اخبار اجتماعی - ماجرای شیرهای آلوده و سمی که می‌توان به ابتلای افراد به سرطان منجر شود موضوعی است که بحث آن در جامعه مطرح شده و این در حالی است که مسئولان بهداشت کشور می‌گویند ادعاها در این باره صحت ندارد.
به گزارش افکارنیوز، شروع این ماجرا از برنامه سلام صبح بخیر بود. در این برنامه " بهادر حاجی محمدی " که بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران معرفی شد ، گفت: شیرهای پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین دارند. سمی که به منجر به سرطان کبد می‌شود.
این کارشناس گفت: جای آن که نگران استفاده از روغن پالم و وایتکس در لبنیات باشیم، افکار عمومی و مسئولان باید به مسائل مهم‌تری مانند وجود سموم دیگر در لبنیات توجه داشته باشند.
او به عنوان مثال به ورود ذرتهای آلوده استناد کرد و گفت که مصرف این ذرتهای آلوده به افلاتوکسین، سبب تولید شیرهای آلوده به این سم شده است.
حاجی محمدی در این گفت‌وگوی تلویزیونی آماری را که به گفته خودش از پژوهش‌های تعدادی از اساتید دانشگاه استخراج شده درباره میزان آلودگی شیرهای پاستوریزه در شهرهای مختلف کشور اعلام کرد و گفت: طبق این آمارها ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.
وی افزود : سم موجود در خوراک دام وارد شیر می‌شود و با توجه به این که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمی‌رود، در شیر باقی می‌ماند. جای تاسف است بین ۱۰ کشور منطقه خاورمیانه رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطان‌زای آفلاتوکسین در شیر داریم.
آفلاتوکسین چیست؟
آفلاتوکسین‌ها (Aflatoxin) سموم قارچی طبیعی هستند که از گونه‌های قارچ آسپرژیلوس مانند آسپرژیلوس فلاووس(Aspergill flavus)، اسپرژیلوس پارازیتیکوس (A.parasiicus) و آسپرژیلوس نومیوس (A. nomius) منشأ می‌گیرند. این قارچها معمولاً ذرت، یا بادام زمینی و پسته را به راحتی آلوده می‌کنند، در حالیکه گندم، جو بارلی و برنج به این قارچها معمولاً مقاومتر هستند. آفلاتوکسین‌ها انسان را از طریق مواد غذایی آلوده مانند تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی آلوده می‌کنند و می‌توانند سرطانزا باشند. در سال ۱۹۸۵، سازمان غذا و دارو آمریکا میزان مایکوتوکسین‌های مجاز در مواد غذایی را تعیین کرد.
انواع
بیشتر از ۲۰ نوع آفلاتوکسین وجود دارد، اما چهار نوع اصلی آن شامل G1، B2، B1 و G2 می‌باشد. افلاتوکسین‌های M2,M1 به ترتیب متابولیتهای ناشی از هیدروکسیله شدن افلاتوکسین‌های B2,B1 می‌باشند. آفلاتوکسین‌های M1 و M2 برای اولین بار از شیر دامهایی که با خوراک آلوده تغذیه شده بودند، جدا شدند. میزان سمیت آفلاتوکسین‌ها به ترتیب ذیل می‌باشد: B1>G1>B2>G2.
بیماری زایی
اگر قارچ‌های مولد این سموم بر روی خوراک دام و مواد غذایی (مانند پسته، بادام زمینی، ذرت، سویا و گندم) رشد کنند مصرف غذاهای آلوده به آفلاتوکسین می‌تواند موجب بیماری در انسان یا دام شود. هیچ موجود زنده‌ای از این سم در امان نیست. این سموم می‌توانند نکروز بافتی، سیروز، سرطان کبد و سرطان معده ایجاد کنند.
علائم بالینی اولیه مسومیت کبدی ناشی از آفلاتوکسین شامل تب، درد عضلانی و بی‌اشتهایی است که بعد استفراغ، درد شکم و هپاتیت را به دنبال دارد. آفلاتوکسین با غلظت ۱۰ میکروگرم بر کیلوگرم اثر حاد مسمومیت کبدی دارد. با این حال مسمومیت حاد نادر و استثنایی است. مقادیر بسیار کمتر و بخصوص مصرف متداوم آفلاتوکسین نیز باعث سمیت کبدی می‌گردد. ضایعات حاد کبد مثل تغییرات چربی، ادم ریوی، لرزش عضلانی، کما، تشنج و مرگ همراه با ادم مغز و درگیری اندامهایی نظیر کبد، کلیه و قلب می‌باشد. افلاتوکسین B1 از عوامل تراتوژنیک موتاژنیک و یکی از قویترین ترکیبات سرطانزا است.
