به گزارش افکارنیوز، یکی از شاخصه‌های پیشرفت هر کشور، جمعیت نسل جوان آن است. امروزه گروه‌های سنی 20-30 و ۳۰-۴۰ سال، بیش‌ترین سهم را در هرم سنی جمعیت کشور دارند. منبع این جوانی جمعیت، نرخ بالای موالید در دهه‌ی 60 است. اما اخیرا جمعیت کشور به سمت مسن شدن حرکت کرده‌است. پیش‌بینی می‌شود که در سال 1430 از هر 3 نفر ایرانی، 1 نفر بالای 60 سال باشد. برررسی‌ها نشان می‌دهد که اگرچه "مسن شدن جمعیت" یک امر فراگیر جهانی است، اما به علت سرعت بالاتر در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، این بحران برای آن‌ها جدی‌تر خواهدبود.
سیاست‌های کنترل جمعیت، چه بود و چه کرد؟
اخبار اجتماعی- سیاست کنترل جمعیت در ایران، از سال 1346 آغاز شد. با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر ساختار حکومتی، این سیاست متوقف شد. در سال 1367 بود که کارشناسان جمعیتی، از زنگ خطر افزایش جمعیت سخن به میان آوردند و مجددا این سیاست اتخاذ شد. اگر به نمودار نرخ باروری به ازای هر زن در کشور نگاهی بیندازیم، مشاهده می‌شود که این نرخ از قبل از سال 1367 (معادل 1988 میلادی) روند نزولی به خود گرفته‌است. درواقع با اتخاذ این سیاست، نرخ بارداری روندی به شدت نزولی به خود گرفته و به مرحلهای رسانده که کشور شاهد نرخ بارداری کمتر از حد جایگزینی (2.1) باشد. اینکه کاهش نرخ بارداری چه تبعاتی دارد و چه باید کرد، نکته‌ایست که در ادامه‌ی یادداشت به آن پرداخته می‌شود.
نمودار 1 نرخ بارداری در ایران
هشدار؛ هرم سنی جمعیت کشور خطری است!
"تعداد سالمندان ایران از کمتر از 2.1 میلیون نفر در سال 1335 با بیش از 6 برابر شدن در سال 1395 به بالای 4.7 میلیون نفر رسیده است . این در حالی است که جمعیت کشور در طی این مدت کمی بیشتر از 4 برابر شده است". در کنار پیشرفت وضعیت بهداشتی جهان و کنترل بیماری‌ها، که به افزایش امید به زندگی و طول دوره‌ی عمر انسان‌ها انجامید، تغییر نرخ موالید هم بر این موضوع اثرگذار بود. آمارهای جمعیتی نشان می‌دهد که نرخ موالید در سال 1365 در حدود 5.7 بود و در سال 1390 به 1.8 رسید. این موارد کنار هم دست به دست هم می‌دهند که شاهد سرعت بی‌سابقه‌ای برای پیری جمعیت باشیم. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که سهم جمعیت 60 ساله و بیشتر، تا سال 1430 به حدود 22 درصد برسد. در واقع بیش‌ترین سهم در هرم سنی جمعیت به این گروه اختصاص یابد. این موضوع یک زنگ خطر بزرگ برای کشور است.
نمودار۲ مقایسه هرم‌های سنی جمعیت ایران: سال‌های ۱۳۹۵، ۱۴۰۵ و ۱۴۲۵
سالمندی جمعیت؛ تهدیدی جدی برای نظام سلامت
پدیده‌ی مسن شدن جمعیت، تبعات فراوانی را به همراه دارد. علاوه بر آن، افزایش جمعیت سالمند کشور، افزایش هزینه‌ها را در بر دارد. این هزینه‌ها عمدتا به هزینه‌های بهداشت و درمان مربوط است. بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که افزایش سن، به میزان قابل توجهی نمره‌ی سلامت افراد را کاهش می‌دهد. بیماری‌هایی مانند سرطان‌ها، فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی و غیره، شیوع بالایی در بین سالمندان دارد. پس، سالمندان برای نظام سلامت، افراد پرهزینه‌ای محسوب می‌شوند. درواقع دولت هزینه‌هایی که می‌تواند در جهت پیشرفت اقتصادی کشور صرف کند را می‌بایست صرف تامین اجتماعی سالمندان کند. از سویی دیگر، با پیشرفت جوامع بشری، امید به زندگی انسان‌ها افزایش یافته و دوره‌ی میانسالی و ارائه‌ی خدمات به تطویل می‌انجامد. در این هنگام، کشور، همزمان به افزایش جمعیت جوان برای حمایت از میانسالان نیاز دارد. کاهش نسبت قشر جوان که نقش مهمی در موتور اقتصادی کشور ایفا می‌کند، تاثیر منفی در رشد اقتصادی و تامین رفاه همگانی دارد.
خلاف جهت سیاست‌های کلی جمعیت حرکت می‌شود
پس از بیان وضعیت ذکر شده درخصوص وضعیت جمعیتی کشور، آن‌چه توقع می‌رود، وجود یک شاخصه در اقدامات مسئولین کشور حس می‌شود. شاخصه‌ای که مانند روح، بر تمام عملکردهای بخش‌های مختلف سیاست‌گذاری و اجرایی حاکم باشد. روحی که از آن به عنوان "سیاست‌های کلی جمعیت" یاد می‌شود. این سیاست‌ها که در سال 93 از سوی مقام معظم رهبری به سه قوه ابلاغ شده‌است و بنا دارد تا راه‌حل معضل جمعیت باشد.
اما کمی آن‌سوتر، اقدامات دستگاه‌های مختلف قانون‌گذاری و اجرایی، این روح را بر امور خود حاکم نکرده‌اند. بر اساس این سیاست‌ها، افزایش جمعیت باید حالت تشویقی به خود بگیرد. نه این که در بحث بسته‌ی معیشتی ، خانوارهای دارای 1 فرزند و خانوارهای دارای 4 فرزند، به تساوی مبلغ 1 میلیون تومان دریافت کنند. در واقع حتی حق تفاوت فرزند هم به جا آورده نشده‌است؛ چه رسد به اینکه حالت تشویقی به خود گیرد. این کاستی و اهمال صرفا متوجه دولت نیست. مجلس هم در قانون‌گذاری این روح را حاکم نکرده و نظارت بر قانون تسهیل ازدواج انجام نشده است. امیداست که در سال جهش تولید، با دمیدن روح "سیاست‌های کلی جمعیت" بر قوانین و اجرائیات کشور، برای آینده قوی کشور، اقدامی درخور صورت پذیرد.
مریم عربی مبارکه
