مهم ترین محورهای بیانات حضرت آیت الله خامنه ای به شرح ذیل است:
** تأمین و حفظ منافع ملی به معنای حقیقی، هدف اصلی سیاست خارجی است؛ می توان با روحیه صحیح انقلابی و دیپلماسی هوشمندانه و هدفمند، روابط خارجی را گسترش داد و عناصر قدرت نظام را به پشتوانه ای برای دستاوردهای سیاسی و دیپلماسی تبدیل کرد.
** تلاش دیپلماسی در بر دارنده اجر الهی و افتخاری تاریخی و ملی در دفاع از حقانیت ملت ایران است؛ در چالش‌ها، انسان غیرتمند و صبور و خردمند، بر تلاش‌ها و حجم و کیفیت کار می افزاید، بنابراین باید روحیه تازه‌سازی فعالیت‌ها در دستگاه دیپلماسی گسترش یابد.
* مهمترین وظایف کارکنان وزارت امور خارجه
** حفظ سلامت دینی و طهارت روحی و معنوی خود و خانواده و پایبندی رفتاری و گفتاری به مسائل شرعی از مهمترین وظایف مسئولان و کارکنان وزارت امور خارجه به‌ویژه سفرا و اعضای نمایندگی‌های ایران در خارج است.
** دستگاه دیپلماسی بخش اصلی سیاست خارجی کشور و نمای بیرونی نظام جمهوری اسلامی است؛ وزارت امور خارجه و به ویژه سفرا باید عمیقاً به ارزشهای اسلام و انقلاب پایبند باشند و رفتار و گفتار آنان، منعکس کننده این ارزشها باشد.
* بایدها و نبایدهای دیپلماسیِ نظام اسلامی
** شرط لازم برای نمایندگان دیپلماسی، برخورداری از روحیه قوی و مستحکم، امید به آینده و بهره مندی از احساس حقانیت است؛ هدف اصلی و واقعی دیپلماسی، حفظ منافع ملی است و تعامل یا تقابل، تنها روشهایی برای تأمین منافع ملی هستند.
** منافع ملی برگرفته از سیاست‌های اصلی و ارزشهای نظام است؛ دستگاه دیپلماسی باید منافع ملی را حفظ و تأمین کند.
** سخنان رییس جمهور در سفر اخیر به اروپا مبنی بر اینکه «اگر نفت ایران صادر نشود، نفت هیچ کشوری در منطقه صادر نخواهد شد» سخنانی مهم و حاکی از سیاست و رویکرد نظام است؛ وظیفه وزارت امور خارجه پیگیری جدی اینگونه مواضع رییس جمهور است.
** برخی به غلط، سخن از لزوم جدایی دیپلماسی از ایدئولوژی به میان می آوردند، در حالی‌که دیپلماسی ایدئولوژیک هیچ اشکالی ندارد و القاء تقابل میان ایدئولوژی و منافع ملی، صحیح و منطقی نیست.
** هدف از تشکیل جمهوری اسلامی حفظ منافع ملی، استقلال، آزادی، عدالت اجتماعی، قدرت و امنیت ملی است؛ ایدئولوژی به دنبال تأمین و حفظ منافع ملی است و هویت یک ملت محسوب می شود.
** امریکایی‌ها در سخنان خود بارها از عبارت «ارزشهای امریکایی» استفاده می کنند که همان ایدئولوژیِ آنها و برگرفته از اعلامیه استقلال امریکا است و در کشورهای اروپایی نیز تفکرات ایدئولوژیک بر رفتار و فعالیت‌های سیاسی آنها حاکم است؛ ارتباط خردمندانه، هوشمندانه، هدفمند و منطقی با جهان، برخاسته از نگاه اسلامی نظام و کاملاً منطبق با دیپلماسی ایدئولوژیک است.
** تحقق و بروز روحیه انقلابی در تعاملات و رویکردهای دیپلماتیک ضروری است؛ دیپلمات ایرانی باید به انقلاب افتخار کند و در تعاملات کاری او، «عزت، احساس اقتدار و اعتماد به نفس» به روشنی مشاهده شود که البته این رفتار و منش انقلابی با بیان حرفهای نامعقول و ایجاد هیاهو کاملاً متفاوت است.
* ضرورت برخورداری از احساس حقانیت
** باید با احساس حقانیت و با آگاهی و تسلط در مباحث چالشی، پاسخهای قاطع و منطقی به اتهامات بیگانگان داد؛ متهم کردن دائم ایران به یک مسئله منفی دستور کار اصلی جنگ روانی مستمر دشمنان است؛ برای تحقق این هدف، «ایران هراسی، ایران ستیزی، ایران گریزی، اتهام نقض دموکراسی، نبود آزادی و نقض حقوق بشر» مدام در تبلیغات بیگانگان تکرار می شود.
** غربی‌ها مظهر نقض حقوق بشر هستند اما با وقاحتِ تمام، ایران را متهم می کنند به‌گونه ای که گاه انسان از شدت وقاحت آنها حیرت می کند.
** تصور حل مشکلات کشور با مذاکره یا رابطه با امریکا خطایی واضح است؛ امریکا با اصل نظام اسلامی مشکل اساسی و مبنایی دارد، ضمن اینکه کشورهای فراوانی در افریقا، آسیا و امریکای لاتین هستند که با امریکا رابطه دارند اما همچنان با مشکلات فراوان دست به گریبانند.
** امریکایی‌ها به دنبال بازگشت به موقعیت و جایگاه خود در ایران قبل از انقلاب هستند و به کمتر از این هم راضی نخواهند شد.
** مخالفت امریکا با «توان هسته ای و قدرت غنی سازی بالا و نیز حضور ایران در منطقه» ناشی از خصومت عمیق آنها با عناصر اقتدار نظام اسلامی است؛ حضور منطقه‌ای جزو عناصر قدرت و امنیت ایران است و عقبه راهبردی کشور محسوب می شود، به همین علت دشمنان با آن مخالفند.
** بنده از قدیم این نکته را خاطرنشان می کردم که روی حرف و حتی امضای امریکایی‌ها نمی توان حساب کرد، بنابراین مذاکره با امریکا هیچ فایده ای ندارد.
* مذاکرات با اروپایی‌ها قطع نشود
** فعال کردن ظرفیت‌های استفاده‌نشده یا کم استفاده شده در کشور مهم است؛ مذاکرات با اروپایی‌ها قطع نشود اما نباید معطل بسته اروپایی ماند بلکه باید کارهای فراوان لازم در داخل کشور را دنبال کرد.
** گسترش ارتباطات چند جانبه و به‌ویژه دو جانبه و توجه خاص به تشکلهای منطقه ای ضروری است؛ سفرا و نمایندگان ایران در خارج باید به ظرفیت‌ها و توانایی‌های ملت و کشور کاملاً واقف باشند.
** از چندین سال قبل تأکید می کردم که استعداد ایرانی از متوسط استعداد دنیا بالاتر است، این واقعیت یک ظرفیت مهم داخلی است، همچنانکه ایمان، شجاعت، ایثار و افتخار ملت به ارزشها از دیگر عناصر توانایی‌های ایران است.
** ارتباط با دانشمندان، رجال سیاسی غیر دولتی و فعالان اقتصادی دیگر کشورها جزو روشهای رایج دیپلماسی در جهان است؛ با این روشها می توان گستره فعالیت‌های دستگاه سیاست خارجی را گسترش داد.
** قدرت میدانی پشتوانه دیپلماسی است؛ مهم این است که هر گونه عنصر اقتدار به نوعی دستاورد سیاسی و اقتصادی تبدیل شود.
