صنایع کشور ما میراث‌دار ظرفیت‌های عظیمی است که به غلط بنا گذاری شده است؛ تصمیم‌هایی که اغلب به جای رنگ و بوی اقتصادی، رنگ سیاسی به خود می گیرند، میلیارد‌ها تومان هزینه و هزاران وعده و وعید در یک پروژه صنعتی جا خوش می‌کند تا در آن مقطع زمانی جو سیاسی را به سمتی که باید هدایت کند.
اخبار اقتصادی- ارائه مجوز ساخت پتروشیمی برای استان گیلان؛ شهرستانی که برای گازرسانی معمول خود دچار اختلال می‌شود، مجوز ساخت پتروشیمی دریافت می‌کند که شاید نظر مثبت نمایندگان استان گیلان در مجلس قبل را به خود جلب کند تا کمتر به مسئولان حوزه نفت و گاز سختگیری کنند. هزاران میلیارد هزینه از جیب مردم برای احداث خط تولید سایپا و ایران خودرو در خارج از کشور صرف می‌شود، اما حتی یک خودرو از آن‌ها خارج نمی‌شود و به فروش نمی‌رسد. هزاران مورد شبیه به طرح‌های صنعتی را می‌توان در داخل و خارج کشور پیدا کرد که نه برای کمک به اقتصاد، بلکه برای تفکرات سیاسی راه اندازی شده است.
فقط ۵۲ درصد ظرفیت تولید استفاده می‌شود
حسین مدرس خیابانی سرپرست سابق وزارت صمت در آخرین روز‌های حضورش در این وزارت خانه اعلام کرد که فقط نیمی از ظرفیت‌های تولیدی صنایع کشور استفاده می‌شود و گفت: اکنون فقط از ۵۲ درصد ظرفیت‌های تولیدی صنایع کشور استفاده می‌شود و هدف‌گذاری امسال ما ارتقای آن به ۶۵ درصد است. اکنون چهار هزار طرح بالای ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی در کشور وجود دارد که تا مردادماه ۱۴۰۰ با پویش "تولید، تداوم امید" چند مورد از این طرح‌ها تکمیل شده و به بهره‌برداری می‌رسد.
او بیان کرد: از بین چهار هزار طرح یاد شده، ۲۰۰ فقره آن‌ها طرح‌های بزرگ صنعتی و معدنی است که ۷۰ هزار میلیارد تومان حجم سرمایه‌گذاری آن‌ها بوده، ۵۰ هزار نفر را به طور مستقیم و بیش از نیم میلیون نفر را به صورت غیرمستقیم مشغول به کار خواهند کرد.
استفاده از ۴۸ درصد توان تولیدی کشور را می‌توان به زبانی ساده یک فاجعه قلمداد کرد. بودجه‌های کلانی از جیب مردم و برای احداث کارخانه‌هایی هزینه شده است که هیچ کاربردی ندارد. بسیاری از این ظرفیت‌ها در حالی ایجاد شده است که بنا نیست هیچ گاه به کار گرفته شود. به عبارتی ساده‌تر حجم زیادی از بودجه کشور، در سال‌های سخت اقتصادی، نابودشده است و هیچ کس حتی حاضر به ارزیابی و پاسخگویی درباره آن نیست.
ما میراث دار ظرفیت‌های ناکارآمد هستیم
مهدی صادقی نیارکی معاون صنایع وزارت صمت ، درباره اظهارات سرپرست سابق وزارت صمت مبنی بر به کارگیری ۵۲ درصد از ظرفیت صنایع کشور، بیان کرد: طی سال‌های گذشته در حوزه نصب ظرفیت اقدامات زیادی انجام شده است و در حقیقت ما میراث دار ظرفیت‌هایی هستیم که پیش از این به صورت مازاد ایجاد شده است. آرد را به عنوان یک مثال عینی در نظر بگیرید، حدود ۲۰ میلیون تن ظرفیت در کارخانجات آرد داریم، اما میزان آردی که برای اصناف و صنایع نیاز داریم حدود ۱۰ میلیون تن است. پس ۵۰ درصد از ظرفیت تولید آرد در کشور فعال نخواهد شد چرا که نیاز کشور به این میزان نیست.
او بیان کرد: بخشی از صنایع نیاز و تقاضا در داخل یا خارج کشور وجود دارد، اما توان تامین مواد اولیه آن را نداریم؛ برای مثال حدود ۱۵ میلیون تن ظرفیت تولید در صنایع پلاستیک در کشور داریم، اما مجموع پلیمری که در کشور تولید می‌شود حدود ۶ میلیون تن است. از این ۶ میلیون تن ۴ میلیون تن در بورس عرضه شده و مابقی اقلامی مثل پلی اتیلن، که مازاد نیاز داخل محسوب می‌شود صادر می‌شود، با این حساب مابقی ظرفیت تولید به کار گرفته نشده و خالی خواهد ماند.
صادقی نیارکی درباره به کارگیری این ظرفیت‌ها گفت: در جایگاه‌های مختلف ممکن است نیاز به فعالیت صنایع وجود نداشته باشد و یا گلوگاه‌هایی مثل تولید مواد اولیه در صنایع بالا دست فعالیت واحد‌های صنعتی را محدود کند که در نتیجه ان بخشی از ظرفیت‌ها در این حوزه برای مدت‌های طولانی به کار گرفته نمی‌شود.
