سیدمحمد بطحایی، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزشوپرورش با بیان این مطلب و درباره تامین اعتبارات مربوط به شیر مدارس اظهار داشت: برای توزیع شیر رایگان در مدارس از 2 محل اعتبارات را تأمین می‌کنیم. وی بیان داشت: نخستین اعتبار مربوط به ردیف بودجه آموزشوپرورش است که 150 میلیارد تومان برای آن درنظر گرفته‌ایم و دیگری از محل یارانه‌ها بود که 400 میلیارد تومان است. بطحایی با ابراز تأسف از اینکه تاکنون از محل یارانه‌ها اعتباراتی که برای شیر مدارس پیش‌بینی شده بود توسط سازمان هدفمندی تخصیص نیافت، خاطرنشان کرد: به احتمال زیاد بخشی از 400 میلیارد مربوط به هدفمندی اختصاص خواهد یافت. معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزشوپرورش در پاسخ به این پرسش که آیا روند توزیع شیر در مدارس قطع می‌شود؟ گفته است: «اگر بتوانیم بخشی از اعتبارات مربوط به هدفمندی را قبل از پایان سال دریافت کنیم و تعهدات خود را با کارخانه‌هایی که قرارداد بسته‌ایم محقق کنیم، شیر رایگان مدارس قطع نخواهد شد».
به خطر افتادن یک برنامه ملی
یکی از برنامه‌های ملی که به منظور ارتقای سلامت دانش‌آموزان و فرهنگسازی مصرف شیر در سطح مدارس در سال‌های گذشته به اجرا در آمده طرح توزیع شیر در بین دانش‌آموزان است اما توصیفی که چندی پیش دبیر انجمن صنایع لبنی ایران از کیفیت شیرهای دانش‌آموزی داشت، گویای واقعیت دیگری است. پایین بودن سطح کیفی شیر مدارس موضوعی است که هم والدین دانش‌آموزان از آن گلایه دارند و به کمیسیون آموزش مجلس گزارش داده‌اند و هم دستگاه‌های مسؤول مانند انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور نسبت به میزان پروتئین و انرژی شیرهایی که به دست دانش‌آموزان می‌رسد ابراز نارضایتی کرده‌اند!
شیر بی‌یال و کوپال مدارس
آشنایی دانش‌آموزان با ارزش غذایی و ارتقای سطح تغذیه‌ای و ترویج فرهنگ مصرف شیر از مهم‌ترین دلایلی است که پای شیر را به‌عنوان یک میان‌وعده مناسب به مدارس باز کرد تا شاید شاخص‌های سلامت جامعه بهبود یابد اما به نظر می‌رسد اجرای دست و پا شکسته این طرح در کنار افزایش قیمت لبنیات در سال جاری دستیابی به اهداف در نظر گرفته شده برای طرح توزیع شیر در مدارس را دستخوش تغییر کرده است.
ترکیب مناسبی از دانش‌آموزان به‌عنوان گروه هدف در این برنامه ملی در نظر گرفته شد که شامل دانش‌آموزان و کارکنان مدارس ابتدایی، متوسطه اول و شبانه‌روزی‌های متوسطه دوم دولتی و غیردولتی و مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست بهزیستی است.
هرچند برنامه‌ریزی‌ها کامل و جامع صورت گرفت و هزینه بسیاری هم از محل بودجه عمومی و هم از محل هدفمندی یارانه‌ها برای این کار در نظر گرفته شد اما به نظر می‌رسد در مرحله اجرا طرح دچار اشکال شده و نبود نظارت‌های کافی سهم آب در شیرهای دانش‌آموزی را بیشتر و کیفیت آنها را تنزل داده است.
گزارش‌های مردمی روی میز بهارستان
با توجه به نقش غیرقابل انکار شیر در بهبود سلامت دانش‌آموزان، رشد و تکامل جسمی و فکری و اهمیت آنها برای ساخت جامعه‌ای پویا، سلامت این قشر مورد توجه قرار گرفت و یکی از مسیرهای دستیابی به این هدف از طریق تشکیل کمیته ملی شیر مدارس و تحت پوشش قرار دادن 11میلیون و 460هزار نفر به انجام رسید اما به نظر می‌رسد استخوان‌بندی طرح تعریف‌شده آنطور که باید از استواری لازم برخوردار نیست چرا که راه نفوذ برخی افراد سودجو را برای بهره‌مندی از منافع مالی بیشتر و کاستن از کیفیت شیرهای دانش‌آموزی باز گذاشته است. علیرضا سلیمی، از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این باره به «وطن امروز» می‌گوید: دریافت گزارش‌های مردمی و تماس‌های والدین با کمیسیون آموزش موید این نکته است که در مقاطعی کیفیت شیر توزیعی در مدارس نتوانسته رضایت دانش‌آموزان را به دست آورد. این در حالی است که وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد نیز به‌عنوان اعضای کمیته شیر در جلسات حضور دارند و بر خرید و توزیع شیر در مدارس نظارت می‌کنند اما با این وجود سلیمی، آموزش و پرورش را به‌عنوان مسؤول اصلی نظارت بر کیفیت شیرهای خریداری شده معرفی می‌کند.
