رهبر معظم انقلاب، در وعده‌گاه مهم هرساله‌ی خودشان با مردم در اول فروردین، مطابق هرسال، به تبیین استراتژی‌هاو راهبردهای نظام اسلامی پرداختند و با عنایت به فشارهای همه‌جانبه و طاقت‌فرسای دشمن در سال ۹۱، اشاره فرمودند با وجود اینکه به دلیل برخی مشکلات ساختاری، فشارهای دشمن در بخش‌هایی تأثیرگذار بود، اما در نهایت، سال ۹۱ سال موفقیت ملت ایران بود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در فراز کلیدی از بیانات خودشان، خاطرنشان کردند: «سال ۹۱ در واقع یک میدان تمرین و رزمایشی بود که ملت ایران توانست توانایی‌ها و پیشرفت‌های خود را نشان دهد و در عین حال، برخی نقاط ضعف را نیز بشناسد.»
اما چرا رهبر معظم انقلاب از اتفاقات سال ۹۱ تحت عنوان رزمایش یاد نمودند. رزمایش یا مانور به تمرینی نظامی در مقیاس بزرگ گفته می‌شود که در آن روش‌های گوناگون رزمی اجرا و شبیه‌سازی می‌شوند. رزمایش در اصل، شبیه‌سازی شرایط واقعیجنگاست و هدف از آن، آزمودن و همچنین آموختن شگردهای عملیاتی است. توسعه‌ی مهارت و ارتقای قدرت و طراحی نقشه در رزمایش یک هدف اصلی است.
اگر از بعد راهبردی نگریسته شود، هدف رزمایش ایجاد آمادگی برای مقابله با دشمن و طراحی‌های اوست و از منظر کلان‌نگری و کنش و واکنشبه موقع، نقش مقدمه‌سازی برای تغییر معادلات قدرترا داراست و می‌تواند با ایجاد فرصت‌های لازم برای تقویت و ارزیابی قدرت خودی، راه مقابله با دشمن را تسهیل کند و نمادی از قدرت خود را به دشمن نشان دهد که این نمایش قدرت، خود در بسیاری از مواقع، در قالب استراتژی بازدارندگی اهمیتی بیش از تقابل عملیاتی دارد. از این نظر، واژه‌ی رزمایش منحصر به ابعاد نظامی نیست و می‌تواند هرگونه پیش‌بینی و ایجاد آمادگی برای مقابله برای حوادثپیش رو را در
برگیرد.
بدون تردید، مقابله‌ی ملت ایران با دشمن، با توجه به حجم و بُعد دشمنی‌ها، طراحی‌ها و توطئه‌ها، نیازمند ورزیدگی است. این ورزیدگی با تمرین و تجربه‌اندوزی حاصل خواهد شد و همان طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، ملت ایران در سال ۹۱ توانست در قالب یک تمرین استقامت و توانمندی، خود را برای یک مواجهه‌ی تمام‌عیار آماده سازد. این آمادگی در تمام ابعاد اقتصادی، سیاسی، علمی و… بود؛ چنان که ایشان فرمودند دشمن تلاش می‌کند این ورزیدگی و آمادگی‌ها را انکار کند یا مورد تردید قرار دهد.