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری، اجتناب از خوردن مواد غذایی آلوده به آفالاتوکسین است. پسته به سادگی به سم آفلاتوکسین آلوده می‌شود. از خوردن پسته‌های با طعم تلخ یا با رطوبت زیاد باید اجتناب کرد. همچنین مغز پسته احتمال آلودگی بیشتری نسبت به پسته با پوست دارد.
همچنین استفاده از محصولات لبنی صنعتی می‌تواند به اطمینان از عدم دریافت آفلاتوکسین از طریق محصولات لبنی کمک کننده باشد. کلیه شیرهای صنعتی ورودی به شرکت‌های لبنی بزرگ از طریق وزارت بهداشت چک شده و از ورود شیرهای آلوده به این سم به کارخانه‌جات لبنی جلوگیری می‌شود.
اولین واکنش به این خبر جنجالی
حسن مکرمی رستمی، مدیر نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران به موضوع واکنش نشان داد و گفت: بعد از پخش این مصاحبه و انتشار آن در فضای مجازی با رئیس انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران تماس گرفتم و جویای اطلاعات عنوان شده شدم. پاسخ این بود که این آمارها با هماهنگی انجمن اعلام نشده است.انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران باید پاسخگوی این شائبه پیش آمده در جامعه باشد. از این انجمن خواستیم که اگر اعداد و ارقامی دارند در اختیار ما قرار دهند تا بررسی کنیم. ما نیز در دانشگاه علوم پزشکی مازندران پیگیر هستیم تا با استنادات علمی طی روزهای آتی نادرست بودن این ادعا را اثبات کنیم.
وی با تاکید بر این که این میزان از آلودگی به آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه تحت هیچ شرایطی امکان ندارد، گفت: حتی اگر هر روز هم غذای دام نان کپک زده باشد، به این میزان از آلودگی در شیر نمی‌رسیم.
غیرمنطقی بودن خبر وجود سم آفلاتوکسین در مواد لبنی
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم گفت: ادعای وجود سم در شیرهای پاستوریزه، نیازمند مستندات مهم از سوی آزمایشگاه‌های معتبر است.
مردم بدون نگرانی شیر و لبنیات مصرف کنند
رییس سازمان غذا و دارو در واکنش به اخباری که در ارتباط با آلوده بودن شیرهای پاستوریزه و مواد لبنی مطرح شده است، گفت: مردم به این تبلیغات سو توجه نداشته باشند و مصرف شیر را متوقف نکنند.
وی با عنوان این مطلب که اطلاعات ارائه شده در مورد میزان آفلاتوکسین لبنیات قطعاً غلط است، افزود: آمار اداره کل غذا کمتر از ۳.۵ درصد آلودگی را نشان می‌دهد در حالی که بسیاری از کشورهای همسایه و کشورهای دیگر میزان آلودگی بسیار بالاتر است.
واکنش معاون وزیر بهداشت به خبر شیرهای پاستوریزه آلوده به سم آفلاتوکسین
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: اینکه لبنیات حاوی آفلاتوکسین باشد اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و قاعدتا آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل عدم کنترل بیشتر است.
ایرج حریرچی ادامه داد: حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه ترین کدکس ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد، باید توجه داشت میانگین این ماده حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در شیرهای تولیدی صنایع لبنی کشور است.
وی گفت: اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است. کدکس ایران حدود ۱۰۰ است و اگر کدکس آمریکا مد نظر باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است، با این معیار، تقریبا تمام نمونه ها قابل قبول هستند.
حریرچی تاکید کرد: بررسی ۵۱ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می دهد طی ۱۰ سال گذشته میزان این ماده در شیر رو به کاهش است.
وی با بیان اینکه با توجه به ارزیابی خطر باید به قضاوت این موضوع نشست، گفت: همین امروز هم میزان مصرف شیر در جامعه ما پایین است و مصرف شیر در مقایسه با کشورهای اروپایی شاید یک چهارم باشد و به مردم توصیه می کنیم که مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر اینکه خطر جدی این ماده با دوز سه و نیم میلی گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.
حریرچی تصریح کرد: سرطان اولیه کبد در ایران عمدتا ناشی از سیروز هپاتیت مزمن است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین بسیار نادر است. حتی ابتلا به سرطان اولیه کبد هم در ایران در سالهای اخیر رو به کاهش است.
کیفیت شیر پاستوریزه تضمین می شود
رئیس انجمن مهندسی کیفیت صنعت غذای مازندران نیز مانند نمایندگان استاندارد، دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت این اظهار نظر را غیرکارشناسی و نادرست دانست و به خبرنگار ایرنا گفت: در این که مقداری ذرت تراریخته وارد ایران شده بحثی نیست. اما این که این کارشناس چطور شناسایی کرد این ذرت‌ها در چه نقاطی از کشور توزیع شده و به مصرف دام رسیده برای ما هم سئوال است.
