به گزارش مهر،این مدرسه آخرین بنای باشکوه دوران صفوی در اصفهان است که برای تدریس به طلاب علوم دینی در زمان شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی، از سال ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری ساخته شده است.

براساس نوشته‌های بر جای مانده حدود صد سال پیش جهانگردی فرنگی در خصوص شکوه این مکان نوشته: " آیا در سراسر جهان مدرسه‌ای می‌توان یافت که در زیبایی و صفا از این کامل‌تر باشد و در آن، اجزا و عناصر گوناگون بدینسان به هم درآمیخته و درهم ترکیب و ذوب شده و اثری واحد پدید آورده باشند ".

مدرسه چهارباغ شاهکار هنر ایرانی

مدرسه چهارباغ، از معدود بناهای بر جا مانده از گذشته ایران زمین است که معنی تمام و کمال یک اصطلاح معماری ایرانی را باز می تاباند: " مدرسه ". اینجا می شود اصطلاح " مدرسه " را که دارای بار فرهنگی و علمی خاصی در معماری و باستان شناسی است، آشکارا به چشم دید. در سراسر این مدرسه هنرهای بدیعی از کاشی کاری، مانند کاشی هفت رنگ، معرق، گره چینی، پیلی و معقلی، سبب می‌شود آدمی بی اختیار گرداگرد خود بچرخد و محو در این شاهکار عهد صفوی شود.

در مدرسه چهارباغ فقط کاشی‌های رنگارنگ گرد هم نیامده اند، اینجا انواع هنرهای مردم اصفهان از قلمزنی، زرگری، معماری، انواع هنرهای مرتبط با چوب، سنگتراشی، خوشنویسی، رنگرزی، طلاکاری و نقره کاری در هم پیچیده و در هم‌نوایی طلا و نقره، چشمان مشتاق سال‌هاست که ربوده می‌شود.

نهر زیبای فرشادی که از زیر مدرسه و از میانه آن می گذرد تلالویی رنگین از انعکاس نور را با چکامه های دلفریب صدای آب گره می زند و پس از در هم آمیختن با فضای باغی که با معماری چهار ایوانه و درختان چنار چند صد ساله زینت یافته، دل هر بیننده ای را می رباید. اما دلفریب تر از همه اینها گنبدی با شکوه است که از صدها متر دورتر چشمربایی می کند. همان گنبد که حالا به چشم خود بخشی از کاشیهایش را خرد و زار می بیند.

وقتی حقیقت تکذیب می شود

در همان زمانی که صدای مهیب دو ریزش هولناک، رهگذران و نیز برخی از طلبه های ساکن در این مدرسه را هراسان کرد، وقتی چشم‌ها با گوش‌ها هماهنگ شد، سرها به سوی گنبد مدرسه چرخید، بخشی از کاشی‌های گنبد فرو ریخته بود. باز هم مثل همیشه تخریب بناهای تاریخی را قبل از آنکه متولیان میراثاین مرز و بوم متوجه آن شوند، مردم و رسانه ها بودند که به چشم دیده و با عکس و فیلم و مصاحبه با شاهدان در ابعاد وسیع پوشش دادند. اگرچه کاشی‌های گنبد پیش از این نیز مرمت شده بود اما ریزش گنبد بیانگر این است که بی توجهی به این بنا وارد فاز جدیدی شده است.

در این بحبوحه سرپرست جدید اداره کل میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، در حالیکه چند روزی از تکیه زدنش بر صندلی میراثفرهنگی نصف جهان نمی گذشت، از همان ابتدا شمشیر را برای رسانه ها از رو بست و در مصاحبه ای گفت: " القای رسانه ای تخریب سی وسه پل و مدرسه چهار باغ فریب افکار عمومی است‌ ".

وی گفته بود: " خبر تخریب و فرو ریختن کاشیهای این مدرسه تاریخی صحت ندارد. " اما در ادامه همان مصاحبه بر خلاف گفته اش تاکید کرده بود: " یک سوم گنبد مدرسه نیازمند بازسازی کامل است و بخش هایی که اکنون در حال فروریزی است در اثر قدمت بیش از ۲۶۰ ساله این بنا بوده و کارشناسان به این نتیجه رسیده اند که ملات زیر پوسته دیگر آن چسبندگی لازم را ندارد. "

شمارش معکوس برای فرو ریختن مدرسه

پیش از این نیز بارها و بارها کاشیهای گرانب‌های این مدرسه به صورت مقطعی فرو ریخته بود. حتی رفته گران برخی از روزها هنگام جارو زدن پیاده روهای مشرف به این بنا، با خرده های کاشی روبرو می شوند، کاشی هایی که از ارتفاع سقوط می کنند و نمادی از سقوط میراثاین مرز و بوم هستند.