در همین زمینه، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنانشان به برخی از پیشرفت‌ها و دستاوردهای بزرگ و زیربنایی سال ۹۱، که در با وجود تحریم‌ها تحقق یافته است، اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «کشف منابع جدید نفت و منابع جدید اورانیوم، ایجاد و توسعه‌ی نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها، اقدامات زیربنایی در بخش راه و در حوزه‌ی انرژی، دستاوردهای مهم علمی و فناوری، از جمله پرتاب ماهواره‌ی ناهید و پرتاب کاوشگر پیشگام به همراه موجود زنده، ساخت جنگنده‌ی فوق پیشرفته، تولید داروهای حساس و نوترکیب، کسب رتبه‌ی اول در حوزه‌ی نانوفناوری در منطقه، کسب مقام‌های برجسته‌ی علمی، افزایش
سرعت پیشرفت علمی، رشد تعداد دانشجویان در کشور، موفقیت‌های علمی در سلول‌های بنیادی و انرژی‌های نو و انرژی هسته‌ای، بخشی از پیشرفت‌های شگرف جوانان و دانشمندان ایرانی در سالی است که قرار بود ملت ایران بر اثر تحریم‌ها فلج شوند.»[۱]
با نگاه موشکافانه به مؤلفه‌های فکری رهبر معظم انقلاب، می‌توان متوجه شد که ایشان رسیدن به این حد از موفقیت‌ها را حد یقف برای جمهوری اسلامی ایران نمی‌دانند و باور دارند که جمهوری اسلامی و مردم ایران پتانسیل‌های بسیار بالایی برای عبور از گذرگاه تمدنی کنونی را دارند و تحریم‌ها و مشکلات پیش رو تنها در صورتی موجب کُند شدن طی طریق نظام می‌شود که مشکلات ساختاری یا طرز تلقی‌های اشتباه در داخل، مسئولان را به اشتباه محاسباتی دچار سازد. از این منظر، موفقیت‌های فوق، محصول یک رزمایش و تمرین برای ورزیدگی است و اگر مسئولین و مردم، بعد از این رزمایش سخت و طاقت‌فرسای
یک‌ساله، به خوبی از تجربیات درس بیاموزند و نقاط ضعف و قوت را بشناسد و بر اساس یک ارزیابی همه‌جانبه وارد سال جدید گردندو با چالش‌های پیش رو مواجه شوند، سال جدید سال حماسه و آوردگاه واقعی ملت ایران در مقابل دشمن خواهد بود.
سال ۹۱ و اتفاقات آن از دو منظر فشارهای دشمن و مقاومت‌های مردم در مقابل آن و فعالیت نخبگانکشورقابل تحلیل است. بی‌تردید دشمن در سال جدید به دشمنی‌ها ادامه خواهد داد و ملت ایران نیزبه ایستادگی و مقاومت ادامه خواهد داد؛ اما با توجه به همه‌جانبه بودن فشارهای سال ۹۱، مسلماً تداوم فشارها در سال جدید با محدودیت‌هایی مواجه خواهد شد، در حالی که ملت ایران با تجربه‌اندوزی و تمرین و کسب ورزیدگی لازم، مسیرهای جدیدی برای مقابله با دشمن خواهد داشت و این درست نقطه‌ای است که سال آتی را برای ملت ایران به سال حماسه‌آفرینی تبدیل خواهد نمود.
این در حالی است که به فرموده‌ی رهبر انقلاب، «موفقیت‌ها و دستاوردهای ملت ایران در این عرصه‌ی پرچالش به گونه‌ای است که حتی تحسین هوشمندان نکته‌بین و نخبگان سیاسی و دانشگاهی دنیا در کشورهای مختلف، از جمله کشورهای بدخواه ایران را نیز برانگیخته است.»[۲] اگر موفقیت‌های مردم ایران در مقابل دشمنی‌ها را شناسایی و مرور کنیم و راز و رمز آن را دریابیم، ارتباط منطقی بین دو بخش از بیانات رهبر انقلاب را درخواهیم یافت؛ اینکه چگونه سال ۹۱ سال رزمایش ملت بود و سال ۹۲ سال حماسه‌آفرینی خواهد بود.
از یک طرف، هدف تحریم‌ها، دشمنی‌ها و فشارها، فلج‌سازی اقتصادی کشور و وادار شدن مردم به مقابله با نظام بود که به صراحت مقامات آمریکا به آن اذعان نموده‌اند و از طرف دیگر، منزوی کردن ایران در عرصه‌ی منطقه‌ای و جهانی مد نظر آنان بود؛ اما هردو بُعد با ناکامی مواجه شده است. برگزاری یک اجلاس در سطح جهانی در ایران و حضور مقامات و سران کشورهای مختلف جهان در ایران و همچنین نقش‌آفرینی مؤثر ایران در سوریه، بحثمنزوی‌سازی ایران را با ناکامی مواجه ساخت. اما بُعد داخلی و چگونگی مواجهه‌ی مردم با مشکلات اقتصادی و عواقب و پیامدهای تحریم نیز دشمن را با پدیده‌ی شگفتی مواجه
ساخت. در حالی که شورش و اعتراضات اجتماعی از جانب مردم ایران، مورد انتظار مقامات غربی بود، مردم ایران در دو بُعد سیاسی و اجتماعی شگفتی آفریدند. حضور شگفت‌انگیز در راهپیمایی ۲۲ بهمن از یک طرف و حفظ روحیه‌ی نشاط و شادابی در روزهای منتهی به سال نو و تحرک و نشاط و پویایی آنان، بی‌توجه به تورم و کمبودها و گرانی‌ها، دو نمونه‌ای بودند که دشمن در محاسبات خود نتوانسته بودآن‌ها را ارزیابی کند.
