3 مزیت صادرات فرآورده های نفتی به جای نفت خام
مزایای فروش فرآورده‌های نفتی همچون بنزین و گازوئیل و نفتا به جای فروش نفت خام همواره مورد توجه کارشناسان بوده است. وجود وابستگی درآمد ارزی کشور به فروش نفت خام یکی از معضلات اصلی کشور است که با اعمال تحریم‌ها می‌تواند مشکلات بسیاری را برای کشور ایجاد کند و با کاهش درآمدهای ارزی کشور چالش‌های بسیاری برای کشور بوجود بیاورد.

*بازار گسترده فروش فرآورده‌های نفتی دشوار کننده تحریم فروش فرآورده

به دلیل اینکه نفت خام تنها باید به مصرف پالایشگاه‌ها رسیده تا بتواند به فرآورده تبدیل شود بازار نفت خام، بازار محدود به بازیگران بزرگ و شاخص است که تولید کننده‌ها و مصرف کننده‌های مشخصی دارد، این موضوع موجب می‌گردد تا رهگیری محموله‌های فروش نفت بسیار ساده صورت بگیرد و روند صادرات این محصول استراتژیک تحت اثر تحریم ها بسیار آسیب پذیر باشد.

به عنوان مثال تعداد پالایشگاه هایی که  نفت خام ایران را خریداری می‌کنند کمتر از 50 پالایشگاه است به طوری که حتی بیشتر این پالایشگاه‌ها متعلق به کشورهای محدودی از جمله چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و چند کشور اروپایی هستند.

از طرف دیگر اما تعداد مصرف کننده‌های فرآورده‌های نفتی بسیار بیشتر است چرا که فرآورده‌های نفتی بر خلاف نفت خام می‌تواند مستقیما به دست مصرف کننده نهایی برسد و این بدین معنی است که هر فردی می‌تواند خود خریدار فرآورده باشد و برای فروش آن نیازی به محدود شدن به پالایشگاه‌داران نیست.

به عنوان مثال یک از فرآورده های نفتی که در تمامی کشورهای منطقه مصرف قابل توجهی دارد، بنزین است. یکی از فرآورده‌های نفتی که پتانسیل بالایی برای جایگزینی درآمدهای نفتی دارد، تنها در منطقه غرب و جنوب آسیا یعنی کشورهای هند و پاکستان و عراق و افغانستان و امثال بازاری بیش از 1.5 میلیارد نفری وجود دارد.

همین رویکرد در نهایت موجب وابستگی بیشتر کشورهای منطقه به ایران می‌شود که در بلند مدت امنیت اقتصادی آن‌ها به ما گره می‌خورد. این رویکرد می تواند در مسائل سیاسی نیز مورد کشورهای منطقه را با ایران هم سو کند.

*رهگیری راحت نفتکش‌های محموله‌های بزرگ نفت خام  

یکی دیگر از ویژگی‌های صادرات نفت خام، حجم بالای محموله‌های نفت خام است که معمولا با کشتی‌های نفتکش حمل می‌شود. این حجم بالا خود باعث رهگیری آسان محموله‌های نفت خام می‌شود. این درحالی است که محموله‌های فرآورده نفتی امکان مبادله در حجم‌های کوچک‌تر را نیز دارد به طوری که حتی می‌توان از حمل و نقل ریلی و جاده‌ای برای حمل این محموله‌ها بهره برد.

این موضوع موجب می‌شود که شناسایی محموله‌های فروش فرآورده‌های نفتی بسیار دشوارتر صورت گیرد و امکان به خطر افتادن درآمدهای کشور نیز به حداقل برسد. از طرف دیگر به دلیل امکان فروش فرآورده‌های نفتی در حجم‌های کوچک عملا بخش خصوصی نیز می‌تواند به راحتی به تجارت این کالا وارد شده و در فروش این محصولات به کشور کمک کند.

به طوری که تحریم تعداد زیادی شرکت‌های خصوصی فروشنده فرآورده نفتی بسیار دشوارتر از چند شرکت دولتی فروشنده نفت خام خواهد بود.

*تبادلات مالی فرآورده های نفتی به دور از چشم سیستم‌های مالی تحریم کننده

تبادلات مالی که در بازار نفت خام وجود دارد، معمولا در ارقام بسیار بالایی است به طوری که تراکنش‌های مالی فروش نفت خام به راحتی می‌تواند توسط سیستم‌های مالی بانکی دنیا رصد گردد. در طرف دیگر اما مبادلات انجام شده در سطح فرآورده ‌ای نفتی عمدتا مبادلات خرد است که این موضوع رصد این تراکنش‌ها را بسیار دشوار کرده و عملا امکان رهگیری و تحریم شرکت‌های مرتبط با این موضوع وجود نخواهد داشت.

شاهد مثال این مساله پتروشیمی‌ها هستند چنانکه این موضوع در رابطه با پتروشیمی‌های کشور در دوران قبلی تحریم‌ها کاملا مشهود است به طوری که در دوران قبلی تحریم درامدهای پتروشیمی‌های داخلی به دلیل خرد بودن تحت تحریم قرار نگرفت.

بنابراین وجود مزیت های ذکر شده در رابطه با فروش فراورده های نفتی از جمله بازار گسترده فروش، حجم کم محموله‌ها و معاملات مالی خرد نسبت به فروش نفت خام نشان دهنده بازار مناسب فرآورده های نفتی بخصوص برای کشورهایی همچون ایران که همواره در معرض تحریم قراردارند است.

به طوری که می‌توان با پیش گرفتن رویکرد فروش فرآورده به جای نفت خام از اثر تحریم‌ها در کشور کاست. راهکاری که تاکنون نه تنها مورد توجه مسئولین نبوده بلکه برعکس تلاش مسئولین در دهه گذشته بر افزایش فروش نفت خام بوده است و از توجه به این حوره غفلت بسیاری شده است.