در طول چند سال گذشته ایران یکی از بزرگترین مصرف کنندگان گازوئیل در بین کشورهای منطقه خاورمیانه و حتی جهان بود به طوری‌که متوسط مصرف گازوئیل کشور همواره بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز بود و حتی در زمستان این رقم از مرز ۱۲۰ میلیون لیتر در روز عبور می‌کرد.
در طول سه سال گذشته تاکنون، دو سیاست جدی به منظور مدیریت مصرف گازوئیل در داخل کشور در دستور کار قرار گرفت به طوری‌که در فاز نخست با بهره برداری از فازهای جدید پارس جنوبی و افزایش تولید گاز طبیعی، این حامل انرژی جایگزین گازوئیل در سبد سوخت نیروگاه‌ها و صنایع کشور شد.
با این وجود اجرای طرح «جایگزینی گاز طبیعی به‌جای گازوئیل» در سبد سوخت صنایع و نیروگاه‌ها صرفا منجر به مدیریت مصرف این فرآورده استراتژیک نفتی در بخش غیر حمل و نقل می شد و به منظور مدیریت مصرف گازوئیل و به ویژه مقابله با قاچاق این محصول نفتی، اجرای یک برنامه جدید در طول سه سال گذشته در دستور کار قرار گرفته است.
معادل تولید یک پالایشگاه، گازوئیل صرفه‌جویی شد
بر این اساس با گذشت ۱۱ ماه از اجرای طرح «تخصیص سهمیه گازوئیل بر اساس میزان پیمایش»، به طور متوسط روزانه حدود هفت میلیون لیتر در مصرف گازوئیل بخش حمل و نقلی کشور صرفه جویی حاصل شده است.
از ابتدای سال جاری تاکنون به استناد آمارهای رسمی، متوسط مصرف گازوئیل در دو بخش حمل و نقل و غیر حمل و نقلی با کاهشی حدود ۹ درصدی به ۷۲.۵ میلیون لیتر در روز رسیده است و نکته قابل توجه آن است که مصرف گازوئیل در بخش حمل و نقل هم از روزانه ۵۰ میلیون لیتر به ۴۲ تا ۴۳ میلیون لیتر در روز کاهش یافته است.
به عبارت دیگر با اجرای طرح «تخصیص سهمیه گازوئیل بر اساس میزان پیمایش» معادل ظرفیت تولید گازوئیل یک پالایشگاه ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه ای (معادل ۷ میلیون لیتر در روز) در مصرف این فرآورده میان تقطیر پالایشگاه‌های نفت کشور صرفه جویی شده است.
هم اکنون هزینه سرمایه گذاری طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی یک پالایشگاه ۱۵۰ هزار بشکه‌ای نفت خام و یا میعانات گازی در کشور حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار تا دو میلیارد دلار برآورد می‌شود و عملا با اجرای طرح تخصیص سهمیه گازوئیل بر اساس میزان پیمایش با کمترین هزینه ممکن و بدون صرف سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری، در مصرف گازوئیل کشور صرفه‌جویی حاصل شده است.
در مجموع توقف واردات گازوئیل و عضویت ایران در باشگاه کشورهای صادرکننده گازوئیل، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به دنبال کاهش مصرف گازوئیل در بخش نیروگاهی و حمل و نقل و در نهایت درآمدهای ارزی ناشی از صادرات روزانه ۱۳ میلیون لیتر گازوئیل از مهمترین دستاوردهای اجرای این پروژه کم هزینه و مطابق با سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی است.
سناریوهای جدید مقابله با قاچاقچیان گازوئیل
در حال حاضر هر چند توقف عرضه کارتی در بخش بنزین یکی از سیاست‌های کلیدی دولت یازدهم به شمار می رود اما از ظرفیت‌های سامانه هوشمند سوخت برای مقابله با قاچاق گازوئیل استفاده حداکثری شده است.
بر این اساس پس از اجرای طرح «تخصیص سهمیه گازوئیل بر اساس میزان پیمایش»، دومین مرحله این طرح ملی با رویکرد تجهیز خودروهای دیزلی به سامانه «جی. چی. اس» و عرضه سوخت مطابق با بارنامه، برای رصد بیشتر عرضه و تقاضای گازوئیل در بخش حمل و نقل به عنوان یک سیاست کلیدی کلید خورده است.
همزمان با آغاز مطالعات نهایی و بررسی گزینه‌های عملیاتی برای اجرای فاز دوم اجرای طرح «تخصیص سهمیه گازوئیل بر اساس میزان پیمایش»، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با هماهنگی بیمه‌های کشور، طرح توقف عرضه سهمیه گازوئیل به خودروهای فاقد بیمه شخص ثالث را از تیر ماه سال جاری آغاز کرده است.
با اجرای این طرح هم که بدون انجام هزینه‌های سنگین و صرفا با استفاده از ظرفیت‌های سامانه هوشمند سوخت انجام شده است تاکنون به طور متوسط روزانه حدود یک تا ۱.۵ میلیون لیتر در مصرف این محصول پرطرفدار نفتی صرفه‌جویی به عمل آمده است.
در مجموع با تکمیل و اجرای طرح‌های در دست اجرا و در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، با مدیریت مصرف گازوئیل در دو بخش نیروگاهی و حمل و نقل و توقف قاچاق گازوئیل و خانه‌نشین شدن قاچاقچیان سوخت، ظرفیت‌هایی برای صادرات روزانه بیش از ۲۰ میلیون لیتر از این فرآورده نفتی در کشور ایجاد خواهد شد.
