سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس بامداد روز پنج‌شنبه (۶ شهریور) با ارسال نامه‌ای به اعضای شورای امنیت سازمان ملل، از فعال‌کردن سازوکار موسوم به «حل اختلاف» برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران خبر دادند.
در این نامه سه کشور اروپایی تأکید کرده‌اند که طی ۳۰ روز آینده و پیش از آنکه تحریم‌ها دوباره اعمال شوند، آماده گفت‌وگو با ایران درباره توافق هسته‌ای هستند که بتواند این روند را متوقف کند.
به بیان دیگر روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه ۳۰ روز طول خواهد کشید و اروپایی‌ها قصد دارند این روند پیش از آنکه روسیه در ماه اکتبر، ریاست شورای امنیت را برعهده گیرد، به پایان برسد.
اقدام غیرقانونی اروپا
اقدام تروئیکای اروپا(آلمان، فرانسه و انگلیس) برای فعال‌کردن سازوکار موسوم به حل اختلاف با اعتراض دو کشور روسیه و چین به عنوان دو عضو اصلی شورای امنیت مواجه شد.
وزارت امور خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم‌کردن اقدام اروپا از جامعه بین‌الملل خواست این اقدام را رد کنند. روسیه تاکید کرد: «سه کشور اروپایی هیچ مبنای قانونی برای استفاده از سازوکار بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران ندارند».
چین نیز با «غیرسازنده» خواندن این اقدام تصریح کرد: «راه‌اندازی سازوکار اسنپ‌بک شورای امنیت برای تحریم‌ها، سازنده نیست و روند حل‌وفصل سیاسی و دیپلماتیک مساله هسته‌ای ایران را تضعیف می‌کند».
واکنش ایران به فعال‌شدن مکانیسم ماشه
«سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان، امروز با ارسال نامه‌ای به «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، تاکید کرد: «سه کشور اروپایی هیچ صلاحیت قانونی برای توسل به سازوکار حل‌وفصل اختلاف یا فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌ها ندارند. وی همچنین یادآوری کرد که این موضع از سوی فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین نیز مورد حمایت قرار گرفته است».
اما پیش و بیش از چنین نامه‌نگاری‌هایی، مقامات کشورمان تهدید کرده بودند که در صورت فعال‌شدن مکانیسم ماشه(با عنوان اصلی مکانیسم حل اختلاف) ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد.
«کاظم غریب‌آبادی» معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه کشورمان پیشتر در یک موضع‌گیری با اشاره به واکنش ایران در صورت فعال‌شدن مکانیسم اسنپ‌بک گفته بود: «ایران دست‌روی‌دست نخواهد گذاشت. ما پاسخ خواهیم داد... ما موظف به واکنش هستیم... حتی گزینه خروج از ان‌پی‌تی نیز همچنان روی میز قرار دارد».
به همین مناسبت و بنابر اخبار و گزارش‌های منتشره، مجلس شورای اسلامی قرار است طرح خروج ایران از ان‌پی‌تی را کلید بزند. در همین‌باره «حسینعلی حاجی دلیگانی»، نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس روز گذشته از کلید خوردن تدوین طرحی سه فوریتی برای خروج کامل از معاهده پیمان بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی آن در مجلس خبر داد و گفت: «این طرح فردا(جمعه) در سامانه مجلس بارگزاری خواهد شد تا در جلسات علنی هفته آینده مجلس روند قانونی جهت بررسی و تصویب را سپری کند».
وی با تاکید بر اینکه این طرح سطحی‌ترین واکنش مجلس خواهد بود افزود: «اقدامات دیگر که برای کشورهای کلیدزن اسنپ بک پشیمان‌کننده هستند نیز انجام خواهد شد».
طرح سه فوریتی مجلس شامل چه مواردی است؟
در ماده‌واحده طرح سه فوریتی نمایندگان مجلس آمده است که از تاریخ تصویب این قانون، ایران از معاهده پیمان بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان پی‌تی) و پروتکل الحاقی آن، خارج و قانون پیمان بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای مصوب ۲۲ دی ماه ۱۳۴۸ با اصلاحات و الحاقات بعدی نسخ خواهد شد.
همچنین بر اساس این ماده‌واحده، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است اجرای تمامی الزامات ذیل این پیمان را ملغی و انجام هرگونه مذاکره با آمریکا و سه کشور اروپایی ناقض برجام را قطع و کلیه همکاری‌های نظارتی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را خاتمه دهد.
از طرف دیگر، وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی کشورمان موظف خواهند شد ظرف یک هفته گزارش جامعی درخصوص اقدامات انجام‌شده مبتنی بر این قانون را به مجلس شورای اسلامی ارائه کنند.
حضور اعضای شورای نگهبان در جلسه بررسی طرح سه فوریت مجلس
با توجه به اینکه طرح خروج کامل ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای با قید سه‌فوریت در مجلس شورای اسلامی مطرح شده، اعضای شورای نگهبان بلافاصله در صحن علنی مجلس حاضر خواهند شد تا این مصوبه را از نظر انطباق با شرع و قانون اساسی بررسی و نظر خود را اعلام کنند.
به این ترتیب و برخلاف روند معمول، این طرح منتظر ارسال و بررسی جداگانه در شورای نگهبان نخواهد ماند و در همان جلسه، مسیر نهایی برای تصویب و تبدیل شدن به قانون را طی خواهد کرد.
ان‌پی‌تی چیست؟
پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) یک توافق‌نامه بین‌المللی با هدف اصلی جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای، ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و دستیابی به خلع سلاح هسته‌ای است.
معاهده ان‌پی‌تی در اول ژوئیه ۱۹۶۸ برای امضای کشورها آماده شد و در این تاریخ آمریکا و انگلیس و ۵۹ کشور دیگر آن را امضا کردند. چین در ۹ مارس سال ،۱۹۹۲ فرانسه در ۳ اوت ۱۹۹۲ به عضویت این معاهده درآمدند.
در حال حاضر ۱۸۶ کشور جهان عضو این معاهده هستند. تنها کشورهای سودان جنوبی، رژیم صهیونیستی، هند و پاکستان عضو این معاهده نیستند. همچنین کره شمالی نیز چند سال پیش از این معاهده خارج شد.
