در ماههای اخیر بازار انرژی شرق مدیترانه شاهد تحولات پیچیده و پرتنشی بوده است که مصر را در موقعیتی دشوار قرار داده است. این کشور با نیاز مبرم به گاز برای تأمین برق و فعالیت نیروگاهها و همچنین توسعه صنایع، ناچار است میان خرید گاز ارزانتر از قطر و پایبندی به فشارهای آمریکا و اسرائیل یکی را انتخاب کند.رسانههای عبری و عربی گزارش دادهاند که واشنگتن و تلآویو در تلاشاند تا از طریق معامله گاز میان مصر و اسرائیل، مقدمات عادیسازی سیاسی میان این دو کشور را فراهم کنند و در این میان، مصر در دام یک بازی پیچیده اقتصادی و سیاسی گرفتار شده است.
قطر از بازی گاز کنار گذاشته شد
مطابق گزارشهای رسانه اقتصادی عبری «گلوبز»، قطر در طول ماههای گذشته تلاش کرده است از فرصت تعلیق معامله بزرگ گاز اسرائیل–مصر استفاده کند و با ارائه پیشنهاد فروش گاز طبیعی مایع (LNG) به مصر، جایگزینی ارزان و فوری برای نیازهای انرژی این کشور فراهم کند.اما دولت مصر، به دلیل حساسیت سیاسی نسبت به قطر و ارتباط امیر این کشور با گروه اخوانالمسلمین، که تهدیدی بالقوه برای امنیت داخلی السیسی محسوب میشود، حاضر به پذیرش این پیشنهاد نشد. در نتیجه، مصر به جای بهرهگیری از پیشنهاد قطری، به سراغ یک توافق محدود با شرکت آمریکایی هارتری پارتنرز رفت که ارزش آن حدود چهار میلیارد دلار برآورد شده است.
این اتفاق در حالی رخ میدهد که آمریکا به شدت درگیر فشار بر اسرائیل برای اجرای معامله بزرگ با مصر است. رسانههای اسرائیلی از جمله کانال ۱۲ گزارش دادهاند که دولت ترامپ به صراحت اعلام کرده برگزاری اجلاس سهجانبه با حضور ترامپ، السیسی و نتانیاهو مشروط به تصویب توافق گاز میان تلآویو و قاهره است. هدف آمریکا از این فشار، فراتر از مسائل انرژی، تمرکز بر ایجاد یک ابزار سیاسی برای بازگرداندن اسرائیل به مدار عادیسازی در منطقه است، آنهم پس از کاهش مشروعیت این کشور در پی جنگ غزه و بحرانهای داخلی.
قیمت گاز اسرائیل ۲۵ درصد افزایش یافت
از سوی دیگر، تلآویو نیز با افزایش قیمت گاز صادراتی به مصر و تأخیر در اجرای قرارداد، فشار مضاعفی بر قاهره وارد کرده است. پیش از این، مصر برای تأمین نیازهای برق روزانه خود ناچار به افزایش واردات گاز اسرائیلی از ۷۵۰ میلیون فوت مکعب به ۱.۱ میلیارد فوت مکعب در روز شده بود که نزدیک به سقف قراردادهای پیشین است. اکنون، قرارداد بزرگ ۳۵ میلیارد دلاری که در سال گذشته اعلام شد، همچنان به دلیل اختلافات داخلی دولت نتانیاهو و نگرانیهای امنیت انرژی در اسرائیل، معلق مانده است.این فشارها باعث شده است که مصر به رغم نیاز فوری به گاز، همچنان گزینههای جایگزین خود را محدود نگه دارد. خرید گاز از قطر یا بازارهای جهانی، اگرچه میتوانست راه حلی انعطافپذیر و اقتصادی باشد، با هزینههای بالاتر و نوسانات جهانی همراه است و در نهایت ممکن است مانع از تداوم فعالیت نیروگاهها و کارخانههای تسییل گاز در دمیاط و ادکو شود. در این میان، آمریکا با تامین ۵۰ درصد واردات LNG مصر و ارائه ضمانتهای مالی میلیاردی، توانسته است جایگزین اصلی اسرائیل در بازار انرژی قاهره شود و نفوذ خود را بهعنوان بازیگر اصلی در عرصه انرژی شرق مدیترانه تثبیت کند.
قرارداد میلیارد دلاری گاز، آزادی عمل اقتصادی مصر را محدود کرد
سمیر القرعیش، کارشناس و مقام سابق وزارت نفت مصر معتقد است، این وضعیت نشاندهنده آن است که مصر بهتدریج از یک بازیگر مستقل انرژی به یک بازیخورده در بازی آمریکا و اسرائیل تبدیل شده است. فشارهای سیاسی و اقتصادی تلآویو و واشنگتن نه تنها آزادی عمل اقتصادی قاهره را محدود کرده، بلکه امکان بهرهگیری از فرصتهای ارزانقیمت قطر و بازارهای جهانی را نیز از بین برده است.از دید تحلیلگران، این سناریو نمونهای روشن از تبدیل انرژی به ابزاری برای اعمال نفوذ سیاسی و اقتصادی در منطقه است، جایی که مصر برای تثبیت برق و توسعه اقتصادی کوتاهمدت، مجبور به پذیرش شرایط پرهزینه و محدودکننده شده است.
بنابراین بحران گاز مصر نشان میدهد که حتی کشورهایی با منابع انرژی محدود هم میتوانند در معرض بازیهای بزرگ ژئوپلیتیکی قرار گیرند و وابستگی به یک یا دو تامینکننده خارجی، به ویژه در شرایط فشارهای سیاسی و اقتصادی، میتواند به سرعت به نقطهای بحرانی تبدیل شود. معامله گاز اسرائیل–مصر که با فشار مستقیم واشنگتن پیش میرود، تنها یک نمونه از این معادله پیچیده است؛ معادلهای که در آن منافع کوتاهمدت انرژی، امنیت داخلی و بازیهای سیاسی منطقهای با هم تلاقی میکنند و مصر ناچار به انتخاب میان گزینههای پرریسک و هزینهبر شده است.