این اتفاقات فقط درقالب روحیه‌ی ویژه‌‌ی ملت ایران قابل تحلیل است و آن روحیه‌ی مقاومت در مقابل مشکلات صعب و سخت است و این چیزی است که منجر به خلق حماسه می‌شود. ملت ایران در طول سال ۹۱، ضمن مواجه شدن با حجم وسیعی از دشمنی‌ها در یک رزمایش موفق، نقاط قوت و ضعف خودش و مسئولان و ساختارهای کشور را سنجیده است و با ورود به سال ۹۲ می‌تواند با بهره گرفتن از اندوخته‌های خود، به چیدن محصول استقامت خود بپردازد. حماسه درست در این نقطه معنی می‌دهد. حماسه‌آفرینی در تعریف ادبیات و یا تعریف موضوعی خودش، عمدتاً بیانگر اقداماتی است که در یک حالت نابرابر، یک ظرفیت بزرگ را، مبتنی
بر ویژگی‌های پهلوانی و شگفت‌انگیز، به منصه‌ی ظهور برساند. در این حالت، ملت ایران ظرفیت بزرگ خود را در دو سطح سیاسی و اقتصادی به ظهور خواهد رساند. حماسه‌های سال جدید منبعثاز تجربه‌های موفق سال گذشته بوده و حاصل ورزیدگی روحی، روانی، سیاسی و اقتصادی و علمی ملت است که در طول سال ۹۲، در حین دست‌وپنجه کردن با دشمنی‌ها و فشارها، به دست آورده است.
امری که دشمن را به اعتراف واداشته است که تحریم‌ها، تهدیدها و فشارها در ایران منجر به نتیجه نخواهد شد؛ چنان کهواشنگتن‌پست در یک ارزیابیاز ماحصل تحریم‌هامی‌نویسد: «آمریکا نتوانست مردم ایران را علیه دولت این کشور به شورش وادارد و همچنین تهران نیز همچنان از دادن امتیازهایی به غرب در مسئله‌ی هسته‌ای امتناع می‌ورزد. در چنین شرایطی، جز اعتراف به شکست آمریکا دربرابر ایران، چه نتیجه‌ی دیگری می‌توان گرفت؟»[۳]
از سوی دیگر، مانند بسیاری دیگر از اندیشکده‌های غربی، بنیاد کارنگی هم معتقد است: «اعتقاد بر اینکه تحریم‌ها بتواند جمهوری اسلامی ایران را به سراشیبی سقوط بیندازد ساده‌لوحی و کاملاً احمقانه است.»[۴] مجموعه‌ی این اعتراف‌ها و اذعان‌هانشان می‌دهد که ملت ایران توانسته است یک سال پرفرازونشیب را با موفقیت پشت سر بگذارد و عبور از این مرحله‌ی سخت، تداوم راه را سهل‌تر خواهد ساخت.(*)
پی‌نوشت‌ها:
[۱] بیانات رهبرمعظم انقلاب در حرم مطهر رضوی، ۱ فروردین ۱۳۹۲.
[۲] همان.
[۳] http: / / www. noornews. ir / ۳۰/۱۲ / ۱۳۹۱
[۴] http: / / www. farsnews. com / newstext. php? nn = ۱۳۹۱۱۲۲۳۰۰۰۳۲۷
*راضیه امیری رز، کارشناس ارشد علوم سیاسی