به گفته این عضو کمیسیون آموزش مجلس، از آنجا که طرف اول قرارداد وزارت آموزش و پرورش است باید با استفاده از هر سازوکاری مانع از خرید شیرهای کم‌کیفیت شود و با انجام نمونه‌گیری‌های تصادفی و بستن قراردادهای مشروط کوتاه‌مدت با صنایع لبنی سیطره نظارتی خود بر کیفیت شیر مدارس را افزایش دهد.
توزیع شیر در حد رفع تکلیف
باید به این نکته هم توجه داشت که در انجام برنامه‌های ملی و بلندمدت همفکری‌های فراوانی صورت می‌گیرد و ساعت‌ها کارشناسان از طیف‌های گوناگون برای چگونگی اجرای آن برنامه‌ریزی می‌کنند و با درنظر گرفتن بودجه‌های کلان و میلیاردی برنامه مورد نظر برای دستیابی به هدف تعیین‌شده وارد مرحله اجرایی می‌شود اما در برخی موارد خلأ کوچکی در برنامه‌ها پاشنه آشیل طرح می‌شود و سوءاستفاده از همین نقطه ضعف طرحی ملی را زمینگیر می‌کند. حال برنامه‌ای را در نظر بگیرید که ارتقای شاخص‌های سلامت دانش‌آموزان را از طریق توزیع شیر دنبال می‌کند، آیا در صورت نبود دقت لازم می‌توان برای دستیابی به این هدف امیدوار بود یا اینکه طرح با وجود صرف منابع بیت‌المال تنها در حد رفع تکلیف اجرایی خواهد شد. جالب اینجاست که با وجود انتقادهای فراوان از کیفیت شیر مدارس که صدای رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنیات ایران را هم درآورده است، مدیران آموزش و پرورشی این موضوع را انکار می‌کنند. دبیر انجمن صنایع لبنی چندی پیش در نشست هم‌اندیشی صنایع لبنی شمال کشور ضمن گلایه از کیفیت شیر مدارس عنوان کرد که با انجام مناقصه بدترین شیرها برای توزیع در مدارس خریداری می‌شود. اما در مقابل رسول پاپایی، عضو کمیته توزیع شیر مدارس نظر دیگری دارد و درباره نحوه نظارت آموزش و پرورش بر شیرهای خریداری‌شده به «وطن‌امروز» می‌گوید: از آنجا که وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد از اعضای کمیته شیر مدارس هستند آموزش و پرورش با استناد به نظر این اعضا از صنایع لبنی خرید انجام می‌دهد. وی به نوعی نمایندگان وزارت بهداشت و سازمان استاندارد را مسؤول اصلی کنترل کیفیت شیر معرفی کرد اما بر ادعای خود مبنی بر باکیفیت بودن شیر مدارس اصرار دارد. پاپایی با اشاره به استدلال خود برای سالم بودن شیر مدارس می‌افزاید: از شیرها نمونه‌گیری شده و خرید از کارخانجات مورد تایید انجام می‌شود و توزیع این حجم شیر بدون یک مورد مسمومیت و بیماری گواهی بر سلامت شیرهای مدارس است. نکته قابل توجه اینجاست که طی سال تحصیلی گذشته 12دانش‌آموز مدرسه دخترانه ندای آزادی قائمشهر با نوشیدن شیر در مدرسه دچار مسمومیت و راهی مرکز بهداشتی و درمانی شدند یا بهمن‌ماه سال گذشته اداره‌کل استاندارد استان کرمانشاه پس از 40مورد نمونه‌برداری و آزمون از شیر مدارس، توزیع برخی از آنها در مدارس این استان را متوقف کرد. مسمومیت دانش‌آموزان، وجود گزارش‌ها و گلایه‌های مردمی به علاوه مواردی که سازمان استاندارد مانع از توزیع شیر در مدارس شده می‌تواند ادله محکمه‌پسندی برای انتقاد از کیفیت شیر مدارس باشد. اگر سازوکار ویژه‌ای برای کنترل هر چه بیشتر برگزاری مناقصه‌ها و کوتاه کردن دست واسطه‌ها در خرید یا تعیین سطح بالایی از استاندارد و کیفیت برای شیر مدارس انجام نشود نمی‌توان برای تضمین سلامت آینده‌سازان کشور امیدوار بود.
شیر مدارس زیر ذره‌بین وزارت بهداشت
این درحالی است که معاون بهداشت وزارت بهداشت از تلاش این وزارتخانه برای غنی‌سازی شیر با ویتامین D و همچنین کنترل کیفیت شیر مدارس در مبدأ و مقصد خبر داد. علی‌اکبر سیاری، معاون بهداشت وزارت بهداشت در حاشیه برگزاری کنگره تغذیه کودکان و نوجوانان، درباره وضعیت کنترل کیفیت شیر مدارس گفت: سازمان غذا و دارو در مبدأ تولید و معاونت بهداشت در زمان عرضه، کیفیت شیر مدارس را کنترل می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: اگر موردی از فساد و میکروب در شیر مدارس ببینیم آن را اطلاع می‌دهیم و حتی تا تعطیلی کارخانه هم پیش می‌رویم. معاون وزیر بهداشت درباره تفاوت شیر استریلیزه و پاستوریزه تصریح کرد: شیر استرلیزه میکروب ندارد و در آموزشوپرورش و مدارس به دلیل ماندگاری بالای شیر استریلیزه، استفاده از این نوع شیر به جای شیر پاستوریزه توصیه می‌شود و باید در روستاها نیز شیر استریلیزه مصرف شود.
