رسانه «الجزیره» و چند خبرگزاری رسمی دیگر، به تازگی آمار جدیدی از شهادت خبرنگاران در غزه منتشر کرده است.
بر اساس این پروژه که «هزینههای جنگ» نام دارد، شمار خبرنگارانی که در غزه کشته شدهاند، از مجموع تعداد کشتهشدگان این حرفه در هر دو جنگ جهانی، جنگ ویتنام، جنگهای یوگسلاوی و جنگ افغانستان به صورت یکجا نیز بیشتر است.
آمار ارائه شده در این پوستر مربوط به چند ماه قبل است
بر اساس گزارش مؤسسه «واتسون» در دانشگاه »براون» در جنگ اسرائیل علیه غزه ۲۳۲ خبرنگار در این سرزمین اشغال شده، به شهادت رسیدهاند؛ یعنی به طور میانگین در هر ماه سیزده نفر! با این حساب جنگ مذکور را مرگبارترین مقطع تاریخی برای فعالان رسانهای میدانند.
این تحلیل به زبان ساده میگوید: جنگ اسرائیل علیه غزه بدترین جنگ تاریخ برای خبرنگاران است!
گزارش در ادامه توضیح میدهد که مشخص نیست چه تعداد از خبرنگاران فلسطینی در غزه بهطور مشخص هدف حملات اسرائیل قرار گرفتهاند و چه تعداد مانند دهها هزار غیرنظامی دیگر، قربانی بمباران اسرائیل شدهاند. با این حساب تعداد خبرنگاران شهید در غزه بیش از آمارهای رسمی است.
واکنش فلسطینیها در محل حمله هوایی اسرائیل که منجر به شهادت حسام شبات، روزنامهنگار، در شمال غزه شد، ۲۴ مارس ۲۰۲/ محمود عیسی/ رویترز
اسرائیل عمدا خبرنگاران را میکشد!
نهاد «خبرنگاران بدون مرز» نیز درباره این فاجعه آماری منتشر کرده است. مسئولان مربوطه در نهاد «خبرنگاران بدون مرز»، با استناد به آماری که تا پایان سال گذشته ارائه شده، سی و پنج مورد را ثبت کرده بود و درادامه توضیح داده که به احتمال زیاد ارتش اسرائیل عمدا خبرنگاران را مورد هدف قرار داده و کشته است.
از جمله این موارد، حمزه دحدوح خبرنگار الجزیره بود که ۷ ژانویه ۲۰۲۴ در حمله موشکی به خودروی حامل او در جنوب غزه شهید شد. او پنجمین عضو خانواده نزدیک وائل دحدوح (رئیس دفتر الجزیره در غزه)، بود که در حملات اسرائیل جان باخت. یکی دیگر از موارد اخیر، شهادت حسام شباط خبرنگار الجزیره است که ۲۴ مارس در اثر حمله هوایی اسرائیل به خودرواش شهید شد. ارتش اسرائیل شباط را به «عملیات مخفی برای حماس» متهم کرد؛ ادعایی که «کمیته حفاظت از خبرنگاران» آن را رد میکند.
در توضیحات مربوطه آمده است: اسرائیل بارها بدون هیچ مدرک و سندی با خبرنگاران فلسطینی بدرفتاری کرده و کمر به کشتار آنها بسته است. اسرائیل میخواهد مرگ و رفتارهای ظالمانه با خبرنگاران را با ارائه مدارک دروغین؛ توجیه کند.
فیلمی از حمله هوایی صهیونیستها به بیمارستانی در خانیونس با هدف به شهادت رساندن خبرنگاران/طی این حمله یک خبرنگار شهید شده و چند نفر دیگر زخمی شدهاند
خبرنگاران غزهای؛ سربازان گمنام رسانه
حملات علیه خبرنگاران در غزه (جایی که تقریباً هیچ خبرنگار خارجی اجازه ورود ندارد) روندی را تشدید کرده که در آن خبرنگاران محلی، اغلب با درآمد کم و امکانات اندک، بیشترین خطر را تحمل میکنند.
پروژه «هزینههای جنگ» در بخش دیگری از گزارش خود، مینویسد: در سراسر جهان، اقتصاد فرساینده رسانهها، خشونت جنگ و کارزارهای سانسور هماهنگ، مناطق درگیری بیشتری را به گورستان خبر تبدیل میکند؛ و غزه افراطیترین نمونه آن است.
در کشورهای مختلف تاکنون اعتراضاتی علیه این کشتار صورت گرفته است. خبرنگاران با در دست داشتن نام همکاران شهیدشان یاد آنها را گرامی داشتهاند
اسرائیل بزرگترین قاتل خبرنگاران
بنا بر گزارش سالانه «RSF» که روز سهشنبه گذشته منتشر شد، این سومین سال پیاپی است که اسرائیل توسط این نهاد، «بزرگترین قاتل خبرنگاران» معرفی میشود. در مجموع، امسال ۶۷ خبرنگار در سراسر جهان کشته شدند؛ یک نفر بیشتر از سال ۲۰۲۴.
تیبو بروتن، (مدیرکل RSF)، در بیانیهای گفت: ین همان جایی است که به نفرت از خبرنگاران منتهی میشود! این نفرت در سال جاری باعث مرگ ۶۷ خبرنگار در سال جاری شد؛ آن هم نه بر اثر حادثه، نه به عنوان تلفات جانبی. آنها کشته شدند، هدف قرار گرفتند چون کارشان را انجام میدادند.
