت عدالت حرکت می‌کند و محدودیت‌های این استراتژی روزبه‌روز بیشتر آشکار می‌شوند.
