- سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران روز شنبه در سخنانی ابراز داشته که اتخاذ راهبرد جدید از سوی ۱ + ۵ و ارائه یک پیشنهاد سازنده از سوی این ائتلاف بین‌المللی به ایران، از شرایط تحقق «مذاکرات سازنده» است.
دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران تصریح کرده است: امیدواریم آنها دچار اشتباه محاسباتی که قبلاً شده‌اند، نشوند و وارد مسیر جدیدی شوند که آن مسیر بتواند اعتماد ملت ایران را جلب کند. آنچه امروز ملت ما به دنبال آن است دفاع از حقوق خود از جمله حقوق هسته‌‌ای‌اش است. مردم ایران قبول نمی‌کنند ایران در دنیا یک استثنا باشد. ما نه حقوق کمتر می‌خواهیم و نه تکالیف بیشتر. ایران در چارچوب معاهده ان‌پی‌تی به عنوان یک عضو فعال و متعهد تمام تکالیف پادمانی خود را انجام می‌دهد. همچنان که از تمام تکالیف خود باید برخوردار باشد.
به این ترتیب از منظر جمهوری اسلامی ایران غرب نه‌تنها باید رویکرد جدیدی نسبت به مذاکرات داشته باشد بلکه باید دست پر پا به مذاکرات بگذارد، البته اگر تمایل دارد تا گفت‌وگوها از حالت بن‌بست خارج شود. نکته دیگر که جلیلی به آن اشاره کرده، اتخاذ راهبرد خلاق از سوی طرف غربی در مذاکرات با ایران است.
اما ابعاد پیشنهاد معتبری که غربی‌ها می‌توانند به ایران ارائه کنند چه می‌تواند باشد؟ طبعا تنظیم جملات این پیشنهاد بر عهده دیپلمات‌های حرفه‌ای غربی است اما دست‌کم می‌توان خصوصیات زیر را برای چنین پیشنهادی در نظر گرفت، البته این ابعاد، ابعاد حداقلی است و نه حداکثری.
* به‌رسمیت شناختن حق غنی‌سازی ایران
اولین شرط به‌نتیجه رسیدن هرگونه مذاکره هستهای با جمهوری اسلامی ایران، به‌رسمیت شناختن حقوق هستهای ملت ایران است. به عبارت دیگر ابعاد برنامه هستهای ایران با کسانی که اصل این برنامه را به رسمیت نمی‌شناسند، قابل مذاکره نیست. بنابراین، اولین بند از پیشنهاد معتبر غربی را می‌توان چنین تصور کرد: «به‌رسمیت شناختن حقوق ایران مبنی بر غنی‌سازی اورانیوم در چارچوب معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی.»
هرگونه پیشنهاد طرف غربی که بخواهد اصل حق غنی‌سازی اورانیوم را به‌رسمیت نشناسد، از اساس باطل است. البته ایران همان حقوقی را می‌خواهد که قرار بود با پیوستنش به ان‌پی‌تی داشته باشد، نه بیش از آن و نه چیزی کمتر از آن.
* پرهیز از ارائه پیشنهادهای دون شأن ملت ایران
ملت ایران دارای تمدنی است که به‌تنهایی با تمدن گذشته هر شش کشور عضو ۱ + ۵ برابری می‌کند. روزگاری که ایرانیان در جهان امپراتوری داشتند، انگلیس جزیره‌ای ناشناخته بود و آمریکا هنوز کشف نشده بود. روس‌ها مردمان سرزمین‌های یخ‌زده بودند و فرانسوی‌ها و ژرمن‌ها در دوران ماقبل قرون وسطی زندگی می‌کردند. تنها شاید چینی‌ها بر مبنای تمدن کنفسیوسی بتوانند در حوزه تمدنی، تنه به تمدن ایرانی بزنند.
شش کشور حق ندارند در برابر پیشنهادهای سخیفی چون «اعطای قطعات یدکی هواپیما» به ایران، خواستار تعلیق بخشی از فعالیت‌های غنی‌سازی ایران شوند. ایران اگرچه تحت فشار تحریم است اما هویتی که تمدن تاریخ‌ساز ایرانی به ایرانیان بخشیده است، باعثمی‌شود که در هر شرایطی از موضع قدرت وارد مذاکره شوند. طبعا یک پیشنهاد معتبر، نمی‌تواند مواردی این‌چنین دون شان ملی ایرانیان را دربرگیرد.
* لغو تحریم‌ها
غربی‌ها پس از به‌رسمیت شناختن حقوق ملت ایران، باید دست از تحریم‌های یک‌جانبه‌ای که یادآور قانون جنگل است، دست برکشند. قواعد بین‌المللی اجازه نمی‌دهد که مجموعه‌ای از کشورها قوانین خود را به کل جهان تحمیل کرده و تعمیم بخشند.
غربی‌ها اگر نمی‌خواهند با ایران مراوده اقتصادی داشته باشند، البته مختارند اما حق ندارند کشورهایی را که تمایل به همکاری اقتصادی با ایران دارند تهدید به مجازات کنند.
از سوی دیگر، این رفتار که کشوری تنها به جهت تاکید بر حقوق به‌رسمیت شناخته شده خود از سوی نهادهای بین‌المللی مورد هجمه تحریم‌ها و هدف انواع فشارها قرار گیرد، اهانت‌آمیز است.
* تغییر رویکرد از گفت‌وگوی خصمانه بر گفت‌وگوی معطوف به همکاری
رویکرد غرب در گفت‌وگوهای پیشین با طرف ایرانی عموما مبتنی بر امتیازگیری و رویکرد خصمانه بوده است. در این رویکرد غرب به ایران به‌عنوان دشمنی می‌نگریسته که باید تا می‌توان آن را تحت فشار قرار داد تا سرانجام از نفس افتاده و امتیاز بدهد. این در حالی‌ست که ایران همواره بر رویکرد گفت‌وگو – همکاری به‌جای گفت‌وگوی خصمانه تاکید کرده است.
تا زمانی که این رویکرد غربی‌ها تغییر نیابد، امیدی به مذاکرات سازنده بین ایران و ۱ + ۵ وجود ندارد. تا زمانی که غرب تنها به‌دنبال اعمال فشار و امتیازگیری باشد باید یقین داشته باشد که به امتیازی دست نخواهد یافت بلکه باید هزینه رویکرد خود را نیز بپردازد.
همانطور که سعید جلیلی تاکید کرده است، دفاع از حقوق هستهای ایران بهمنزله دفاع از تمام حقوق ملت ایران است. بنابراین از تیم مذاکرهکننده ایران در آلماتی انتظار میرود که منطقی و آنگونه که در شان ملت متمدن ایران است، از این حقوق دفاع کند. ایران در مسیر پیشرفت خود به انرژی هستهای نیاز دارد و باید این حق اساسی خود را پاس دارد.
