این روزها که خورشید با تمام توان به زمین می تابد و گرمای ناشی از آن امان همه را بریده باید مراقب باشیم تا دچار گرمازدگی نشویم، گرمازدگی وضعیت خطرناکی است که در گرمای بالا و زمانی که بدن نتواند دمای خود را تنظیم کند رخ می دهد، این عارضه معمولاً پس از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض گرما یا فعالیت شدید در محیط‌های گرم ایجاد می‌شود؛ در حالت عادی، بدن با تعریق و گشاد شدن عروق خونی پوست خود را خنک می‌کند اما در گرمازدگی، این سیستم مختل می‌شود یا تولید عرق کاهش می‌یابد، یا رطوبت هوا مانع تبخیر عرق می‌شود در نتیجه دمای بدن به سرعت افزایش می‌یابد.
تعریق زیاد نیز باعث از دست دادن آب و الکترولیت‌های حیاتی سدیم، پتاسیم و کلر می‌شود؛ کمبود این مواد، تعادل شیمیایی سلول‌ها را برهم زده و عملکرد اندام‌ها مختل می‌شود و آسیب‌های گرمازدگی بیشتر به مغز و اعصاب، کلیه‌ها، کبد، قلب و عروق، عضلات وارد می شود.
نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت نوشیدنی‌هایی هستند که حاوی مواد معدنی با بار الکتریکی (الکترولیت‌ها) مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم هستند، این نوشیدنی‌ها برای هیدراته کردن بدن و جبران الکترولیت‌های از دست رفته از طریق تعریق یا سایر عوامل استفاده می‌شوند.
دمای بدن بالای ۴۰ درجه، پوست داغ، خشک و قرمز، سردرد ضربان‌دار، سرگیجه و منگی، تهوع یا استفراغ ، تنفس سریع و سطحی، ضربان قلب بسیار بالا و تغییرات روانی مانند پرخاشگری، هذیان، کاهش هوشیاری یا کما از جمله علائم هشداردهنده گرمازدگی هستند.
خنک کردن بدن اولین اقدام در مواجهه با گرمازدگی
محمد افضلی مقدم، رئیس بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی (ره)، در خصوص گرمازدگی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: گرمازدگی تشخیص بالینی دارد و آزمایش خاصی برای آن وجود ندارد، بر اساس شرح حال بیمار و علائمی مانند حالت تهوع، ضعف، کسلی، گیجی و منگی نتیجه می‌گیریم که فرد احتمالاً دچار گرمازدگی خفیف شده است.
وی با بیان اینکه نکته کلیدی پرهیز از قرار گرفتن در محیط‌های گرم و تابش مستقیم خورشید است، ادامه داد: علت اصلی گرمازدگی، از دست دادن حجم زیاد مایعات بدن هم از طریق تبخیر غیرمحسوس و هم از طریق تعریق است، بنابراین افراد تا حد امکان باید از محیط گرم دوری کنند و اگر مجبور به کار در گرما هستند، در سایه بمانند، مایعات فراوان ترجیحاً مایعات حاوی الکترولیت مانند دوغ، شربت آبلیمو یا محلول‌های ORS بنوشند؛ چون در تعریق فقط آب دفع نمی‌شود، بلکه املاح حیاتی مانند سدیم و کلر نیز از دست می‌روند.
افضلی مقدم درباره مواجهه با افرادی که مشکوک به گرمازدگی هستند نیز توصیه هایی را عنوان کرد و افزود: نخستین اقدام خنک کردن بیمار است به این صورت که فرد را به محیط خنک منتقل کنید، در صورت امکان لباس‌های اضافی را درآورید، بدن فرد را با دوش آب ولرم، کمپرس آب سرد یا دستمال مرطوب خنک کنید، اگر بیمار هوشیار است و تهوع ندارد، مایعات حاوی الکترولیت به او بدهید.
ضرورت جبران سریع آب و املاح از دست رفته
رئیس بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی(ه) تاکید کرد: هدف اصلی جبران سریع آب و املاح از دست‌رفته است و اگر با این اقدامات حال بیمار بهبود نیافت یا کاهش هوشیاری مشاهده شد، فوراً به مراکز درمانی مراجعه یا با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
رئیس بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی (ره) درباره انجام فعالیت‌های روزانه مانند پیاده‌روی نیز تاکید کرد: افراد انجام فعالیت‌های غیرضروری را به ساعت‌های خنک روز، صبح زود یا پس از ساعت ۱۸ موکول کنند، همچنین حین پیاده روی حتماً در سایه حرکت کنند، کلاه بگذارند و مایعات حاوی الکترولیت بنوشند.
وی ادامه داد: کارگران در محیط‌های گرم حتماً از پنکه و نوشیدنی‌های حاوی املاح استفاده کنند تا دچار گرمازدگی نشوند.
افضلی مقدم درباره عوارض گرمازدگی نیز خاطر نشان کرد: در موارد حاد ممکن است حدود ۱۰ درصد از افراد گرمازده به کما بروند یا دچار آسیب کبدی، مغزی و قلبی شود، این موارد حتی می‌تواند کشنده باشد، به‌ویژه برای افرادی که مدت طولانی در معرض گرما هستند مثل کارگران راه‌سازی و خوشبختانه آمار این موارد کم است، اما پیشگیری حیاتی است.
هشدار جدی درباره گرمازدگی کودکان
رئیس بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی(ه) درباره وضعیت گرمازدگی کودکان نیز هشدار دارد و گفت: متأسفانه دیده شده کودکانی را در خودروی قفل‌شده با شیشه‌بالا رها می‌کنند، کودکان به‌شدت در معرض گرمازدگی هستند و حتی در ۳۰ دقیقه ممکن است دچار شوک حرارتی شوند.
وی تاکید کرد: خانواده‌ها هرگز کودکان را در خودرو تنها نگذارند، در بیرون از منزل، برای آنها کلاه، پوشش نازک و مایعات کافی فراهم کنند و آنان را از آفتاب مستقیم دور نگه دارند.
افضلی مقدم با بیان اینکه گرمازدگی به‌راحتی قابل پیشگیری است، افزود: کافی است از قرار گرفتن در گرما پرهیز کنید، مایعات حاوی املاح بنوشید و به هشدارهای بدن توجه کنید، در صورت بروز علائم، اقدامات خنک‌کننده را فوراً آغاز و در موارد شدید به پزشک مراجعه کنید.
