دکتر حسین اصغری ثانی در خصوص اهمیت تقویت روابط ایران با ترکیه اظهار کرد: در دکترین سیاست خارجی هر کشوری در دنیا معمولا سه حلقه پیرامونی وجود دارد. ابتدا یک سیاست خارجی نزدیک که شامل همسایگان آن می‌شود، دوم سیاست منطقه‌ای آن کشور و سومین حلقه سیاست بین‌المللی و جهانی آن کشور است. اگرچه در تمام کشورها این حلقه‌ها یکدیگر را تقویت کرده و در راستای هم هستند اما معمولا همسایگان در اولویت قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه ایران پس از چین بیشترین تعداد همسایه را در دنیا را دارد و با تاکید بر اهمیت تقویت سیاست همسایگی ایران، افزود: ما در کشورهای همسایه خود، دنباله‌های قومی داریم. مثلا بخشی از دنباله قومی ما در افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه، عراق و حتی قطر، عمان و پاکستان است و به همین دلیل باید به سیاست همسایگی ایران از منظرهای مختلفی نگاه کرد؛ یعنی نه تنها از جنبه اقتصادی بلکه بیشتر از منظر سیاسی و امنیتی.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: ترکیه یکی از کشورهای مهم غرب آسیاست که بین آسیا و اروپا گیر کرده است. طی سالیان گذشته چشم‌اندازی از سیاست نوعثمانی‌گری ترکیه ظهور پیدا کرده و ترکیه در سیاست‌های منطقه‌ای فعال‌تر شده است. در حوزه سیاست منطقه‌ای جنوب غرب آسیا سه کشور ایران، عربستان و ترکیه به غلط به دنبال یک هژمونی منطقه‌ای هستند و روابط بین ترکیه و ایران متاثر از این موضوعات است.
اصغری ثانی تصریح کرد: نکته بعدی که بین دو کشور ایران و ترکیه وجود دارد، کدها و ژنوم‌های ژئوپلیتیکی است که روی آنها تاثیر گذاشته است. مثلا بخشی از ژنوم تشکیل‌دهنده ترکیه، کردها هستند که این موضوع می‌تواند به عنوان یک کد ژئوپولیتیک برای سیاست خارجه ایران استفاده شود و آذری‌های ترک زبان در ایران نیز که بخشی از ژنوم‌های ژئوپلیتیکی ایران هستند، می‌توانند به عنوان یک کد ژئوپولیتیکی برای ترکیه مورد استفاده قرار گیرد.
وی با بیان اینکه نکته بعدی مسئله آب و منابع طبیعی بوده و ترکیه با هوشمندی کامل درصدد تقویت دیپلماسی آب در منطقه جنوب غرب آسیا است، خاطرنشان کرد: جدا از موضوعات مطرح شده، مسائلی مانند قره‌باغ و بحران‌های تروریستی و امنیتی را در عراق و سوریه داریم و روابط ایران و ترکیه را باید از منظر تمام این داده‌ها بررسی کرد. از هر سمت و سویی که به این موضوع نگاه کنیم، عقل سلیم می‌گوید که دو کشور باید در پی تقویت روابط خودشان باشند؛ به هر میزان که روابط ایران و ترکیه تقویت شود، از چالش‌ها و احتمالا از بحران‌های سیاسی امنیتی در آینده جلوگیری خواهد شد.
لزوم ترسیم منافع مشترک بیشتر بین ایران، ترکیه و عربستان
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: البته که در این میان نیاز است سیاست‌های منطقه‌ای ایران، ترکیه و عربستان به عنوان سه کشور بزرگ منطقه تغییر کند و علاوه بر هماهنگ کردن سیاست‌های خود، منافع مشترک بیشتری ترسیم کنند تا از رقابت‌های بیهوده بر اثر مفهومی که وجود ندارد، خودداری شود.
اصغری ثانی با اشاره به فرآیند شکل گرفتن سیاست خارجی ایران و ترکیه عنوان کرد: در ترکیه شخص رئیس جمهور نقش زیادی در این فرآیند دارد، یعنی بیش از حدود ۸۰درصد سیاست خارجی ترکیه را شخصا رهبری می‌کند و در ایران نیز تصمیمات دستگاه سیاست خارجی بیشتر به صورت شخص‌محور اتخاذ می‌شود، اما نقش رئیس جمهور کمتر است. نکته بعدی نهادهایی هستند که در دو کشور در موضوع سیاست خارجی نقش دارند از جمله نهادهای امنیتی، مجلس‌ها، احزاب سیاسی و حتی نظام بین‌الملل یعنی در تدوین سیاست خارجی دو کشور در کنار ساختارهای داخلی، داده‌ها و عوامل خارجی نیز وجود دارد.
وی اضافه کرد: متاسفانه در ترکیه ذهنیت آقای اردوغان بر پایه گسترش توسعه ارضی ترکیه و احیاء امپراطوری گذشته عثمانی می‌چرخد و به همین دلیل سیاست‌های نوعثمانی‌گری اردوغان در خود ترکیه نیز با مخالفت‌های زیادی روبرو شده است و می‌بینیم بخش زیادی از احزاب در ترکیه کاملا بر علیه اردوغان متحد شده‌اند و حزب وی نیز در انتخابات گذشته خیلی از کرسی‌ها را واگذار کرد.
