اخذ کارمزد از دریافت وجه نقد در خودپردازها

 بر این اساس، کارشناسان برای جایگزینی کارت‌های الکترونیکی به جای پول نقد در معاملات و استفاده کمتر از اسکناس، راهکارهایی پیشنهاد کرده و آثار آن بر رفتار مشتریان، عملکرد بانک‌ها، مراکز فروش و کسب وکارها را مورد بررسی قرار داده و به دنبال راهکارهایی هستند که استفاده از اسکناس همچنین حجم و چاپ اسکناس را کاهش دهد و مبادلات الکترونیکی، جایگزین استفاده از پول نقد در تراکنش‌های دستگاه‌های خودپرداز شود.

فصلنامه روند در شماره بهار 95 در گزارشی با عنوان بررسی اثر حجم تراکنش‌های الکترونیکی بر تقاضای اسکناس و مسکوک و حجم پول به قلم دکتر داود دانش‌جعفری، مجتبی راعی‌دهقی و دکتر جاوید بهرامی به بررسی ابعاد و آثار استفاده از تراکنش‌های الکترونیکی و کاهش گردش اسکناس و نسبت اسکناس به نقدینگی پرداخته و راهکارهایی برای بهبود بانکداری الکترونیک و رفاه و رضایت مردم از خدمات تراکنش‌های الکترونیکی ارائه کرده است.

نویسندگان این مقاله معتقدند که تاثیر افزایش تعداد و حجم تراکنش‌های الکترونیکی بر حجم پول و اسکناس و مسکوک در ایران نشان می‌دهد که افزایش تعداد تراکنش دستگاه‌های خودپرداز، حجم پول را کاهش و مقدار اسکناس و مسکوک را افزایش داده همچنین افزایش حجم تراکنش انجام شده به وسیله پایانه‌های فروش، حجم پول را افزایش و حجم اسکناس و مسکوک را کاهش داده است.

 اثر نرخ سود کوتاه ‌مدت در بلند مدت

همچنین نرخ بهره سپرده‌های دیداری کوتاه‌مدت تنها در بلندمدت روی حجم اسکناس و مسکوک اثر منفی داشته و در کوتاه‌مدت اثر معناداری ندارد. همچنین متغیر هزینه فرصت حجم پول تنها در بلندمدت روی حجم پول اثر منفی داشته و در کوتاه‌مدت اثرمعناداری ندارد.

اکنون با نگاهی به مدل تقاضای پول الکترونیکی سانتومر و سیتر می‌توان متوجه شد که به دلیل افزایش حجم استفاده از پرداخت‌های الکترونیکی و بالاتر بودن نرخ بازده حساب‌های قابل برداشت با کارت‌های بانکی نسبت به نگهداری پول فیزیکی تقاضا برای استفاده از تراکنش‌های الکترونیکی به عنوان پول الکترونیکی در کشور رو به افزایشاست.

بنابراین با توجه به هزینه بالایی که سالانه بانک مرکزی برای جمع‌آوری و امحای اسکناس‌های فرسوده و نشر اسکناس جدید صرف می‌کند، توجه به گزینه‌هایی که قادر است میزان تقاضا برای اسکناس و مسکوک در دست افراد را کاهش دهد از اهمیت خاصی برخوردارمی‌شود.

 بانک مرکزی باید امکان استفاده از پایانه‌های فروش را فراگیر کرده و زیرساخت‌های لازم برای توسعه و گسترش آن را فراهم آورد از طرفی لازم است برای انجام پرداخت‌های خرد زیرساخت‌های لازم برای استفاده از کیف پول الکترونیکی ایجاد شده تا انگیزه نگهداری پول فیزیکی برای پرداخت‌های خرد به حداقل ممکن برسد.

 همچنین لازم است با اضافه کردن امکانات پرداخت الکترونیکی جدید به دستگاه‌های خودپرداز، این دستگاه‌ها را از حالت غالب تک عملیاتی و وسیله‌یی صرفا برای دریافت وجه نقد خارج کند چراکه بر خلاف انتظارات، افزایش حجم تراکنش‌های الکترونیکی دستگاه‌های خودپرداز با افزایش حجم اسکناس و مسکوک در دست مردم بیشتر شده و حجم پول را نیز کاهش داده است.  پیشنهاد دیگر در رابطه با دستگاه‌های خودپرداز، کاهش سقف برداشت مجاز روزانه از این دستگاه‌هاست.

