بررسی دوران کوتاه حکمرانی امیرالمومنین حضرت علی علیه‌السلام بیانگر این اصل اسلامی است که حاکم و والی باید از هرگونه چاپلوسی و تملق فراری باشد و در عوض از بیان مشکلات و انتقادات توسط مردم استقبال کند. حضرت علی(ع) در قسمتی از خطبه 216 نهج‌البلاغه مى‌فرمایند: «با من آنگونه که با زمامداران ستمگر سخن گفته مى‌شود سخن نگویید و آنگونه که مردم خود را در برابر حاکمان تندخو و جبار حفظ مى‌کنند محدود نسازید و به طور تصنعى و منافقانه با من رفتار نکنید؛ فَلاَ تُکَلِّمُونِی بِمَا تُکَلَّمُ بِهِ الْجَبَابِرَهُ، وَ لاَ تَتَحَفَّظُوا مِنِّی بِمَا یُتَحَفَّظُ بِهِ عِنْدَ أَهْلِ الْبَادِرَهِ وَ لاَ تُخَالِطُونِی بِالْمُصَانَعَهِ».
افراد عادى هنگامى که در برابر زمامداران جبار قرار مى‌گیرند، شخصیت واقعى خود را پنهان مى‌سازند و از هرگونه نقد و شکایت و ایراد خوددارى مى‌کنند، مبادا مورد خشم آنها قرار گیرند و به عکس با مداحى و چاپلوسى و تملق سعى دارند از شر آنها در امان بمانند و به همین دلیل هرگز رخدادهاى واقعى جامعه براى آنها روشن نمى‌شود و همواره در چاه ضلالت و گمراهى و بى‌خبرى گرفتارند.
امام علیه‌السلام به همه مخاطبان خود اطمینان مى‌دهند در برابر حرف حساب و بیان مشکلات و انتقادها و شکایات هیچ مشکلى متوجه آنها نخواهد شد، بلکه آزادند همه گفتنی‌ها را در مسائل مربوط به حکومت و جامعه بگویند.
آرى! این یکى از تفاوت‌هاى بارز حاکمان عدل و جور است. در کتاب عقدالفرید مى‌خوانیم هنگامى که هارون در مکه بر منبر خطبه مى‌خواند، مردى برخاست و این آیه را تلاوت کرد: «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ‌الله أَنْ تَقُولُوا مَا لاَ تَفْعَلُونَ: هرگاه سخنى بگویید و عمل نکنید، خشم عظیم خداوند را برمى‌انگیزد». هارون دستور داد 100 تازیانه بر او زدند به گونه‌اى که شب تا صبح ناله مى‌کرد و مى‌گفت: مردم مردم! در همان کتاب آمده است ولید بن عبدالملک روز جمعه بر منبر بود تا خورشید به زردى گرایید (وقت نماز تنگ شد)، مردى برخاست و گفت: وقت نماز در انتظار تو نیست (و خورشید تا پایان سخنرانى تو متوقف نمى‌شود) و خداوند تو را معذور نمى‌دارد! ولید گفت: راست گفتى ولى کسى که این سخن را مى‌گوید نباید در اینجا باشد. محافظان من کجا هستند که برخیزند و گردن او را بزنند.
این در حالى است که بارها در تاریخ زندگى امیرمومنان على علیه‌السلام دیده‌ایم که افراد منافقى همچون اشعث بن قیس و بعضى خوارج، شدیداللحن‌ترین تعبیرات را در برابر آن حضرت داشته‌اند ولى آن حضرت هرگز متعرض آنها نشدند.
رضا عظیمی