لزوم طراحی یک سیاست خارجی منسجم در قبال همسایگان
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ابراز عقیده کرد: در ایران هنوز سیاست خارجی مشخصی نه تنها در مورد ترکیه، بلکه در مورد هیچ کدام از کشورهای پیرامونی خودمان نداریم. سیاست خارجی ما واکنشی است، یعنی یک پدیده در اطراف ما اتفاق می‌افتد و ما به فکر واکنش به آن هستیم. یک دکترین سیاست خارجی منسجم، پایدار و در قالب کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت نداریم تا اگر به عنوان مثال رئیس جمهور عوض شد، دستگاه سیاست خارجی همان سیاست را اجرا کند. نگاه ما به سیاست خارجی شخص‌محور، کوتاه‌مدت و واکنشی بوده و هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت ترکیه به عنوان یک کریدور اقتصادی به اروپا استفاده کنیم و حتی نتوانسته‌ایم تهدیدهای ترکیه را برای خودمان درست شناسایی کنیم مثلا تهدیدی که ترکیه در موضوع آب برای ایران دارد.
اصغری ثانی اظهار کرد: ما حتی یک شناخت درست از دکترین سیاست خارجی ترکیه نداریم. این سیاست خارجی در پی تشکیل یک امپراطوری خیالی است که می‌تواند امنیت ایران را تهدید کند. تا زمانی که هنوز شناختی کامل از این موارد نداریم، نمی‌توانیم به یک تجزیه و تحلیل درست از سیاست خارجی ایران نسبت به ترکیه برسیم.
وی با بیان اینکه ترک‌ها از هر موقعیتی در سیاست بین‌الملل برای افزایش منافع ملی خودشان استفاده می‌کنند، افزود: ترکیه سیاست بندبازی را در پیش گرفته و جایی که به نفعش است در سوریه و عراق از گروه‌های بنیادگرا و منتسب به داعش و تندروها حمایت کرده و به آنها سلاح و پناه می‌دهد و از آنسو همزمان در نشست‌هایی سه جانبه همراه با روسیه و ایران برای تاثیرگذاری بیشتر در سوریه شرکت می‌کند. در خصوص مسئله فلسطین روزی اردوغان جملاتی علیه رژیم صهیونیستی گفت که حتی در داخل ایران با واکنش‌های بسیار مثبتی روبرو شد و بلافاصله دیدیم که بعد از آن ترکیه روابط خود را با اسرائیل گسترش داد. ترکیه روزی با ایران روابط حسنه دارد و دقیقا یک روز بعد به این دلیل که منافعش ایجاب می‌کند، در آذربایجان، رئیس جمهور ترکیه شعری می‌خواند که تمامیت ارضی ایران را نشانه گرفته است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل عنوان کرد: زمانی که از منظر یک تحلیلگر از بیرون به ترکیه نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که این کشور از هر پدیده‌ای در سیاست بین‌الملل در حوزه منطقه‌ای و همسایگی خود در راستای افزایش منافع ملی‌اش استفاده می‌کند و این موضوع نشان می‌دهد در ترکیه حداقل یک خط مشی و دکترین سیاست خارجی وجود دارد که طبق آن پیش می‌روند.
اصغری ثانی با تاکید بر اینکه مطمئنا نمی‌توان ترکیه را نادیده گرفت، اضافه کرد: ترکیه حتی از مسئله افغانستان نیز نگذشت و فقط به‌واسطه وجود اقلیتی از ازبک‌ها و تشابه زبانی با آنها وارد بحران افغانستان شد. نسبت به ما، ترکیه نقش بیشتری در منطقه ایفا می‌کند و در حوزه اقتصادی نیز این موضوع به همین ترتیب است؛ ما هزینه‌های سنگین سیاسی، اقتصادی و نظامی برای تامین امنیت عراق و شکست داعش دادیم، اما در حال حاظر می‌بینیم ترکیه نسبت به ما، سهم بیشتری از بازار اقتصادی عراق دارد.
آینده پرچالش ایران و ترکیه
وی با بیان اینکه آینده پرچالشی با ترکیه خواهیم داشت، گفت: برای موضوعاتی مانند آب، مسائل مرزی و منطقه قفقاز حتما با ترکیه چالش خواهیم داشت و سیاست‌های توسعه‌طلبی ارضی ترکیه و نوعثمانی‌گری اردوغان متوقف نخواهد شد. حتی اگر اردوغان در انتخابات آینده شکست بخورد، باید این مسئله را بپذیریم که اردوغان در طی سالیان گذشته یک ریل‌گذاری در ترکیه انجام داده است و به این زودی‌ها این ریل‌گذاری تغییر نخواهد کرد. این ریل‌گذاری برای سیاست داخلی و خارجی در ترکیه، امنیت ما را نشانه گرفته است. جدا از مسئله آب و مسائل مرزی با ترکیه، این کشور در موضوعات فرهنگی آگاهانه شکاف‌هایی ایجاد می‌کند و قطعا در آینده امنیت ما را به چالش خواهد کشید.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: رویایی که ترک‌ها مبنی بر تشکیل یک اتحادیه از کشورهای ترک‌زبان در اطراف ایران دنبال می‌کنند، اصلا به نفع ما نیست. ترکیه کشوری است که از نظر مذهبی تاحدودی با ما متفاوت است و اشتراکات مذهبی زیادی با سعودی، پاکستان، افغانستان و ترکمنستان دارد. منافع کشورهای همسایه ما ایجاب می‌کند که اگر بخواهند روزی بین ما و ترکیه یکی را انتخاب کنند، ترک‌ها را انتخاب کنند و به همین دلیل نیاز داریم که حداقل در دکترین سیاست خارجی خودمان نسبت به ترکیه دیدگاهی روشن‌تر و واقع‌بینانه‌تر داشته باشیم.