معاون صنایع وزارت صمت با اشاره به این که کشور نیازی به تولید این ظرفیت‌های فعال ندارد، بیان کرد: البته اگر روند تولید آرد را در ۵ سال گذشته مقایسه کنید، نیاز کشور متناسب با میزان تولید آن است پس برخی از این ظرفیت‌ها هیچ گاه بالفعل نخواهند شد.
در دوره‌های مختلف هر کس به هر بهانه‌ای سرمایه عظیمی را به کار گرفته تا ظرفیت‌های صنعتی زیادی را به غلط ایجاد کنند. اهداف سیاسی، برنامه ریزی‌های غلط و در مجموع نداشتن استراتژی صنعتی است. دور گردون بین مسئولان کشور می‌چرخد و هیچ یک از آن‌ها اشتباهات خود در ایجاد ظرفیت‌های غلط را نمی‌پذیرند. هر کس رفتار وقت خود را در آن دوره صحیح می‌داند و برنامه جامعی برای کنترل اوضا وجود ندارد.
ظرفیت های ایجاد شده در تولید توسط افرادی که دانش فنی ندارند
آرمان خالقی قائم مقام دبیرکل خانه صمت ، درباره ظرفیت‌هایی که به غلط در کشور ایجاد شده است، بیان کرد: در دوره‌های مختلف سرمایه گذاری‌هایی اتفاقاتی افتاد که می‌توان آن‌ها را به چند بخش تقسیم بندی کرد. برخی از ظرفیت‌های راکد صنعتی توسط کسانی ایجاد شده که صاحب سرمایه بودند، اما دانش فنی کافی نداشتند. برخی از این ظرفیت‌ها با انگیزه فعالیت در بازارهای صادراتی فعال شدند؛ صنایعی مثل سیمان و کاشی با هدف تامین بازارهای صادراتی ایجاد شدند، اما در نهایت موفق به حفظ موقعیت خود در این بازار‌ها نشدند. در حال حاضر حدود ۵۰ درصد صنعت سیمان کشور بلا استفاده مانده است.
او تصریح کرد: برخی از این ظرفیت‌ها با سیاست‌ها و تفکرات فکری غلط ایجاد شده است. در صنایعی مثل خودروسازی و فولاد شاهد احداث ظرفیت‌های صنعتی در شهر‌ها و استان‌هایی هستیم که توجیه منطقی ندارد. اغلب نمایندگان مجلس و استاندار‌ها اصرار به ایجاد سایت مونتاژ خودرو در استان خود داشتند و اغلب آن‌ها محرومیت زدایی را دلیل آن می‌دانستند. نتیجه این اقدامات واحد‌هایی مثل ایران خودرو تبریز است که خودروساز را ملزم کرده تا بدنه‌ای را که جای دیگری ساخته شده به تبریز منتقل و مونتاژ کرده و بعد از تولید از آن خارج کند. خطوط مونتاژی مثل پروتون لرستان، برخی خطوط استان کرمان و خطوط سیناد در کیش هم نمونه مشابهی هستند که اغلب یا تعطیل شدند، یا با ظرفیت‌های بسیار پایین به کار گرفته می‌شود.
قائم مقام دبیرکل خانه صمت افزود: کارخانجات نورد در جای جای نقاط کشور ایجاد شده و برای فعال نگه داشتن آن باید هزینه سنگینی صرف حمل و نقل و تامین مواد اولیه آن صرف شود. در استان‌ها اعلام نیاز می‌کنند و مجوز‌ها بدون داشتن توجیه اقتصادی صادر می‌شود و در نهایت نتیجه‌ای جز زمین گیر شدن سرمایه کشور ندارد.
خالقی تصریح کرد: خط پلی اتیلن غرب یکی از اقداماتی بود که انتقادات زیادی به آن ارد شد، این خط احداث شد تا خوراک واحد‌های پتروشیمی را تامین کند و روی این خط، صنایع حوزه پتروشیمی ایجاد شوند در حالی که ایجاد این خط و ظرفیت‌های لازم در استان‌های مختلف بیش از اشتغال و ظرفیت ایجاد کرده هزینه به همراه داشت.
سرانه اندک سرمایه به اشتغال واحد‌های پتروشیمی
قائم مقام دبیرکل خانه صمت ادامه داد: سرانه سرمایه به اشتغال واحد‌های پتروشیمی بسیار پایین است یا به عبارتی ساده‌تر خود واحد‌های پتروشیمی اشتغال زایی چندانی ندارد پس باید صنایع اشتغال‌زاتر در استان‌های محروم ایجاد شوند. می‌توانستیم استان‌های جنوبی کشور مثل بوشهر می‌توانستند به مرکز پتروشیمی تبدیل کرده و صنایع پایین دست که اشتغال زایی بیشتری دارند را در سایر استان‌ها ایجاد کنیم. ریشه تمام مشکلات اقتصادی در آن است که ما استراتژی صنعت در کشور نداریم بنا بر این مشخص نمی‌شود که باید در صنعتی و به چه میزان ورود کنیم.
نکته حائز اهمیت آنجاست این حجم از سرمایه ملی به دلیل تفکرات غلط مسئولان وقت و بی‌توجهی به توجیح اقتصادی طرح‌ها، به باد رفته و حالا هیچ کس حتی درباره آن سوال نمی‌کند. شاید بهتر باشد در چنین شرایطی بیش از گذشته به موضوع اقتصادی طرح‌های صنعتی توجه کرده و استراتژی درست‌تری برای آینده صنعت کشور تعریف کنیم.
