تنگی کانال نخاعی به تنگ شدن کانال مهره‌ای یا نخاع اشاره دارد که نخاع و اعصاب نخاعی را احاطه کرده است. این بیماری بسته به جایی که تنگی کانال رخ داده است، ممکن است باعث فشرده شدن این اعصاب شود که در نتیجه منجر به درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف عضلانی می‌شود.
تنگی کانال نخاعی بیشتر قسمت پایینی ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی کمر) یا در گردن (سرویکال) را درگیر می‌کند. این بیماری در اثر ساییدگی و پارگی ستون فقرات در نتیجه‌ی بالا رفتن سن رخ می‌دهد و بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود. البته این عارضه ممکن است در افراد جوان‌تر که به طور مادرزادی دچار تنگی کانال نخاعی هستند یا به خاطر وارد شدن ضربه‌ای به کمر دچار آن شده‌اند، رخ دهد.
اگرچه درمانی برای این بیماری وجود ندارد، اما بیشتر موارد به درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای مانند مصرف داروهای مسکن و ورزش و کاهش وزن پاسخ می‌دهند. اگر این اقدامات درمانی کمکی به بیمار نکند، ممکن است به تزریق استروئید یا جراحی نیاز باشد.
انواع تنگی کانال نخاعی
انواع تنگی کانال نخاعی، بر اساس محل تنگ شدن کانال ستون فقرات طبقه‌بندی می‌شوند. یک فرد می‌تواند بیش از یک نوع از این بیماری را داشته باشد. دو نوع عمده‌ی تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:
- تنگی کانال گردن (سرویکال) - تنگی کانال نخاعی در قسمت گردن یا ناحیه سرویکال گردن ستون فقرات رخ می‌دهد
- تنگی قسمت پایینی کمر (لومبار) – باریک و تنگ شدن کانال نخاعی در قسمت پایینی ستون فقرات و پایین کمر اتفاق می‌افتد و شایع‌ترین شکل تنگی کانال نخاعی محسوب می‌شود.
علل تنگی کانال نخاعی چیست؟
این بیماری معمولاً به عنوان بخشی از روند پیری و فرسایش و سایش طبیعی، تغییرات دژنراتیو (تحلیل برنده) در ستون فقرات، به ویژه در ناحیه کمر و گردن رخ می‌دهد. این تنگی ممکن است باعث فشرده‌سازی جزئی کانال مهره‌ای در داخل ستون فقرات شود. به این بیماری تنگی مجرای مرکزی نیز گفته می‌شود. گاهی اوقات، مشکلی تنگی در سوراخ بین مهره‌ای کوچک‌تر (فورامن) در دو طرف مهره وجود دارد. به این بیماری تنگی فورامینال می‌گویند.
به‌طورکلی تنگی کانال نخاعی می‌تواند بیشتر ناشی از موارد زیر باشد:
- تغییرات دژنراتیو در مهره‌ها به دلیل افزایش سن مانند:
- آرتروز (نازک شدن غضروف مفصلی)/ آرتروز کمر
- برآمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ای به داخل کانال که باعث باریک شدن یا تنگی کانال می‌شود
- خار استخوان یا توده و برآمدگی استخوانی
- بزرگ شدن مفصل فاست (مفصل سینوویال بین زوائد مفصلی مهره‌ها)، در نتیجه فضای کمتری برای خروج عصب‌های نخاعی از کانال ریشه عصبی وجود دارد
- اسپوندیلوز (همجوشی غیرطبیعی و بی‌حرکتی استخوان‌های مهره‌ای)
- اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) – جابجایی و لغزش رو به جلوی یکی از مهره‌های کمر روی مهره‌ی زیری خود یا روی استخوان خاجی (ساکروم)
- اسکولیوز (مادرزادی یا اکتسابی) - نوعی انحراف ستون فقرات
- آسیب ناشی از ضربه
- شکستگی مهره‌ها
- دررفتگی
- روماتیسم مفصلی
- بیماری پاژه (در نحوه رشد و ترمیم استخوان تاثیرگذار است و باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف‌تر از حد طبیعی شوند)
- اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات
- تومورهای ستون فقرات
- فلوروز (سطوح بیش از حد بالای فلور در بدن)
علائم و نشانه‌های تنگی کانال نخاعی چیست؟
اگرچه ممکن است شواهدی از تنگی کانال نخاعی در سی‌تی‌اسکن یا ام آر آی قابل مشاهده باشد، اما بسیاری از این بیماران بدون علامت و نشانه‌ای به سر می‌برند. ماهیت علائم بستگی به محل تنگی و اعصاب نخاعی فشرده شده دارد. این علائم معمولاً به تدریج شروع می‌شوند و در صورت عدم درمان به مرور زمان پیشرفت می‌کنند.
علائم تنگی کانال نخاعی در گردن (ستون فقرات سرویکال):
- احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا بازو
- کشیده شدن درد از گردن به سمت شانه‌ها، بازوها و دست‌ها
- احساس ضعف در دست‌ها و پاها
- مشکلاتی در راه رفتن و تعادل
علائم تنگی کانال نخاعی در قسمت پایین کمر (ستون فقرات لومبار):
- احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در پا یا ساق پا
- ضعف در پا یا ساق پا
- درد یا گرفتگی در یک یا هر دو پا هنگام راه رفتن یا ایستادن که معمولاً هنگام استراحت یا نشستن کاهش می‌یابد
- درد در ناحیه باسن که از ران به سمت ساق پا کشیده می‌شود (درد سیاتیک)
- کمردرد
- در موارد شدید، مشکلاتی در عملکرد روده یا مثانه (ادرار فوریتی و بی‌اختیاری ادرار)
چگونه می‌توان تنگی کانال نخاعی را تشخیص داد؟
برای تشخیص تنگی کانال نخاعی، پزشک سابقه‌ی کاملی از علائم شما را می‌گیرد و یک معاینه کامل فیزیکی شامل معاینه عصبی را انجام می‌دهد. او ممکن است چندین معاینه تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن یا اسکن ام آر آی را برای یافتن علت احتمالی علائم توصیه کند.
