رویارویی روسیه با مجموعه غرب به رهبری امریکا بر سر اوکراین شباهت‌هایی با تنش‌ها، رقابت‌ها و جنگ‌های نیابتی جنگ سرد قدیم میان بلوک شرق و غرب دارد، اما به دلیل ویژگی‌های خاص و متفاوت می‌توان این رویارویی را ظهور «جنگ سرد جدید» نامید. بسیاری این شرایط را آغاز جنگ سرد جدیدی البته با معیارهایی متفاوت و در عین حال حرکت نظام بین‌الملل به سوی جهان چندقطبی و یا چندمرکزی ارزیابی می‌کنند؛ جنگ سرد جدیدی که رنگ و چهره‌ای قرن بیست و یکمی به خود گرفته است.
تداوم روند و شرایط کنونی حاکم بر روابط روسیه و مجموعه غرب به رهبری امریکا می‌تواند به تشدید رقابت‌ها و تنش‌های دو طرف در بحران اوکراین منجر شود. اما به نظر می‌رسد دو طرف با توجه به واقع‌گرایی، وابستگی متقابل اقتصادی و درک پیامدهای بلندمدت و تهدیدآمیز برای آغاز روند تنش‌زدایی اقدام کنند و حداقل نتیجه آن ظهور صلحی سرد میان دو طرف خواهد بود. در عین حال، در حوزه‌های امنیتی و منافع مشترک از جمله گفت و گوهای هسته‌ای با ایران و مبارزه با داعش به همکاری‌های خود ادامه می‌دهند. بنابراین، در برآورد سطح تنش جنگ سرد جدید در سال ۲۰۱۵ می‌توان گفت سناریوی پنجم با توجه به شرایط کنونی و واقعیت‌های موجود ۲۰۱۵ خواهد بود.
ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با پیگیری آشکارتر و تندتر تقابل با غرب، این کشور را وارد دوران تازه‌‌ای از روابط بین‌الملل کرده که در دوران پساشوروی بی‌سابقه بوده است. سیاست‌های پوتین مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر اندیشه‌های الکساندر دوگین، ایدئولوگ و نظریه‌پرداز اوراسیاگرایی (نظریه‌ای که در دوران پساشوروی شکل گرفته) قرار دارد. مطابق نظریه اوراسیاگرایی، روسیه به لحاظ فرهنگی به شرق تعلق دارد و باید در برابر غرب و جهان تک‌قطبی تحت رهبری امریکا ایستاد و در اوراسیا از میان مخالفان غرب یارگیری کرد.پس از آغاز عملیات سامانه موشکی آمریکا، تنش‌های جنگ سرد میان آمریکا و روسیه همانگونه که قابل پیش بینی بود در الفاظ روسای جمهوری این دو کشور نمود یافته است.
«باراک اوباما» که با «دیمتری مدودف» برای کاهش تنش‌ها به تفاهم رسیده بود حالا با یقه‌گیری «ولادیمیرپوتین» مواجه شده است. طرح استقرار سپر موشکی آمریکا در اروپای شرقی که با مخالفت و هشدارهای شدید روسیه در سال 2009 با دستور باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا لغو شده بود اکنون در ماه‌های پایانی حضور اوباما در کاخ سفید به جریان افتاده و قرار است با استقرار این سامانه در خاک رومانی و لهستان فعال شود.
آمریکا اعلام کرده است که با بودجه‌ای که 800 میلیون دلاری برآورد می شود، سپر دفاع موشکی را در یک پایگاه بازمانده از دوره شوروی در جنوب رومانی و لهستان فعال می کند. پوتین با انتقاد تند و تیز از طرح پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) برای استقرار سپر دفاع موشکی در شرق اروپا، هشدار داد که روسیه برای حفظ توازن استراتژیک گام‌های لازم را خواهد برداشت و این تهدیدات را خنثی خواهد کرد. وی با بیان این مطلب متعهد شد برای خنثی کردن تهدیدهای درحال شکل‌گیری در برابر روسیه تغییراتی را در بودجه این کشور ایجاد کند. رئیس‌جمهوری روسیه در جمع مقام‌های نظامی این کشور ادعاهای آمریکا را مبنی بر اینکه این سپر دفاع موشکی نه علیه روسیه که برای مقابله با تهدیدهای موشکی ایران است، «مضحک» خواند.
پوتین می گوید با دستیابی به توافق جامع هسته‌ای با ایران، دیگر تهدیدی(تهدید به زعم غربیها) از جانب این کشور وجود ندارد و اگر استقرار این سپر موشکی همچنان ادامه یابد «روسیه همه اقدام‌های لازم برای حفظ توازن استراتژیک را که معتبرترین تضمین پیشگیری از نبردهای گسترده نظامی ست، انجام خواهد داد.» به اعتقاد او سپر دفاع موشکی ناتو نه سامانه‌ای دفاعی، که بخشی از توان بالقوه هسته‌ای و استراتژیک آمریکاست که در شرق اروپا پیاده‌سازی می شود.
