داستان انتخاب صدراعظم آلمان، امسال اگر چه در وهله نخست روندی ساده و مانند ادوار قبل داشت اما در ادامه و پس از برگزاری انتخابات، شرایط برای تشکیل دولت و شروع به کار مجدد «آنگلا مرکل» در سمت صدراعظم پیچیده شد.
بنابر قوانین آلمان، با گذشت 4 سال این کشور خود را برای برگزاری انتخابات پارلمانی آماده کرد و بر طبق تصمیمی که ائتلاف حاکم آلمان در سال 2013 گرفت، تاریخ برگزاری این انتخابات 24 سپتامبر 2017 برابر با دوم مهرماه 1396 تعیین شد.
در گذر زمان و با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات مشخص شد که میزان حمایت از احزاب در انتخابات و تمایل آنها برای شرکت در دولت ائتلافی آلمان به سادگی گذشته نیست. نظرسنجی‌ها حاکی از این بود که آرای احزاب راست‌گرای افراطی به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است و از طرفی سوسیال دموکرات‌ها (SPD) هم اعلام کردند که تمایلی برای شرکت در دولت آتی آلمان ندارند. البته این حزب که «مارتین شولتس» به نمایندگی از آن در انتخابات شرکت می‌کرد، محبوبیت چندانی هم در میان واجدین شرکت در انتخابات نداشت.
این موضوع که نخست در بین صاحب نظران مطرح بود به مرور زمان با انتشار نظرسنجی‌ها بیش از پیش عیان شد. بر طبق نظرسنجی‌ها، احزاب محافظه‌کار یعنی اتحاد دموکرات‌مسیحی (CDU) و سوسیال‌مسیحی (CSU) موسوم Union از حمایت مردمی برخوردار بودند. روزنامه آلمانی بیلد اواخر ماه می نظرسنجی منتشر کرد که حاکی از این بود که حزب اتحادیه دموکرات مسیحی که رهبری آن را آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان برعهده دارد، در مقایسه با رقبای خود از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
38 درصد رای‌دهندگان آلمانی اعلام کرده بودند که به ائتلاف دموکرات مسیحی رای می‌دهند.در همین نظرسنجی مشخص شد که تنها ۲۵ درصد آلمانی‌ها از حزب سوسیال دموکرات حمایت می‌کنند.علاوه بر سه حزب یاد شده، احزاب دموکراتیک‌آزاد، سبز و آلترناتیو برای آلمان (AFD) هم محبوبیت آنچنانی نداشتند به طوری که محبوبیت آنها حدود هشت درصد برآورد شده بود.
در نظرسنجی دیگری که موسسه فورسا از میان 2 هزار و 501 نفر انجام داده بود و در ماه آگوست منتشر شد، میزان آرای محافظه‌کاران 14 درصد در مقایسه با سوسیال‌دموکرات‌ها که رقیب اصلی این احزاب در انتخابات پارلمانی آتی محسوب می‌شوند، بیشتر بود. به طوری که اگرچه آرای اتحاد سوسیال‌مسیحی در طول یک هفته یک درصد کاهش یافت اما این گمانه‌زنی تقویت شد که این احزاب احتمالا در انتخابات پیش رو 38 درصد رای به دست خواهند آورد در حالی که بخت سوسیال‌دموکرات‌ها فقط 24 درصد برآورد شده بود.
با همه اینها، در موعد مقرر انتخابات پارلمانی آلمان برگزار شد و دموکرات‌مسیحی‌ها توانستند، 32.5% از آرا را به دست آوردند و در صدر احزاب شرکت‌کننده در انتخابات قرار گیرند. حزب سوسیال دموکرات با کسب 20.5 درصد آرا در رتبه بعدی قرار گرفت و حزب راست‌گرای افراطی آلترناتیو برای آلمان برای نخستین بار با کسب بیش از 10 درصد آرا به عنوان حزب سوم راهی پارلمان شد. این اولین حضور یک حزب راست افراطی در پارلمان از زمان پایان جنگ دوم جهانی بود.
