واشنگتن امروز نمیداند از کدام در میتواند بار دیگر به عراق بازگردد؛ پساز آنکه ایالاتمتحده یکی از بزرگترین شکستهای نظامی تاریخ معاصر خود را در این کشور تجربه کرد.
در سال ۲۰۰۷، آمریکا برای نخستینبار دفتر نمایندگی دیپلماتیک خود را در اربیل افتتاحکرد و چهار سال بعد آن را به کنسولگریی کوچک ارتقا داد. در سال ۲۰۱۷، بحث ساخت کنسولگریی بزرگتر مطرحشد؛ نمایندگیای که قرار بود پس از سفارت واشنگتن در بغداد، دومین مرکز دیپلماتیک گسترده آمریکا در عراق باشد.
سرانجام، در ۷ ژوئیه ۲۰۱۸، سنگبنای احداث بزرگترین کنسولگری آمریکا در اربیل ــکه گفته میشود بزرگترین کنسولگری این کشور در خاورمیانه و جهان استــ گذاشته شد.این پروژه برای بخش بزرگی از عراقیها نگرانکننده است؛ مردمی که پساز تجربه تلخ حضور آمریکا از آغاز اشغال در ۹ آوریل ۲۰۰۳، اعتماد خود را نسبت به نیات واشنگتن از دستدادهاند و حاصل آن حضور را چیزی جز تروریسم، ویرانی و خرابی نمیدانند.
بیم آن میرود این کنسولگری در گذر زمان به سفارت رسمی واشنگتن در عراق تبدیلشود. در همین راستا، ساختمان جدید کنسولگری آمریکا در اربیل در ۳ دسامبر ۲۰۲۵ رسماً افتتاحشد. این پروژه که با نام «اِن.سی.سی» (NCC) شناختهمیشود، مساحتی حدود ۲۰۶ هزار مترمربع را در برمیگیرد و محل استقرار کارکنان ۷ وزارتخانه و آژانس آمریکایی است. این کنسولگری ظرفیت میزبانی از حدود هزارنفر را دارد.
این مجموعه در عمل به شهری کوچک و چندمنظوره شباهت دارد و کارکردهایی فراتر از یک کنسولگری معمول ارائهمیدهد. در آن، مجموعهای از امکانات مسکونی، امنیتی و خدماتی پیشرفته ایجاد شده که هزینه ساخت آن را به حدود ۷۹۶ میلیون دلار رساندهاست.پروفسور «جاسم یونس الحریری»، کارشناس عراقی علوم سیاسی و روابط بینالملل، در یادداشتی در روزنامه فرامنطقهای "رأی الیوم" تأکید میکند هدف اصلی این پروژه، ایجاد پایگاهی مرکزی برای مدیریت عملیات سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی آمریکا در اقلیم است؛ پایگاهی که به گفته او نشاندهنده عزم واشنگتن برای تثبیت و تقویت حضور بلندمدت خود در اقلیم کردستان و سراسر عراق است.
اهداف پشتپرده افتتاح کنسولگری آمریکا در اربیل
الحریری خطرات افتتاح کنسولگری آمریکا در اربیل را در چند محور خلاصه میکند:۱. آمریکا پساز شکست و خروج از عراق در سال ۲۰۱۱، دیگر جایگاهی در کشوری که آن را ویران کرده بود، نداشت؛ کشوری که بهنام «گسترش دموکراسی» اشغالشد، اما مردم عراق در عمل معنای حقیقی دموکراسی واشنگتنی را دیدند. اکنون که آمریکا همه برگهای نفوذ خود را از دست دادهاست، ناگزیر به تلاش برای بازگشت است و تنها دروازه ورود دوبارهاش، اقلیم کردستان است.با اینکه آمریکا در مقاطع مختلف اربیل را تنها گذاشتهاست، امروز به همکاری آن نیاز دارد و اربیل نیز نمیتواند از منافعش در این رابطه چشم بپوشد. از اینرو، بازگشت واشنگتن از مسیر اقلیم کردستان میتواند، فرصتی تازه برای آمریکا جهت بازیابی نفوذ خود در ساختار عراق باشد و در عینحال برخی منافع اقلیم را تأمین کند.۲. واشنگتن به این جمعبندی رسیده که فضای سیاسی عراق دیگر به سود آن نیست؛ بهویژه پساز نتایج انتخابات ۲۰۲۵ که ضربهای سنگین بر نفوذ سیاسی آمریکا وارد کرد. از سویدیگر، ایالاتمتحده دیگر نمیتواند از مسیر نظامیگری به عراق بازگردد، بنابراین احیای روابط با اربیل—با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک حساس اقلیم—به ضرورتی راهبردی برای واشنگتن تبدیل شدهاست.۳. یکی از نگرانیهای جدی عراقیها این است که این کنسولگری در آینده به سفارت تبدیلشود. در چنین حالتی، واشنگتن میتواند بر یکپارچگی، تمامیت ارضی و همبستگی ملی عراق—از طریق اقلیم—تأثیر بگذارد و حتی مسیر تجزیه عراق را هموار کند؛ بهویژه اگر دولت آینده عراق رویکردی خصمانه نسبت به آمریکا داشتهباشد.