 از طرف دیگر پیشنهاد می‌شود در بلندمدت نرخ سود پرداختی به حساب‌های قابل برداشت با کارت‌های بانکی به گونه‌یی افزایش یابد که برای افراد انگیزه نگهداری پول نقد کمتر شود هر چند انجام این کار با توجه به نتایج تحقیق ممکن است در کوتاه‌مدت اثرمعناداری بر حجم نگهداری اسکناس و مسکوک نداشته باشد اما در بلندمدت این اقدام تاثیر منفی و معناداری بر میزان نگهداری اسکناس و مسکوک خواهد داشت.

 بعد از ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پرداخت‌های خرد الکترونیکی کیف پول الکترونیکی و... پیشنهاد می‌شود برای تشویق و ترغیب افراد به استفاده از بانکداری الکترونیکی، اقدام به اخذ کارمزد برای دریافت وجوه نقد از دستگاه‌های خودپرداز شود و به گونه‌یی این کار صورت پذیرد که با ایجاد حساسیت نسبت به استفاده از روش‌های سنتی انتقال وجه شود و در نهایت اگر قرار به اخذ کارمزد از پایانه‌های فروش باشد این اقدام باید به گونه‌یی انجام پذیرد که افراد تحریک به استفاده از روش‌های سنتی برای پرداخت‌های خود نشوند.

با ورود فناوری اطلاعات به حوزه نظام‌های پرداخت، پرداخت‌های سنتی جای خود را به پرداخت‌های الکترونیکی داده و سبب شکل‌گیری تغییراتی در متغیرهای پولی شده است که این تغییرات می‌تواند بر سیاست‌های پولی نیز اثرگذار باشند.

با استفاده از داده‌های سری زمانی فصلی 92– 1383 و با استفاده از روش‌های اقتصادسنجی تاثیر افزایش حجم تراکنش دستگاه‌های خودپرداز و پایانه فروش روی اسکناس و مسکوک و حجم پول بررسی شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد، افزایش حجم تراکنش دستگاه‌های خودپرداز باعث افزایش اسکناس و مسکوک و کاهش حجم پول شده است.

همچنین افزایش حجم تراکنش دستگاه‌های پایانه فروش باعث کاهش چشم‌گیر اسکناس و مسکوک و افزایش حجم پول شده است. از سوی دیگر با توجه به افزایش نسبی حجم تراکنش دستگاه‌های پایانه فروش نسبت به حجم تراکنش دستگاه‌های خودپرداز می‌توان متوجه شد که حرکت به سمت نظام پرداخت‌های الکترونیکی به افزایش حجم پول و کاهش حجم اسکناس و مسکوک منجر شده است.

تغییر متغیرهای پولی و عوامل موثر بر آن نقش حایز اهمیتی در چگونگی سیاست‌گذاری پولی دارد. از طرفی ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به حوزه نظام‌های پرداخت و توسعه بانکداری الکترونیکی و روش‌های پرداخت الکترونیکی، هزینه فرصت پرداخت‌های سنتی را بسیار بالا برده و باعث افزایش استفاده از پرداخت‌های الکترونیکی شده است. ماهیت متفاوت روش‌های پرداخت الکترونیکی نسبت به روش‌های سنتی باعث شکل‌گیری تغییراتی در متغیرهای پولی نیز شده است.

اهمیت بررسی تاثیر توسعه و گسترش استفاده از ابزارهای پرداخت الکترونیکی بر متغیرهای پولی نشات گرفته از این موضوع بوده که پول رایج به عنوان یک قدرت غالب برای بانک مرکزی در اجرای سیاست‌های پولی محسوب می‌شود و چگونگی اجرای سیاست‌های پولی بسته به تشخیص صحیح تغییرات پارامترهای پولی است که به دلیل توسعه ابزارهای جدید پرداختی مانند کارت‌های بدهی، کارت‌های اعتباری، پول الکترونیکی و دستگاه‌های خودپرداز و پایانه فروش تحت تاثیر قرار می‌گیرند تا جایی که ممکن است توانایی کنترل حجم نقدینگی و قدرت سیاستی بانک مرکزی نیز تحت تاثیر قرار گیرد.