روز 18 اردیبهشت ماه مصادف با سال‌گرد خروج غیرقانونی و یکجانبه آمریکا از برجام، شورای عالی امنیت ملی در بیانیه‌ای خطاب به کشورهای عضو برجام اعلام کرد که از امروز ۱۸ اردیبهشت ۹۸ برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند.
در بیانیه شورای عالی امنیت ملی کشورمان که طی نامه‌های جداگانه نیز از سوی حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی به سران کشورهای عضو برجام اعلام شده؛ به کشورهای باقیمانده در برجام ۶۰ روز برای اجرای تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی فرصت داده شده و تاکید شده است: «در هر زمان که خواسته‌های ما تامین شود؛ ما نیز به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهیم گرفت، اما در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله تعهدات دیگری را متوقف خواهد کرد.»
بر اساس این بیانیه ایران فروش «آب سنگین و اورانیوم غنی شده » مازاد را به مدت 60 روز متوقف می‌کند و منتظر عمل طرف اروپایی به توافق می‌ماند.
مارک فیتزپاتریک در گفتگو با خبرنگار فارس به بررسی کاهش تعهدات ایران در برجام و چشم انداز گامهای بعدی تهران پرداخته است.
مارک فیتزپاتریک، مدیر اجرایی اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در آمریکا است، او مسوولیت نمایندگی این اندیشکده در نیم‌کره غربی را برعهده دارد و همزمان مدیر برنامه عدم‌اشاعه و سیاست‌های هسته‌ای این اندیشکده است. او از سال 2005 به عضویت اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک در آمده است. پیش از آن، فیتزپاتریک 26 سال به عنوان دیپلمات در وزارت خارجه آمریکا خدمت کرده بود. در طول این سال‌ها او در دفاتر نمایندگی آمریکا در سئول، توکیو، ولینگتون، وین و همچنین به عنوان دستیار موقت وزیر امورخارجه در امور عدم اشاعه، خدمت کرده است. این سوابق دیپلماتیک او را به یکی از کارشناسان برجسته آمریکایی در حوزه خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه تبدیل کرده است. او کتاب‌های متعددی در زمینه خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه منتشر کرده است. کتاب «قدرت‌های هسته‌ای پنهان آسیا: ژاپن، کره جنوبی و تایوان»، «فائق آمدن بر خطرات هسته‌ای پاکستان» و «بحران هسته‌ای ایران: اجتناب از بدترین سناریوها» بین سال‌های 2008 تا 2016 توسط او در مورد مسائل خلع سلاح هسته‌ای نوشته‌شده است.
فارس: ایران تعهدات خود را در برجام کم کرد. عدم انتفاع ایران از برجام دلیل این اقدام بود. ارزیابی شما از اقدام تهران چیست؟
با توجه به فشارها موجود در اقتصاد ایران، بیانیه اخیر در ارتباط با کاهش تعهدات مرتبط با آب سنگین و غنی سازی با درصد پائین، متعادل‌ترین پاسخ ممکن برای ایران بود. البته اجرایی شدن کاهش تعهدات ایران و عبور از برخی تعهدات برجام چند ماه زمان خواهد برد و در این مورد ایران می‌تواند کاهش تولید را نیز به عنوان راه دیگری در ذیل تعهدات خود در نظر بگیرد.
ایران همچنین می‌تواند هیچ آب سنگین و یا اورانیوم غنی شده با درصد پائین را صادر نکند و برجام نیز چنین درخواستی را از ایران نکرده است.
اگر ایران بخواهد اورانیوم را بیش از 3.67 درصد غنی کند، این نقض فاحش توافق بوده و شرکای اروپایی نیاز خواهند داشت تا تحریم‌ها را بازاعمال کنند. اما من پیش‌بینی می‌کنم که سطح غنی‌سازی فورا پس از 60 روز افزایش پیدا نخواهد کرد، لذا احتمالا وقت بیشتری برای تعامل دیپلماتیک و پیدا کردن راهی به سوی جلو وجود خواهد داشت.
فارس: ایران پس از خروج آمریکا از برجام نیز صبر به خرج داد تا شاهد نحوه اجرای توافق از سوی طرفهای دیگر باشد. اما در عمل کشورهای اروپایی بدعهدی کردند و به تعهدات خود عمل نکردند و حالا هم ژست طلبکارانه گرفته اند. دلایل لحن طلبکارانه آنها چیست؟
به نوبه خودم صبر و درایت ایران را برای باقی ماندن در برجام حتی با وجود خروج آمریکا از این توافق تحسین می‌کنم. این البته ناشی از حساب‌گری و تصمیم عاقلانه ایران است، چون خروج ایران از برجام، جرقه اعمال تحریم‌های جدید از سوی اروپا را هم خواهد زد و گناه را به گردن ایران خواهد انداخت.
پافراتر گذاشتن از محدودیت‌های هسته‌ای می‌تواند منجر به اقدام نظامی ایالات متحده شود. بنابراین با وجود اینکه ایران در شرایط دشواری قرار دارد، من فکر می‌کنم می‌تواند صبر کند تا سیاست‌های آمریکا تغییر کنند، شاید ظرف 20 ماه آینده. ایران 7000 سال تاریخ دارد و در مقایسه با ایران تاریخ، 20 ماه، به منزله لحظه‌ای گذراست. علاوه بر این، سیاست آمریکا حتی پیش از آن نیز می‌تواند تغییر کند. به این نکته توجه کنید که رئیس‌جمهور ترامپ بار دیگر در حال صحبت از تعامل شخصی با رهبران ایران است.
فارس: پس از شکست کودتا در ونزوئلا به نظر می‌رسد که نقش جان بولتون در فرآیند تصمیم‌سازی ترامپ کاهش یافته است. آیا ممکن است که در نتیجه اقدامات جنگ‌طلبانه ناموفق بولتون، نقش جنگ‌طلبان در دولت ترامپ کاسته شده باشد؟
به رغم گزارش‌های خبری مبنی بر ناخشنودی ترامپ از مشاور امنیت ملی، جان بولتون در خصوص ونزوئلا، زود است که در خصوص حذف نقش کلان بولتون قضاوت شود. او بسیار قدرتمند است و احتمالا او سیاست مربوط به ایران را همچنان مدیریت خواهد کرد.
اما اگر ترامپ نگران آن شود که که بولتون در حال به وجود آوردن جنگ با ایران است شاید به این نتیجه برسد که به فردی غیر از بولتون نیاز دارد. یک فاکتور کلیدی آن است که ترامپ نمی‌خواهد آمریکا را وارد یک جنگ خارجی دیگر کند.
فارس: رئیس‌جمهور روحانی از توافق هسته‌ای به‌عنوان یک بازی برد – برد یا باخت – باخت نام برده است. این پیام او برای طرف مقابل چه نکته‌ای دارد؟
فکر می‌کنم منظور رئیس‌جمهور روحانی هشدار دادن به بازیگران اصلی بود که اگر ایران ببازد، آنها نیز خواهند باخت. اروپایی‌ها این را می‌دانند چرا که متوجه منافع عدم اشاعه‌ای توافق هستند. اما دولت فعلی آمریکا به مسائل چنین نمی‌نگرد. تیم ترامپ باور ندارد که آمریکا از قبل سیاست فشار حداکثری متحمل هزینه‌ای می‌شود. من فکر می‌کنم نگاه تیم ترامپ کوته‌بینانه است چرا که هم هزینه فرصت وجود دارد و هم اگر این سیاست به جنگ بینجامد، هزینه واقعی هم وجود خواهد داشت.
