بعد از 20 سال یخ مذاکره اجرایی ایران و عراق برای احداث عملیاتی قطار شلمچه به بصره شکسته شد. رستم قاسمی، وزیر راه‌و‌شهرسازی ایران در سفری ۲ روزه به بغداد با وزیر حملونقل، نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور عراق دیدار و در آخر توافقی با دولتمردان این کشور منعقد کرد که به وسیله آن عملیات اجرایی ساخت این خط ریلی از یک ماه آینده آغاز خواهد شد.
خطوط ریلی ایران از تهران آغاز می‌شود و تا جنوب کشور و آبادان، خرمشهر و شلمچه امتداد خواهد داشت. از سمت عراق هم قطار از شهر بصره آغاز خواهد شد و به بغداد می‌رسد و از طریق فلوجه به سمت سوریه می‌رود. عراق دارای خطوط ریلی مناسب و زیادی است که اگر این خط 32 کیلومتری بصره به بغداد متصل شود یک تحول بزرگ هم برای ایران و هم برای عراق خواهد بود.
سال 1916 خط آهن بصره- ناصریه به طول 125 مایل کرده و به دنبال آن ارتباط بغداد به بصره احداث و از 1920 این خط برای عبور و مرور و حمل بار اجرایی شد. شاید انگلیسی‌ها که زمانی در فکر خودشان این بود که خطوط ریلی ایران را از تهران به سمت آبادان امتداد داده و خطوط ریلی عراق را هم تکمیل کنند و از آن طرف به سمت هندوستان امتداد داشته باشد، تا بتوانند به راحتی هم نفت کشورهای خلیج‌فارس و ایران را به یغما ببرند و هم همواره دسترسی آسان برای ارسال کالا، اسلحه و بار به هندوستان داشته باشند.
اکنون این مسیر به دست کشورهای مقاومت تکمیل خواهد شد تا ایران از طریق جنوب و شلمچه به بصره و بعد بغداد متصل شود. در عراق چند خطوط ریلی وجود دارد؛ ابتدا خط ریلی بغداد- بصره به طول 545 کیلومتر که این خط استاندارد نیز با عبور در امتداد دجله به طرف شمال ادامه دارد و از موصل به طرف شمال غربی امتداد یافته و به فاصله 116 کیلومتر به منطقه مرزی «ربیعه» واقع در نقطه مرزی با کشور سوریه می‌رسد که از آنجا به ترکیه و اروپا راه دارد که به «راه‌آهن سریع شرق» مشهور است. همین خط هم با اتصال شلمچه به بصره وصل خواهد شد و کشورهای مقاومت یعنی ایران و عراق می‌توانند از طریق ترکیه به اروپا متصل شوند و اینگونه مشکلات امنیتی در هرمز که با حضور نیروی دریایی آمریکا وجود دارد، دور می‌خورد و این مسیر جایگزین وجود خواهد داشت.
مسیر بعدی در عراق از سمت بغداد- القائم و بعد البوکمال وارد سوریه خواهد شد. این خط جدیدالتاسیس در شمال بغداد با عبور از مسیر فلوجه، رمادی و حدیثه، به منطقه مرزی «القائم» (واقع در مرز با سوریه) امتداد یافته که یک خط فرعی آن، القائم را به فاصله حدود 144 کیلومتری به منطقه «عکاشات» که مجتمع صنعتی فسفات عراق در آن قرار دارد، متصل می‌کند. طول این خط مجموعا حدود 375 کیلومتر است. این مسیر عراق را به بنادر عربی واقع در کرانه دریای مدیترانه در کشورهای سوریه و لبنان مرتبط می‌کند. این قطار در سوریه ۲ خط ریلی دارد. ابتدا از البوکمال عبور کرده و یک خط آن از شهر المیادین وارد حلب، ادلب و در نهایت لاذقیه می‌شود.
نکته اساسی آن این است که ایران و عراق را به دریای مدیترانه متصل می‌کند و از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی یک پیروزی بزرگ و استراتژیک برای ایران و کشورهای مقاومت است. با این اتصال، کالاها و حملونقل ریلی و مسافری از ایران به سمت سوریه براحتی و ایمن انجام خواهد شد. از طرفی هم این قطار با یک خط ریلی دیگر که از منطقه المیادین جدا خواهد شد به طرف شهر حمص و دمشق رفته و وارد لبنان خواهد شد و تا امتداد الخلیل در فلسطین اشغالی می‌رود. این چند خطوط ریلی راه‌آهن چندین مخالف بالقوه دارد؛ ابتدا آمریکا که در 20 سال گذشته و اشغال عراق توسط این کشور هیچ زمان نگذاشت این قرارداد به امضا برسد و با استقرار نظامی افرادش در منطقه تنف قصد داشت این مسیر را کور کند، البته ایران می‌تواند با عبور ریلی از شهرک القائم این مسیر را دور زده و از طریق حمص به دمشق برسد.