«محمد رزاقی» افزود: تردیدی نداریم که در این اظهارنظر و اطلاعات مطرح شده اشکالاتی وجود دارد. به ویژه این که گفته شده بیشتر آلودگی به این سم در شیرهای صنایع لبنی مازندران وجود دارد از اساس کذب است.
وی با تاکید بر این که شیر تولید شده در صنایع لبنی مازندران به هیچ عنوان آلوده نیست، اظهار کرد: این اطمینان خاطر را می‌دهم که شیر تولید شده در صنایع لبنی مازندران یکی از ایمن‌ترین شیرهایی است که در کشور تولید می‌شود. بیشتر شیرهای دریافتی کارخانجات لبنی مازندران شیر صنعتی است و از شیرهای سنتی هم شیر با کیفیت بالا دریافت می‌شود.
شیر ایران سالم است
مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران گفت : به استناد آمارهای به روزی که داریم، شیرهای تولید شده در صنایع لبنی ایران سالم است و مشکلی ندارد. افرادی هم که خلاف این موضوع را عنوان می‌کنند می‌توانند از هر شهر و استانی که مایل بودند به انتخاب خودشان شیرهای در حال عرضه را تهیه و آزمایش کنند.
عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران با بیان این که استاندارد ملی ما سختگیرانه‌تر از استاندارد بین‌الملل است، یادآور شد: انتظار ما این است که انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی از سازمان‌های نظارتی به ویژه استاندارد و دامپزشکی در این زمینه استعلام کند. از صدا و سیما و رسانه‌ها نیز انتظار داریم که در این موارد از کارشناسان اهل فن و اساتید دانشگاه که آگاه به همه ابعاد موضوع هستند کمک بگیرند.
با وجود همه واکنش ها نسبت به غیرواقعی بودن این آمار و اطلاعات همچنان نگرانی ها در بین مردم وجود داشت تا این که امروز اطلاعیه سازمان دامپزشکی مهر استرداد بر تمامی اظهارات نادرست کارشناس برنامه تلویزیونی زد.
اطلاعیه سازمان دامپزشکی کشور
سازمان دامپزشکی کشور طی اطلاعیه ای با رد وجود سم آفلاتوکسین در شیر تولیدی کشور اعلام کرد:" اظهارات شخصی بعنوان کارشناس در برنامه شبکه سه سیما کذب محض، غیر علمی ، غیر مستند و مصداق واقعی تشویش اذهان عمومى است.
بر اساس برنامه های توسعه ای انجام گرفته در کشور ، در حال حاضر 400 کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه تولید شیر خام رتبه 11 دنیا هستیم.
در حوزه تأمین ماده اولیه کارخانجات لبنی تعداد 1600 مرکز جمع‌آوری شیر خام و صنایع وابسته در حال فعالیت هستند. در این مراکز در چهارچوب ضوابط بهداشتی دامپزشکی کنترل های تخصصی بهداشتی اعم از نمونه برداری و آزمایشات لازم صورت می پذیرد و حمل و نقل شیر و فراوردهاى آن با مدرنترین روش های بهداشتی صورت می پذیرد و حتی تردد وسائط نقلیه شیر و فرآورده های لبنی رصد و پایش می شود که مواد اولیه 400 کارخانه تولید لبنیات کشور را فراهم می کنند.
برنامه های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله مدیریت بهداشت گاورداری ها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استانداردهای ملی و کدکس آلیمانتاریوس ( استاندارد بین المللى) صورت می پذیرد. تمامى این مراحل تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت بصورت دائم و مستمر صورت می پذیرد.
مزید استحضار در سطح گاوداری سه نوع مدیریت وجود دارد یکی از مدیریت های بسیار مهم در هر گاوداری مدیریت بهداشت و تغذیه می باشد که در اینجا سختگیرانه ترین استانداردها برای کنترل میران «آفلاتوکسین» صورت می پذیرد. استاندرد میزان افلاتوکسین در ذرت دامی در کشور ما برابر با ٥ در میلیارد می باشد و این در حالی است که استاندارد اتحادیه اروپا برای آفلاتوکسین چهار برابر(20 ppb ) استاندارد ملی ایران می باشد."
با وجود تمام دلایلی که برای رد فرضیه آلوده بودن شیرهای پاستوریزه مطرح شد، اما اعلام چنین مواردی از رسانه ملی آن هم با اتناد به چند مقاله دانشگاهی سبب تشویش اذهان عمومی شده و موج نگرانی ها را برای مردم در پی دارد. لازم اسن که رسانه ملی به عنوان پایگاهی بزرگ در اطلاع رسانی از تکرار این چنین استباهاتی جلوگیری کند تا هم سبب نگرانی اذهان مردم نشود و هم سبب پایین آمدن نرخ مصرف لبنیات مفید در جامعه نشود.
نویسنده: زهرا شیخ باقری
