رویترز طی گزارشی نوشت: دسامبر 2012، جیمز کیم، تاجر هواپیما نامه ای از یک شرکت مستقر در قبرس درباره پیشنهاد خرید 4 جت مسافربری دریافت کرد. نامه کوتاه بود و بدون مقدمه سر اصل مطلب رفته بود.
این شرکت که تاکنون هویت آن فاش نشده «آماده، مایل و قادر» به خرید 4 جت ایرباس ای 340 دست دوم بود.
کیم، مدیرعامل شرکت آوکون ورلدواید، فعال در زمینه خرید و فروش هواپیما گفت: «من با آنها صحبت کردم و وقتی نامه ای مبنی بر ابراز تمایلی که یک نام ایرانی در آن وجود داشت دریافت کردم، به آنها اطلاع دادم که این معامله به دلیل تحریم ها امکان پذیر نیست.»
محل استقرار شرکتی که تلاش داشت این هواپیماها را خریداری کند، در آپارتمانی در نیکوزیا به ثبت رسیده بود، با 2 مدیر که نامهایشان به نظر ایرانی می آمد. اما به گفته کیم، این شرکت به یکباره از صفحه رادار محو شد.
این هواپیماها که تقاضای چندانی برای خرید آنها وجود ندارد، همچنان در اختیار مالکان آسیایی باقی ماند، اما این مثال به خوبی از تجارت در سایه قطعات هواپیما و هواپیما توسط ایران در طی دهه های تحریم حکایت دارد.
به گفته افراد درگیر در تجارت هواپیما و دیگر کارشناسانی که اکثرا مایل به افشای هویت خود نبودند، شرکت های صوری مشکوک در طول این سال ها به دنبال تجارت قطعات یدکی و حتی کل هواپیما بودند.
کیم افزود: «ایرانی ها شرکت هایی ایجاد می کردند تا معاملاتی را انجام دهند و سپس آنها را منحل می کردند. آنها برای مدتی طولانی به فعالیت خود ادامه نمی دادند.»
روش های مورد استفاده ایرانی ها برای دور زدن تحریم ها، مشابه روش هایی بوده که کشورهای دیگر تحت تحریم نظیر کوبا، زیمبابوه، عراق و کره شمالی در دهه های گذشته از آنها بهره می بردند.
پس از لغو تحریم های هسته ای در 16 ژانویه، صنعت هوانوردی ایران در حال بیرون آمدن از تجارت سایه است.
حیدر وطن خواه؛ معاون مهندسی و تعمیرات مدیرعامل شرکت کیش ایر ایران که 31 سال از زندگی خود را صرف کمک به نگهداری ناوگان هوایی کهنه شرکت ایران ایر و از جمله کهنه ترین هواپیمای مسافربری بوئینگ 747 جهان کرده، می گوید: «این کار یک شاهکار بود... هر ایرلاینی فکر بکری برای این مسئله دارد.»
یک مقام یک ایرلاین ایرانی که نخواسته نامش فاش شود گفت، وی توانسته بود یک موتور هواپیمای غربی خریداری کند. این موتور چند هفته قبل تولید شده بود و پس از عبور از 3 کشور به ایران رسیده بود.
مدیر امور مهندسی یک ایرلاین ایرانی هم گفت: «ساده است، اگر قیمت این قطعه 10 هزار دلار بود، من باید برای خرید آن 70 هزار دلار می پرداختم.»
وی افزود: «پس از چند دهه کار به این شکل، شما چیزهای زیادی می بینید. هر کسی سهم خود را بر می دارد. تجارت کثیفی است.»
یک مقام ارشد سابق ایرانی هم گفت، با افزایش اعتماد، یک جت مسافربری به صورت مستقیم به فرودگاه مهرآباد پرواز کرد.
اما عملیات تامین قطعات ایرانی ها همواره با موانعی از سوی مقررات خارجی و اژانس های اطلاعاتی کشورهای مختلف مواجه می شد.
آمریکا ده ها شرکت صوری را شناسایی کرده بود که مظنون به ارتباط با سپاه پاسداران ایران بودند.
کارمند یک ایرلاین در این باره گفت: «آنها (غربی ها) تماس های تلفنی ما را شنود می کردند و ایمیل های ما را می خواندند. البته ما از این مسئله اطلاع داشتیم.» وی افزود: «آنها می دانستند دیوار کجاست، اما نمی دانستند سوراخ کجای دیوار قرار دارد.»