پیش از این حسن مقضی از مرمتگران باسابقه اصفهان به مهر گفته بود: در حال حاضر نزدیک به دو متر مربع از کاشی‌های گنبد فرو ریخته و احتمال فرو ریختن کاشیهای بالادست این بنا نیز وجود دارد.

وی یاد آور شده بود: نزدیک به ۲۰متر دیگر از این کاشی‌ها نیز دارای وضعیت نگران کننده‌ای است و احتمال ریزش این میزان از کاشی‌ها وجود دارد، این مساحت از کاشی‌های گنبد در مجاورت پیاده رو خیابان آمادگاه قرار گرفته و هر لحظه احتمال ریزش آنها بر سر عابران پیاده وجود دارد و باید در سریع ترین زمان ممکن اقدامات و تدابیر لازم برای جلوگیری از ریزش آنها انجام شود زیرا علاوه بر اینکه این کاشی‌ها طبله کرده زیر آن نیز به سبب ریزش اخیر خالی شده و درصد ریزش دیگر کاشیها را زیاد کرده است.

مقضی یکی از دلایل ترکهای ایجاد شده جدید در بنا مانند ترک‌های روی آجرهای مدرسه و هشتی ورودی را عبور مترو از مقابل مدرسه دانسته بود، همان مترو که سالهاست کسی فریاد اعتراض مردم اصفهان و اساتید دانشگاه و نخبگان را درباره عبور آن از کنار شاهکارهای نصف جهان نشنیده و نمی شنود.

پیش از این مرتضی فرشته نژاد یکی از کارشناسان برجسته رشته مرمت گفته بود: باید به این نکته توجه کنیم که با آغاز فعالیت مترو، پیش از تخریب کامل سی‌وسه پل، مدرسه‌ چهارباغ به‌طور کامل تخریب می‌شود، چون این مدرسه دقیقا کنار تونل قطار شهری قرار گرفته و با توجه به جزییات سازه‌ مدرسه، مطمئنا این مکان زودتر فرومی‌ریزد.

علت ریزش اخیر چیست

محسن نکویی کارشناس ارشد مرمت درباره علل ریزش اخیر در کاشیهای گنبد به مهر می گوید: ما علل مختلفی را در این ریزش دخیل می دانیم مانند استفاده از بلندگوها در این مجموعه تاریخی، پرواز چرخبال از روی بناهای تاریخی اصفهان، عبور اتوبوسهای شرکت واحد از مجاور این بنا و سایر وسایل نقلیه سنگین که از کنار آن عبور می کنند و ما همیشه مطرح می کردیم که این موارد مخرب است و این مدل ریزش گنبد بیانگر تاثیرات لرزشی در درازمدت بر آن است.

وی یکی از عوامل آسیب رسان به بناهای تاریخی را که از مصالح سخت و غیر قابل انعطاف ساخته شده اند، لرزش دانسته می افزاید: لرزش روی بناهای تاریخی و بخصوص گنبدهایی مانند گنبد مدرسه چهارباغ تاثیر فراوان دارد و به تدریج و به مرور زمان بر روی آنها ایجاد ترک می کند، سپس در فصولی که بارش داریم، آب حاصل از بارش به ترکها نفوذ کرده، پشت ملات کاشی رفته و بعد از یخ زدگی سبب جدا شدن کاشی از لایه زیرین می شودو این رخداد به ریزش کاشی‌ها می انجامد.

نکویی درباره عبور مترو از مقابل این مدرسه نیز می گوید: در آینده عبور مترو از جوار آثار تاریخی حتما ایجاد تخریب خواهد کرد. عبوراتوبوس و ماشینهای سنگین از مقابل مدرسه، پرواز چرخبال از فراز آن و تی بی ام(دستگاه حفار تونل مترو) از عمق، می تواند از دلایل لرزش باشد. اما عبور مترو در آینده نیز می تواند همچنان خطرساز باشد، عبور مترو می تواند سبب نشست بناهای تاریخی نیز شود، زیرا لرزش دائم سبب نشست لایه ها در زیر بناها شده و مشکل سازه ای نیز بوجود می آورد، آنچه مسلم است اینکه تکنولوژی تاثیر خود را باقی خواهد گذاشت.

پیش از این خبرگزاری مهر، در گزارشهای متعددی نسبت به تخریب و در خطر بودن مدرسه چهارباغ، این بنای باشکوه عصر صفوی هشدارهایی داده بود. از تخریبهایی که توسط متولیان این مدرسه انجام می گرفت تا موازی کاریهای اوقاف و سازمان میراث فرهنگی و ضربه هایی که مترو به این بنا وارد می آورد. متاسفانه با وجود مقالات و گزارشهای فراوان رسانه ها، همچنان هر ازگاهی زخمی جدید بر پیکر این شاهکار وارد می آید.