هفتهنامه اکونومیست انگلیس در گزارشی درباره آخرین تحولات غزه به توقف طرح ۲۰ مادهای دونالد ترامپ در عمل پرداخت. در بخشهایی از این گزارش آمده است:
رفح زمانی سومین شهر بزرگ نوار غزه بود. حدود ۲۰۰ هزار نفر جمعیت داشت. امروز منظرهای ویران از تلی از آوار و آهنهای پیچخورده است. این شهر و حومهاش در جریان جنگ ۲ ساله ارتش دفاع اسرائیل (IDF) علیه حماس به طور سیستماتیک نابود شد. جمعیت رفح مجبور به انتقال به چادرهای کثیف در اردوگاههای پناهندگان ساحلی شدند که اکنون زیر ضربات طوفانهای زمستانی و سیلاب قرار گرفتهاند.
اما اگر به حرف مقامات آمریکایی گوش دهید، میگویند رفح در آستانه تبدیل شدن به آیندهای درخشان برای غزه است. وزارت خارجه آمریکا اخیرا ویدیویی منتشر کرده که نشان میدهد (ادعا میکنند) رفح از خاکستر برمیخیزد. حامیان این ایده به ۲ پروژه مهندسی اسرائیلی اشاره میکنند: اول، تلاش ارتش اسرائیل برای نابودی شبکه پیچیده تونلهای ساختهشده توسط حماس. دوم، طرحی که آغاز شده برای پاکسازی هزاران تن آوار در ۲ بخش از آنچه زمانی شرق رفح بود، تا راه برای آنچه آمریکاییها «جوامع برنامهریزیشده» مینامند باز شود.
اکونومیست اخیرا دو بار از «منطقه زرد» – نیمی از سرزمین غزه که هنوز تحت اشغال اسرائیل است – بازدید کرده، هر ۲ بار همراه با سربازان اسرائیلی. افسران ارتش اسرائیل نسبت به تکمیل هر یک از این پروژهها تردید داشتند. یکی از مهندسان گفت: «ما هنوز از اندازه و پیچیدگی تونلهایی که کشف میکنیم شگفتزدهایم. ظرفیت نابودی همه آنها را نداریم.» افسران اسرائیلی نسبت به جوامع برنامهریزیشده جدید بدبینتر هم بودند.
فرآیند آتشبس که در اکتبر به عنوان بخشی از طرح ۲۰ مادهای دونالد ترامپ آغاز شد، در گلولای و آشوب غزه گیر کرده است. در مرحله اول، اسرائیل از مناطق پرجمعیت ساحلی عقبنشینی کرد. گروگانهای اسرائیلی و زندانیان فلسطینی مبادله شدند. برخی کمکهای بشردوستانه از سر گرفته شد. اما اکنون همه چیز متوقف شده است.
مرحله دوم طرح ترامپ قرار بود شامل استقرار نیروی ثبات بینالمللی (ISF)، انتصاب یک دولت غیرنظامی تکنوکرات و خلع سلاح حماس باشد. تاکنون هیچکدام از اینها محقق نشده است. نام تکنوکراتها هنوز اعلام نشده. هیچ کشوری علنا تعهد به اعزام نیرو برای نیروی ثبات بینالمللی نداده است. حماس دوباره کنترل خود بر جمعیت غیرنظامی را تحکیم کرده. اظهارات مبهمی درباره خلع سلاح کرده، اما هیچ گامی برنداشته است.
این قرار بود مقدمهای برای بازسازی نوار ویرانشده غزه باشد که انتظار میرود سالها طول بکشد و دهها میلیارد دلار هزینه داشته باشد. اما بدون خلع سلاح حماس و ایجاد یک نهاد حاکمیتی جدید، این اتفاق نخواهد افتاد. اهداکنندگان برای بازسازی هزینه نمیکنند اگر بترسند اسرائیل دوباره همه چیز را در جنگ بعدی نابود کند. و اسرائیل اجازه ورود مصالح ساختمانی را نمیدهد.
در همین حال، موارد متعددی از نقض آتشبس رخ داده: کمینهای حماس علیه نیروهای اسرائیلی در امتداد خط زرد و حملات منظم اسرائیل در آنجا و عمق بیشتر غزه. در ۱۳ دسامبر، حمله اسرائیل رعد سعد، فرمانده ارشد حماس را کشت که اسرائیل ادعا میکند در حال بازسازی ظرفیت تولید موشک گروه بود و در برنامهریزی حملات ۷ اکتبر نقش داشت. از آغاز آتشبس تاکنون گزارش شده نزدیک به ۴۰۰ فلسطینی توسط ارتش اسرائیل کشته شدهاند.
با وجود همه نشانههایی که حاکی از تبدیل شدن آتشبس به یک جنگ فرسایشی تلخ در سطح پایین است، مقامات آمریکایی ظاهرا متقاعد شدهاند که طرح ترامپ در حال پیشرفت است. آنها قول میدهند «هیات صلح» که قرار است او ریاستش را بر عهده بگیرد به زودی اعلام شود. اصرار دارند که نیروی ثبات بینالمللی و دولت تکنوکرات جدید غزه هر لحظه ظاهر خواهند شد. پیمانکاران آمریکایی با روابط نزدیک به دولت ترامپ از منطقه رفح بازدید کردهاند و به دنبال فرصتها میگردند.
اسرائیل دیدگاه متفاوتی دارد. هیچ نشانهای از عقبنشینی نشان نمیدهد. ایال زمیر، رئیس ستاد ارتش اسرائیل، خط زرد را «مرز جدید» نامیده است. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر، میخواهد ارتش اسرائیل کنترل دسترسی به این مجموعهها را داشته باشد و فقط به غزهایهایی اجازه ورود دهد که توسط اسرائیل غربال شده باشند. منابع نزدیک به نتانیاهو ادعا میکنند این تنها راه جداسازی حماس و مجبور کردن آن به خلع سلاح است، هرچند ممکن است کمپین نظامی دیگری هم لازم باشد. مقامات امنیتی اسرائیل کمتر متقاعد شدهاند. یکی از مقامات امنیتی اسرائیل میگوید: «به هیچ وجه نمیتوانیم غزهایهای کافی را به منطقه زرد بیاوریم» تا این طرح عملی شود.
یکی دیگر از نقاط اصلی اختلاف بین اسرائیلیها و آمریکاییها، حضور ترکیه در نیروی ثبات بینالمللی است. برای اسرائیل، این خط قرمز است. دولت ترکیه میزبان رهبران حماس بوده و تحریم تجاری علیه اسرائیل وضع کرده، ترامپ به رئیسجمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، نزدیکتر شده و مشتاق است از جاهطلبیهای او برای قدرتنمایی در غزه بهره ببرد.
ترامپ نتانیاهو را برای ۲۹ دسامبر به مارالاگو، خانهاش در فلوریدا، خواسته است. انتظار میرود رئیسجمهور او را برای پذیرش نسخه خودش از مرحله دوم طرح صلح تحت فشار بگذارد. یک دیپلمات اسرائیلی پیشبینی میکند: «نتانیاهو نمیتواند در مسئله ترکیه کوتاه بیاید، اما در مسائل دیگر مجبور به امتیازدهی خواهد شد.» آقای ترامپ که میخواهد در ژانویه اعلامیههای بزرگی درباره غزه داشته باشد، در حال از دست دادن صبرش است.
