از روز دوشنبه شانزدهم مهرماه جاری «بررسی شکایت ایران مربوط به توقیف اموال و دارایی‌ها و وضع محدودیت‌های غیرقانونی علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و دیگر شرکت‌های ایرانی » علیه دولت آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری واقع در کاخ صلح شهر لاهه آغاز شد و به (مدت چهار روز) تا بیستم مهرماه سالجاری ادامه خواهد داشت.
بر طبق برنامه ریزی صورت گرفته، روز دوشنبه شانزدهم مهر ایالات متحده آمریکا نظرات خود مبنی بر ایراد مقدماتی به صلاحیت دیوان در رسیدگی به این پرونده را اعلام و امروز (چهارشنبه) هجدهم مهرماه، جمهوری اسلامی ایران به بیان نقطه نظرات خود در ارتباط با شکایت از آمریکا و پاسخ به دیدگاههای آمریکا خواهد پرداخت.
همچنین روز پنج شنبه نوزدهم و جمعه بیستم مهر ماه طرفین در دو نوبت جداگانه، مجددا دیدگاههای شفاهی خود را مطرح خواهند کرد.
با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران، در شکایت خود از ایالات متحده که در تاریخ 14 ژوئن 2016 نزد دیوان به ثبت رسیده آمریکا را به نقض عهدنامه مودت سال 1955 بین دوکشور متهم کرده است، آمریکا به بررسی این شکایت و صلاحیت دیوان ایراد مقدماتی وارد کرده و لایحه ایراد مقدماتی خود را در تاریخ اول ماه می 2017 به ثبت رسانده است.
آمریکا در لایحه اعتراضی خود و در نخستین جلسه استماع، کوشید با ادعای حمایت ایران از تروریسم و طرح ادعاهای سیاسی و انتساب برخی عملیاتهای انجام شده علیه این کشور به جمهوری اسلامی ایران، اقدامات غیر قانونی، احکام نامشروع و مغایر حقوق بین الملل خود مبنی بر توقیف اموال و دارایی های ایران در خارج از کشور از جمله بانک مرکزی و ایجاد محدودیت علیه اتباع و شرکت های تجاری ایرانی را توجیه کند. همچنین نماینده آمریکا در همین راستا تصمیم به خروج این کشور از عهدنامه 1955 مودت را که بیانگر ضعف رویکرد حقوقی و مستندات و استدلال‌های این کشور در ارتباط با این پرونده است را یک بار دیگر مطرح کرد.
لازم به ذکر است در تاریخ سوم ژوئیه 2012 دادگاه منطقه کلمبیا در پرونده ای موسوم به «پترسون و دیگران» با ایراد اتهام به جمهوری اسلامی ایران مبنی بر دخالت در عملیات تروریستی، حکم به پرداخت 8.8 میلیارد دلار غرامت به بازماندگان قربانیان و زیان دیدگان حادثه کشته شدن نیروهای آمریکایی در پایگاهی در بیروت در سال 1983 از محل دارایی های ایران صادر کرد که در همین راستا، دادگاه جنوب نیویورک رای به توقیف 1.75 میلیارد یورو از اموال جمهوری اسلامی ایران نزد سیتی بانک نیویورک از محل مرکز اوراق بهادار مرکز بین‌المللی کلیر استریم مستقر در لوگزامبورگ داد و مبلغ مذکور از اموال بانک مرکزی ایران به مدعیان پرداخت شد، احکامی که اکنون در این پرونده مورد اعتراض و دادخواست جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.
همچنین قانونگذاری های مغایر با حقوق و عرف بین الملل و بر خلاف اصول مربوط به مصونیت دولت ها و اموال آنها و نیز قانون ثگذاری تبعیض آمیز با هدف ایجاد محدودیت بر فعالیت شرکت های ایرانی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از دیگر مفاد مندرج در لایحه شکایت ایران در این پرونده است.
اضافه می شود احکام غیابی دادگاه منطقه جنوب نیویورک در تاریخ 9 مارس 2016 مبنی بر لزوم پرداخت 10.5 میلیارد دلار به خانواده قربانیان حمله تروریستی یازدهم سپتامبر 2001 نیز یکی از دیگر نمونه های احکام مغایر با اصول حقوقی و حقوق و عرف بین المللی است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران از اولین کشورهایی بود که این حمله تروریستی را محکوم کرده و کشورهائی که مستندات و رد پای جدی آنها در این حادثه وجود دارد، مورد مواخذه و پرداخت غرامت قرار نمی گیرند.
لازم به یادآوری است در جلسات استماع جاری دیوان ، محسن محبی رئیس مرکز حقوقی بین المللی ریاست جمهوری و نماینده جمهوری اسلامی ایران در این پرونده و تیمی از وکلاء و مشاوران حقوقی، هیات جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهند و از جانب آمریکا، ریچارد ویسک مشاور معاون وزیر امور خارجه آمریکا به همراه تیمی از بخش حقوقی سفارت آمریکا در لاهه هیات آمریکایی را تشکیل می‌دهند.