۴. پیشاز انتخابات اخیر عراق، برخی مؤسسات آمریکایی توصیه کردهبودند که واشنگتن باید کنترل پرونده مذاکرات بغداد–اربیل را در دست بگیرد تا بتواند پیامدهای روی کار آمدن هر پارلمانی را که حضور آمریکا در عراق را نمیپذیرد، خنثی کند. از این زاویه، هدف واقعی واشنگتن از افتتاح این کنسولگری و نقشی که برای آن در آینده متصور است، روشنتر میشود.۵. اربیل دیگر از قدرت و نفوذ پیشین خود پیش از همهپرسی ۲۵ سپتامبر ۲۰۱7 برخوردار نیستند؛ چراکه پیامدهای آن همهپرسی پیش از هر طرفی، به زیان خود اقلیم تمامشد. در نتیجه، هرگام تازه در همکاری با آمریکا نیز—بهطور طبیعی—پیشاز هر چیز به ضرر آنها خواهد بود و باید نسبت به آن هوشیار و حساس باشد.
بازگشت واشنگتن به عراق و پیچیدهتر شدن اوضاع
این تحلیلگر عراقی بر این باور است بازگشت واشنگتن به عراق از مسیر دیپلماتیک، در شرایطی که کشور در مسیر حلوفصل پیش میرفت، تنها موجب پیچیدهتر شدن اوضاع خواهد شد. از نظر او، اکنون زمانی است که عراقیها—از جمله کُردها—دریابند باید به زیادهخواهیهای آمریکا در کشورشان، پایاندهند. کردها بیشاز هر طرف دیگری در سالهای اخیر از واشنگتن آسیبدیدهاند؛ زیرا در عراق و سوریه در بزنگاههای حساس تنها گذاشته شدند. این وضعیت نه فقط تهدیدی برای عراق، بلکه برای همسایگان آن نیز هست؛ چراکه هدف واشنگتن تثبیت حضور خود از طریق ابزارهای نرم و اطلاعاتی است.به گفته او، هدف اصلی از ساخت این کنسولگری عظیم، ایجاد یک پایگاه اقتصادی–نظامی–سیاسی در منطقهای فوقالعاده حساس و غنی از منابع نفت و گاز است؛ منطقهای که در عین حال بازار تجاری مهمی محسوبمیشود.
اقلیم کردستان در چهارراه ایران، ترکیه، سوریه و عراق قرار دارد و ساخت چنین پایگاهی در اربیل، بهمعنای تداوم و تثبیت حضور آمریکا در منطقه و زمینهسازی برای «تجزیه عراق به شیوه آمریکایی» است.اگرچه رسانههای آمریکایی این پروژه را صرفاً اقتصادی معرفی میکنند، اما الحریری تأکید دارد وظایف اعلامنشده این کنسولگری ماهیتی اطلاعاتی دارد و در خدمت سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(CIA) و موساد اسرائیل خواهد بود؛ مأموریتهایی که زیر پوشش دیپلماتیک انجاممیشوند و هدف آن، اجرای عملیات جاسوسی و تخریبی علیه ایران و روسیه است.او همچنین معتقد است این کنسولگری نقش مهمی در رصد تحرکات اردوغان—که سودای احیای امپراطوری عثمانی را در سر دارد—ایفا خواهد کرد؛ همچنین مانع هرگونه توافق مصالحهجویانه میان سوریه و روسیه میشود و در امور مرتبط با «پژاک» نیز دخالت مستقیم خواهد داشت.