واکنش تهاجمی اوباما به انتقاد پوتین
باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، در واکنش به اظهارات پوتین، در دیدار با رهبران پنج کشور شمال اروپا (ایسلند، دانمارک، فنلاند، سوئد و نروژ) در کاخ سفید گفت: «ما متحدانه نگران حضور خصمانه و تهاجمی نیروهای نظام روسیه در منطقه بالتیک و شمال اروپاییم و معتقدیم که شهروندان‌مان حق زندگی آزاد و امن و عاری از تروریسم را دارند.» رئیس‌جمهور آمریکا به تصریح گفت که ایالات متحده و هم‌پیمانانش در اروپا اجازه نخواهند داد که «کشورهای بزرگتر به زورگویی به کشورهای کوچک‌تر ادامه دهند» و به کرملین هشدار داد که «کاخ سفید اگرچه هدفش تنش‌زدایی است، آماده است تا با هرگونه تهاجم نظامی از سوی روسیه مقابله کند.» اوباما گفت تلاش آمریکا برای تعامل و همکاری با روسیه ادامه خواهد یافت، اما به موازات آن از روسیه خواهد خواست که همه فعالیت‌های نظامی‌خود را هم‌سو با تعهدات بین‌المللی اش به پیش ببرد. رهبران این شش کشور (آمریکا به علاوه پنج کشور شمال اروپا) در پایان نشست در کاخ سفید، با انتشار بیانیه‌ای مشترک نسبت به «تحرکات تحریک‌آمیز نظامی روسیه در حوزه دریای بالتیک» ابراز نگرانی کردند.
روسیه که در سال‌های پساشوروی اقدام به نوسازی اقتصاد و توان نظامی خود کرده بود در جریان انقلاب آبی اوکراین در سال 2014برخلاف انقلاب‌های مخملین به شدت واکنش نشان داد. روسیه شبه‌جزیره کریمه را ضمیمه خاک خود کرد و جنگ نیابتی با غرب در خاک اوکراین کلید خورد که همچنان ادامه دارد. از حدود شش ماه پیش با ورود روسیه به عنوان عضو ائتلاف متحدین دمشق دامنه منازعات جنگ سرد به خاورمیانه سرایت کرد.
گفتنی است که همزمان با فعال شدن پروژه سامانه موشکی آمریکا و در هفته‌های اخیر، رویارویی‌های هوایی بین روسیه و آمریکا و هم‌پیمانانش به طور قابل‌توجهی بالا گرفته است. جنگنده‌های روسی عملا جنگنده‌های غربی را به دوئل فراخوانده اند که حتی در زمان شوروی نیز بی سابقه محسوب می شود. مقام‌های آمریکایی می گویند این سپر دفاعی برای مقابله با تهدیدهای موشکی روسیه در آینده استفاده نمی شود. آنها مدعی تهدیدات موشکی ایران هستند در حالی که تهران هرگز تهدید امنیتی برای اروپا به شمار نمی فته است.
سپر دفاع موشکی که قرار است تا سال 2018 میلادی کامل شود، با اتکا به رادارها، پرتاب موشک‌های بالستیک را تشخیص می دهد. پس از آن حس‌گرها مسیر آن موشک را تشخیص می هند و آن را در فضا و پیش از آن که دوباره وارد جو زمین شود، نابود می کنند.
کارشناسان نظامی روس معتقدند که سامانه موشکی آمریکا در آینده قابلیت تهاجمی غیرقابل محار پیداخواهد کرد. ناتو با استفاده از سامانه موشکی تلاش می کند رسما ناوگان دریایی روسیه را در دریای سیاه زمین‌گیر کند و در ادامه دریای بالتیک را بر نیروهای روسیه مسدود کند. در بلندمدت سامانه موشکی سامانه اتمی روسیه را بی اثرخواهد کرد. کرملین در دکترین نظامی خود سامانه اتمی را به عنوان اصلی ترین عامل تامین امنیت روسیه طلقی می کند. روسیه و آمریکا و اعضای ناتو همگی خود را برای جنگ برسر منابع غنی قطب شمال آماده کرده‌اند، سامانه موشکی ناتو با هدایت آمریکا می تواند مانع اساسی در دسترسی روسیه به شمالگان (آب های پیرامونی به سمت قطب شمال) طلقی شود. نکته حائز اهمیت اینجاست که روسیه پایگاه‌های نظامی سرّی در قطب شمال برای جنگ در قطب شمال احداث کرده است. بنا به گفته‌های پوتین، روسیه نیز دست و پابسته عمل نکرده است.
استقرار موشک‌های استینکر در مرزلنینگراد و ناوگان ریلی اتمی روسیه ابتدایی ترین اقدامات کرملین در راستای یقه گیری از کاخ سفید بوده است. براساس برخی شایعات ساخت تسلیحات هسته ای قابل، تانک‌های فوق مدرن و نوسازی ناوگان دریایی اتمی روسیه در دستور کار قرار گرفته است. در نگاه کلان باتوجه به درگیری های چین با آمریکا در دریای چین جنوبی،کرملین بازسازی کانال‌های ارتباطی دوران شوروی را با پکن در دستور کار قرارداده است. بازسازی معادلات جنگ سرد در آینده نزدیک ابعاد بزرگتری به خودخواهد گرفت.