معاینات تصویربرداری
- عکس‌برداری رادیولوژی –رادیوگرافی از ستون فقرات تغییرات استخوانی در آن را نشان می‌دهد، مانند رشد یک زائده استخوانی که ممکن است فضای داخل کانال نخاعی را تنگ‌تر کند. برای انجام عکس‌برداری رادیولوژی لازم است که ناحیه‌ی آسیب دیده تحت اشعه ایکس قرار بگیرد.
- تصویربرداری ام آر آی - در اسکن ام آر آی (MRI)، از آهنربای قوی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویر مقطعی دقیق از ستون فقرات استفاده می‌شود. این اسکن می‌تواند صدماتی که به دیسک‌ها و رباط‌های بین مهره‌ای، وجود تومورها و سایر ضایعات وارد شده است (در صورت وجود) را نشان دهد. مهم‌تر از همه، می‌تواند دقیقاً جایی را که اعصاب نخاعی تحت فشار قرار گرفته‌اند مشخص کند.
- سی‌تی‌اسکن یا اسکن میلوگرام - در افرادی که قادر به انجام MRI نیستند، پزشک ممکن است سی‌تی‌اسکن را توصیه کند – یک تکنیک معاینه که در آن از تصاویر رادیوگرافی گرفته شده از زوایای مختلف برای ارائه تصاویری دقیق و مقطعی از بدن ما استفاده می‌شود. در سی تی میلوگرام، پس از تزریق ماده حاجب (رنگ کنتراست) سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود. این رنگ طناب و اعصاب نخاعی، فتق دیسک، تومورها و خار استخوان را به خوبی نشان می‌دهد.
- سونوگرافی داپلر- این یک روش غیر تهاجمی است که از امواج صوتی برای ارزیابی جریان خون در عروق هر اندام استفاده می‌کند تا تردید در مورد بیماری عروق محیطی را به عنوان علتی برای درد و ضعف رد کند.
درمان تنگی کانال نخاعی چگونه است؟
درمان تنگی نخاع بستگی به محل تنگی در کانال و شدت علائم دارد. این بیماری را نمی‌توان متوقف یا درمان کرد اما می‌توان علائم را کنترل کرد. در ابتدا اقدامات محافظه‌کارانه برای تلاش و مدیریت تنگی خفیف تا متوسط کانال نخاعی توصیه می‌شود. تنگی شدید کانال نخاعی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد
اقدامات غیر جراحی
- مراقبت از خود - کنترل وزن، حفظ پاسچر و وضعیت صحیح قرارگیری بدن و صاف بودن ستون فقرات، ترک سیگار، تغییر عادات ایستادن و نشستن، شیوه صحیح بلند کردن اجسام سنگین و درست خم شدن برای جلوگیری از وارد شدن فشار به کمر
- فیزیوتراپی - یادگیری و انجام تمریناتی برای تقویت عضلات پا، کمر و شکم و همچنین انجام تمرینات کششی برای ستون فقرات.
دکتر سپهریان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ورزش‌های مناسب تنگی نخاعی را به بیمار خود آموزش می‌دهد.
- مصرف دارو
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) - مانند آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن برای تسکین درد و کاهش التهاب، مسکن‌هایی مانند استامینوفن. استفاده طولانی‌مدت از داروهای مسکن ممکن است منجر به زخم معده، مشکلات کبدی و کلیوی شود و توصیه نمی‌شود.
- استروئیدها – این داروها دارای خواص ضدالتهابی عالی هستند. ممکن است به صورت قرص خوراکی یا برای درد شدید به صورت تزریق در ناحیه آسیب دیده‌ی ستون فقرات تجویز شود
- تزریق اپیدورال – شامل تزریق داروی استروئیدی و بی‌حسی در فضای اپیدورال طناب نخاعی می‌باشد. تقریباً نیمی از بیماران پس از تزریق اپیدورال متوجه بهبودی در برخی از علائم خود می‌شوند، اگرچه ممکن است این تأثیر کوتاه مدت باشد. اگر مشخص شود که این تزریق به بیمار کمک می‌کند، می‌توان آن را تا سه بار در سال تکرار کرد
- تزریق مفصل فاست - تزریق داروی استروئیدی و بی‌حسی به مفصل فاستی که درد دارد برای کاهش درد و التهاب
- درمان‌های کایروپراکتیک (درمان دستی) - اعمال فشار بر ستون فقرات برای بهبود تراز استخوانی و بازگرداندن حرکت طبیعی. این درمان می‌تواند باعث تسکین درد، کاهش اسپاسم و گرفتگی عضلات و تشکیل بافت اسکار (فیبروز) شود.
- درمان‌های جایگزین - طب فشاری، طب سوزنی، درمان با بیوفیدبک، مکمل‌های غذایی ممکن است به تسکین درد و بهبود سلامت کلی ستون فقرات کمک کنند.