حزب دموکرات آزاد آلمان موسوم به لیبرال‌ها هم با کسب 10.7 درصد آرا در رتبه بعدی قرار گرفت. این حزب از سال‌های 2009 تا 2013 با حزب مرکل در قالب دولتی ائتلافی همکاری می‌کرد اما این حزب در انتخابات بعدی همه کرسی‌های خود را از دست داد. حزب چپ آلمان در انتخابات 9.2 درصد آرا و حزب چپ‌گرای سبز هم 8.9 درصد آرا را به دست آورد.آنچه در بین همه احزابی که موفق به راهیابی به پارلمان شدند، مشترک بود این بود که احتمال ائتلاف با راست افراطی‌ها را رد کردند.
مشکلات برای تشکیل دولت ائتلافی از همین نقطه تشدید شد؛ زمانی که مرکل تلاش کرد تا همچون دوره‌های قبل با احزاب تشکیل ائتلاف دهد اما حزب سوسیال‌دموکرات بر موضع قبلی خود مبنی بر حضور در دولت پافشاری کرد و صدراعظم ناچار شد که با احزاب دموکراتیک آزاد و سبز وارد مذاکره شود. در این بین قدرت گرفتن احزاب افراطی در پارلمان و تمایل برای جلوگیری از ورود این احزاب به دولت از دیگر مواردی بود که نگاه‌ها را متوجه سیاست‌های مرکل کرده بود. این موضوع حتی در پیام تبریک مقامات کشورها هم انعکاس داشت.
«سباستین کورتس» وزیر خارجه وقت اتریش نتیجه به دست آمده در انتخابات را غیر منتظره ندانست. وی به موضوع مهاجران و سیاست درهای باز آلمان در پذیرش پناهجویان اشاره کرد و نوشت: «بسیاری در آلمان از موضع دولت در زمینه پذیرش پناهجویان ناراضی هستند و قدرت گرفتن حزب آلترناتیو برای آلمان هم دقیقا به همین دلیل بود.»
همان زمان شبکه خبری دویچه‌وله در گزارشی نوشت که دولت آتی مرکل از ثبات کمتری برخوردار خواهد بود نویسنده این گزارش پیروزی مرکل را ناامید‌کننده توصیف کرد. به هر روی مرکل مذاکره برای تشکیل دولت را آغاز کرد. وی از حزب دموکراتیک آزاد و سبز برای مذاکرات دعوت کرد اما هر چه زمان می‌گذشت، نقاط مورد اختلاف احزاب بیش از پیش خود را نشان می‌داد و چشم‌انداز کمرنگی در زمینه تشکیل دولت ائتلافی موسوم به ائتلاف جامائیکا به دست می‌آمد. این در شرایطی بود که باید تا حدود 2 هفته تکلیف دولت آینده آلمان مشخص می‌شد و قرار بود که 17 یا 18 نوامبر (26 تا 28 آبان) احزاب به جمع‌بندی نهایی برسند.
مذاکره برای تشکیل دولت به راحتی پیش نرفت و با وجود گذشت 2 ماه از مذاکرات، احزاب درباره مواردی مانند امور محیط زیستی، پناهجویان و مسایل مالی به توافق نرسیدند. مرکل در پی اعلام خبر شکست مذاکرات که از آن به عنوان واقعه‌ای تاریخی یاد می‌شود همچنان تاکید کرد که احزاب می‌توانستند با وجود اختلافات به توافق برسند. وی اقدام نماینده لیبرال‌ها مبنی بر ترک مذاکرات را تاسف‌بار توصیف کرد.
بد نیست به این نکته هم اشاره شود که این احزاب در صورت توافق، ائتلاف جامائیکا را تشکیل می‌دادند. دلیل انتخاب چنین نامی هم این بود که رنگ‌هایی که معرف احزاب یاد شده است، در کنار هم تصویری شبیه به پرچم جامائیکا ایجاد می‌کردند. چنین ترکیبی از احزاب آلمانی قبلا در سطح کشوری سابقه نداشت و فقط در قالب‌های محلی شکل گرفته بود.