بروتن، «ناکامی» سازمانهای بینالمللی در حمایت از خبرنگاران در جنگها را دلیل افزایش این قتلها دانست و گفت: آنچه شاهدش هستیم نتیجه افول «شهامت دولتها» در سطح جهان است!
او افزود: خبرنگاران صرفاً نمیمیرند؛ آنها شهید میشوند.
تصویری از دو خبرنگار ساکن در غزه که در خردادماه امسال توسط صهیونیستها شهید شدند
جنسیت در خبرنگاری بیمعناست/ زنان خبرنگار از ابتدای جنگ تا امروز در غزه حضور داشتهاند
کشورهای بسیار خطرناک برای خبرنگاران
مکزیک با ۹ کشته در سال گذشته، دومین کشور خطرناک برای خبرنگاران بوده است. در کشور اوکراین که در جنگ با روسیه به ویرانه تبدیل شده سال ۲۰۲۵، سه خبرنگار کشته شدهاند. در کشور سودان نیز از سال گذشته تاکنون چهار خبرنگار جان باختهاند،
آماری از خبرنگاران زندانی
«RSF» همچنین آماری از خبرنگارانی ارائه کرده که سال گذشته به دلیل کارشان زندانی شدهاند. بر اساس این آمار چین با ۱۲۱ خبرنگار زندانی، بدترین وضعیت را دارد. پس از آن روسیه با ۴۸ خبرنگار زندانی و میانمار با ۴۷ خبرنگار زندانی رکوردداران بعدی هستند.
تا اول دسامبر ۲۰۲۵. پانصد و سه خبرنگار در ۴۷ کشور در بازداشت بودند. گزارش همچنین نشان داد که ۱۳۵ خبرنگار در ۳۷ کشور مفقود هستند و ۲۰ نفر دیگر در حال حاضر گروگان گرفته شدهاند. طبق گفته این سازمان، ۴۳ درصد از ۶۷ خبرنگاری که طی ۱۲ ماه گذشته کشته شدهاند، توسط ارتش اسرائیل به قتل رسیدهاند.
نمونههایی مشخص از حملات به رسانه و خبرنگاران
در ۲۵ اوت سال ۲۰۲۵ در حمله موسوم به «double-tap»/ «دو ضربهای» به بیمارستان ناصر در جنوب غزه، ۵ خبرنگار از جمله عکاس Al Jazeera شهیدشدند. تنها چند هفته پیش از آن، اناس الشریف خبرنگار الجزیره، همراه با همکارانش در حملهای در حوالی بیمارستان اشفاء در غزه شهید شدند.
گزارشها حاکیاند که بسیاری از این مرگها نه بهصورت «تصادفی» بلکه به دلایل حرفهای (یعنی صرفِ خبرنگار بودن) رخ دادهاند؛ مؤسسات بینالمللی آزادی مطبوعات از این وضعیت به عنوان حمله سیستماتیک به خبرنگاران یاد میکنند.
تظاهرکنندگان در روز جهانی همبستگی در دوبلین، ایرلند، پلاکاردهایی از حسام شباط و انس الشریف، روزنامهنگاران کشتهشده اهل غزه، در حمایت از فلسطینیها در دست دارند. [فایل: کلوداگ کیلکوین/رویترز]
واکنش نهادها، رسانهها و جامعه جهانی
بعد از گزارش «RSF»، رسانهها و نهادهای بینالمللی از جمله Committee to Protect Journalists» (CPJ)» حملات به رسانه و خبرنگاران در غزه را محکوم کرده و خواستار «پاسخگویی بینالمللی» و «تحقیق مستقل» شدهاند.
رسانههایی مانند الجزیره تأکید کردهاند که هدف این حملات «خاموش کردن صدای حقیقت» در غزه است.
در عین حال، موانع شدید برای ورود خبرنگاران بینالمللی به غزه همچنان وجود دارد و نسبت به قبل جدیتر نیز شده است.
آخرین گزارش در اینباره میگوید: در بازدیدی نظامی از تونلهای زیر زمینی غزه (به ادعای اسرائیل محل فعالیت شبه نظامیان)، خبرنگاران «با نظارت نظامی» وارد شدهاند و این یعنی نشانهای دیگر از کنترل شدید جریان اطلاعات از غزه.
یکی از بستگان در مراسم تشییع جنازه محمد ابوحطب، خبرنگار تلویزیون فلسطین و ۱۱ عضو خانوادهاش، یک روز پس از کشته شدن آنها در بمباران خان یونس توسط اسرائیل در نوامبر ۲۰۲۳، خداحافظی میکند.
چرا این اخبار مهم است و چرا باید توجه ویژهای داشت؟
موج کشتار خبرنگاران در غزه تنها بخشی از فاجعه انسانی گسترده است؛ اما این یعنی تلاش برای سلب صدای مردم و پنهان کردن حقیقت؛ به ویژه برای آنهایی که خبرنگار و تحلیلگر هستند. و اینکه گزارش واقعیت (حتی به قیمت جان) یکی از بنیادهای اخلاق حرفهای است.
وضعیت کنونی رسانهای در غزه نشان دهندهی یک بحران عمیق رسانهای و حقوق بشری است: نه فقط قربانیان مستقیم، بلکه تضعیف مطلق امکان گزارش مستقل و آزاد از واقعیت. هم تحلیلگران و روزنامهنگاران مستقل و هم جامعه جهانی باید این روند را زیر نظر بگیرند و فشار بر نهادهای بینالمللی برای تحقیق، عدالت و حفاظت از خبرنگاران بیش از همیشه ضروری است.
