خبر پیوستن هند و پاکستان به سازمان همکاری شانگهای در رسانه‌ها منتشر شده است و با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران نیز از سال ۲۰۰۷ درخواست خود را برای پیوستن به این سازمان مطرح کرده، این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
کشورهای تأثیرگذار در سازمان همکاری شانگهای و از جمله چین اعلام کرده‌اند که فعلاً درگیر عضویت هند و پاکستان هستند و عدم پذیرش ایران به منظور بیرون نگه داشتن جمهوری اسلامی، از این سازمان نیست.
لیکن، با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷ و زود‌تر از هند درخواست عضویت در این سازمان را مطرح کرده است، به نظر می‌رسد که اظهارات کشورهای تأثیرگذار در سازمان همکاری شانگهای، جنبه تبلیغاتی دارد.
در همین ارتباط، دکتر بهزاد شاهنده، استاد پایه دانشگاه تهران در بخش مطالعات شرق آسیا، در گفت‌و‌گو با رویداد۲۴ درباره دلیل مخالفت چین با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای گفت: نگاهی به عملکرد سازمان همکاری شانگهای طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این سازمان تبدیل به یک نهاد چینی شده است و پکن در آن نفوذ زیادی دارد.
وی در ادامه گفت: کشورهای متعلق به آسیای مرکزی که در این سازمان عضویت دارند نیز روابط نزدیکی با چین دارند و با توجه به کمک‌های اقتصادی پکن به این کشور‌ها، به چین وابسته هستند و تحت تأثیر آن قرار دارند.
شاهنده توضیح داد: با توجه به آنچه گفته شد، موضع‌گیری چین در رابطه با عضویت و یا عدم عضویت ایران در این سازمان اهمیت زیادی دارد.
او تصریح کرد: در ارتباط با مخالفت چین با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای باید به روابط گسترده این کشور با ایالات متحده توجه کرد.
این استاد دانشگاه در ادامه توضیح داد: چین روابط گسترده‌ای به لحاظ اقتصادی با آمریکا دارد و تراز بازرگانی این کشور با ایالات متحده سالانه بیش از ۶۶۰ میلیارد دلار است، از سویی دیگر، مقامات دو کشور سالانه بیش از ۵۰ نشست مشترک را با یکدیگر به منظور رایزنی درباره مسائل مختلف، برگزار می‌کنند.
شاهنده تأکید کرد که علاوه بر روابط اقتصادی بالای چین و ایالات متحده، باید به نگرش چینی-ها برای دریافت تکنولوژی‌های مدرن ایالات متحده که برای پیشرفت چین مورد نیاز است، توجه داشت.
وی ادامه داد: با توجه به واقعیاتی که گفته شد، پکن اهمیت زیادی برای روابط خود با آمریکا قائل است و قصد ندارد که با موافقت با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به این روابط خدشه‌ای وارد کند.
شاهنده اظهار کرد: بحران اقتصادی چین نیز می‌تواند عاملی تأثیرگذار بر مخالفت این کشور با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای باشد.
وی در این باره تصریح کرد: طی ماه‌های گذشته، بار‌ها از ارزش یوآن (پول ملی چین) کاسته شده و این نشان دهنده وجود مشکلات اقتصادی در چین است.
استاد پایه دانشگاه تهران اظهار کرد: به نظر می‌رسد، مشکلات اقتصادی که پکن با آن مواجه است، بر مخالفت این کشور با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، به منظور پرهیز از بروز مشکلات در روابط اقتصادی پکن-واشنگتن موثر بوده است.
وی همچنین توضیح داد: اگر چه چین و آمریکا در دریای چین جنوبی با یکدیگر مشکلاتی دارند، امّا؛ ایالات متحده به عنوان شاه‌کلیدی برای چین مطرح است و این موضوع اساساً بر موضع‌گیری پکن در برابر ایران موثر است.
وی تصریح کرد: چین تلاش دارد که سازمان همکاری شانگهای و مسئله عضویت در آن به امری سیاسی تبدیل نشود و در همین ارتباط می‌توان به اظهارات چینی‌ها مبنی بر جلوگیری از ضد غربی شدن سازمان همکاری شانگهای اشاره کرد.
شاهنده همچنین توضیح داد: کشورهای دیگر مانند پاکستان نیز در رابطه با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای ملاحظاتی دارند.
در این باره بهزاد شاهنده تصریح کرد: پاکستان و هند، رقابت دیرینه‌ای با یکدیگر دارند و به نظر می‌رسد که نزدیکی روابط تهران-دهلی‌نو بر موضع‌گیری غیرعلنی پاکستان در مورد عضویت ایران در سازمان مورد بحث، تأثیرگذار بوده است.
وی همچنین توضیح داد: حمایت روسیه از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را باید با توجه به شرایط ویژه این کشور تجزیه و تحلیل کرد، که در این ارتباط، تحت تحریم بودن روسیه عاملی کلیدی به شمار می‌رود.
استاد پایه دانشگاه تهران در بخش مطالعات شرق آسیا همچنین ادامه داد: عضویت هند و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای، به صورت کلی به نفع کشورهای منطقه و از جمله جمهوری اسلامی ایران است.
وی تصریح کرد: پیوستن کشورهای بیشتر به سازمان مذکور، گسترش روابط منطقه‌ای را به دنبال خواهد داشت که امری مطلوب برای منطقه است.
شاهنده اظهارکرد: چینی‌ها همواره نوعی احتیاط کاری را در سیاست خارجی خود اعمال کرده-اند و موضع‌گیری آن‌ها در ارتباط با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نیز در سایه همین سیاست قابل تجزیه و تحلیل است.