مخالفان جدی بعدی تروریست‌های اجاره‌ای غربی- عربی هستند که شاید در مسیر اتصال از المیادین به حلب و ادلب به لاذقیه مشکلاتی را به وجود آوردند. گروه‌های مخالف سوری این خط آهن را رد کردند و اعتقاد دارند این کار باعث نفوذ ایران می‌شود و کمک می‌کند این کشور خدمات پشتیبانی لازم برای حضورش در عراق و سوریه را فراهم کند. در همین رابطه ۳ سال قبل و در زمان وزیر اسبق راه‌و‌شهرسازی ایران، این قرارداد در صدد اجرایی شدن بود. وزارت حملونقل عراق در آن زمان همزمان با مخالفت‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی اعلام کرده بود: «عراق درباره هر پروژه‌ای که باعث حملونقل بین مرزی شود، علاقه‌مند است چون اقتصاد آن را رشد می‌دهد و انتقال مسافران را از کشوری به کشور دیگر تسهیل می‌کند. خط‌آهن متصل به ایران، سوریه و عراق راه خروجی خواهد بود برای عراق از طریق بندر‌های مدیترانه و بنادر ایران».
در ماه آوریل همان سال علی حمود، وزیر حملونقل سوریه بر اهمیت ازسرگیری حملونقل زمینی بین سوریه و عراق تأکید کرد و گفت: «این خط‌آهن بخشی از برنامه ما برای بازسازی زیرساخت‌های کشور است که ویران شده، مثل 1800 کیلومتر از خط آهن سوریه که بخش بزرگی از آن به کشورهای همسایه می‌رسید». علی حمود ادامه داد: «در طرف سوریه، این پروژه شامل ساخت 32 کیلومتر خط آهن می‌شود، در حالی که بقیه آن را عراق خواهد ساخت که وارد قلب عراق می‌شود تا بغداد را به کربلا در مرکز عراق و کربلا را به قلمرو سوریه متصل کند. این کار حرکت افراد و کالاها را بین ایران عراق و سوریه تسهیل می‌کند». وی شایعات مبنی بر افزایش نفوذ ایران در مدیترانه را رد کرد: «این خط آهن بخشی از پروژه‌ای است که به شبکه‌های آسیای مرکزی متصل می‌شود و در آخر به خطوط آهن چین و روسیه می‌رسد». این قطار که به‌درستی به «قطار مقاومت» معروف شده است، یک اتصال ریلی از بصره به نجف هم دارد.
خیلی از زائران حسینی در ایران و کشورهای همسایه هر ساله خود را به بصره می‌رسانند و از طریق آن با هزینه بسیار کم و آسان به نجف می‌روند، بنابراین این قطار علاوه بر مزیت‌های اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی برای ایران، در زمینه مذهبی و حضور زوار حسینی از کشورهای ایران، پاکستان، افغانستان و حاشیه خلیج‌فارس به کربلا و نجف کمک شایانی می‌کند. از سوی دیگر این قطار زمانی که به سوریه و پایتخت این کشور برسد یک خط آن به شهر الخلیل در فلسطین اشغالی رفته و یک خط به بیروت پایتخت لبنان می‌رود و یک خط دیگر به شمال در طرابلس متصل خواهد شد که اهمیت استراتژیکی این خط ریلی را نشان می‌دهد. به حدی اتصال 32 کیلومتری شلمچه به بصره اهمیت دارد که به هر زاویه آن نگاه انداخته می‌شود، دارای جلوه استراتژیک است. با اتصال این منطقه می‌توان به احیای خط قطار «بغداد-برلین» هم امیدوار بود.
آلمانی‌ها در خلال جنگ اول جهانی قصد داشتند خطوط خود از بنادری که در خلیج‌فارس و ایران در اختیار داشتند را از طریق عراق و عثمانی (ترکیه فعلی) به سمت مجارستان و بعد برلین سوق بدهند که می‌شود با دیپلماسی و حل مشکلات امروزه قطار عراق به اروپا این مسیر را احیا کرد. در مجموع می‌توان این اتصال ریلی قطار از ایران به سوریه و لبنان را بزرگ‌ترین دستاورد اجرایی چند دهه اخیر دانست که براحتی می‌تواند ایران را به متحدان خود در دریای مدیترانه متصل کند. هم‌اکنون معادن فسفات و گوگرد در سوریه با قراردادی در اختیار تهران قرار دارد و به این ترتیب حملونقل راحت، آسان و کم‌هزینه ریلی برای این کالاها برای اقتصاد ۳ کشور ایران، عراق و سوریه بسیار مهم و اثربخش خواهد بود. در یک جمله می‌توان این اتصال را «قطار بزرگ مقاومت» نام نهاد.
حمید فرحی