به هر روی، خبر شکست مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی به حدی در اروپا اهمیت داشت که باعث شد تا ارزش یورو در برابر دیگر ارزهای قدرتمند یعنی دلار، ین و پوند کاهش یابد.با وضعی که پیش آمد، 2 راه پیش روی مرکل قرار گرفت یکی اینکه یا دولت اقلیت تشکیل دهد و یا اینکه انتخابات مجدد تکرار شود. البته احتمال دیگری هم وجود داشت و این بود که مرکل بتواند حزب سوسیال‌دموکرات که در انتخابات پارلمانی دومین حزبی بود که بیشترین میزان رای را به دست آورد را برای تشکیل ائتلاف متقاعد کند. البته کارشناسان اعلام کردند که حتی در صورت چنین توافقی هم ، راه مرکل برای تشکیل دولت دشوار خواهد بود.
در نهایت به دنبال پیگیری‌های «فرانک والتر اشتاین‌مایر» رئیس‌جمهور آلمان، سرانجام سوسیال‌دموکرات‌ها از موضع خود مبنی بر اینکه تمایل دارند در نقش حزب مخالف دولت فعالیت کنند، دست برداشتند و پذیرفتند به منظور جلوگیری از تشکیل دولت اقلیت و یا تکرار انتخابات با محافظه‌کاران به منظور تشکیل دولت وارد مذاکره شوند.
اما مشکلات برای تشکیل دولت به این ترتیب هم حل نشد چرا که در ادامه بنا بر این قرار گرفت تا مذاکرات برای تشکیل دولت آلمان تا 15 بهمن ماه (4 فوریه) نهایی شود اما به دلیل ادامه یافتن اختلافات، این ضرب‌الاجل هم سپری شد. چند روز پس از این تاریخ، سرانجام احزاب موفق شدند که به توافق برسندو قرار شد که اقدامات هر چه بیشتری در راستای مقابله با بیکاری جوانان صورت گیرد.تقویت بازار کار در اتحادیه اروپا و بسته اجتماعی اروپا از جمله مواردی بودند که درباره آنها صحبت شده بود.
سرانجام با موافقت سوسیال‌دموکرات‌ها به منظور تشکیل دولت با محافظه‌کاران زمینه برای انتخاب مرکل مساعد شد. بعد از تمامی این فراز و نشیب‌ها، انتظار می‌رود پارلمان آلمان ۱۴ مارس (23 اسفند) نشستی داشته باشد و به صدراعظمی مجدد مرکل رای دهد. در این صورت، طولانی‌ترین زمانی که آلمان پس از جنگ جهانی دوم در پی برگزاری انتخابات، بدون دولت سپری کرده است، پایان خواهد یافت.
شاید بتوان جمع‌بندی از مدت زمان سپری شده و روندی که تحقق یافته است را در پیام توئیتری «ولفگانگ ایشینگر» رئیس کنفرانس امنیتی مونیخ مشاهده کرد. وی در پی رای مثبت سوسیال‌دموکرات‌ها به تشکیل ائتلاف با محافظه‌کاران با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توئتیر نوشت: «مرکل بار دیگر در چهاردهم ماه مارس به سمت صدراعظمی انتخاب خواهد شد. با این حال آینده دولت ائتلافی با چالش‌های فراوانی مواجه می‌شود و جدیت چندانی برای تشکیل دولت وجود ندارد. حزب سوسیال دموکرات آرای کمی به دست آورده است و حزب راست‌گرای آلترناتیو برای آلمان (AfD) هم از فرصت خوبی که با آرای قابل ملاحظه‌ای که در پارلمان کسب کرده،استفاده می‌کند و همه اینها (در مجموع) خوب نیستند.
