در سینمای جهان ، انیمیشن‌ها هم در جشنواره‌ها در کنار آثار برگزیده قرار می‌گیرند. همین اصل است که در طول تاریخی برگزاری اسکار و سایر جشنواره معتبر، جایزه‌های مهمی به سازندگان انیمیشن‌ها رسیده است. انیمیشن‌سازی حرفه‌ای در ایران عمر کوتاهی دارد که به دو دهه هم نمی‌رسد. اما جشنواره فیلم فجر به عنوان اصلی‌ترین جشنواره داخلی آثار سینمایی، تا به حال کمتر به آثار انیمیشنی میدان رقابت می‌داد و بیشتر وظیفه داوری این آثار تنها به جشنواره فیلم کودک و نوجوان سپرده می‌شد. حالا اما چند سالی است که انیمیشن‌ها هم راهشان را در میان آثار اصلی جشنواره فجر باز کرده‌اند. علاوه بر این، بسیاری از انیمیشن‌های ایرانی، در سال‌های اخیر توانسته‌اند مورد توجه جشنواره‌های خارجی باشند و حتی عنوان نامزدی و جوایزی را هم دریافت کنند. در اینجا مروری داریم بر حضور و موفقیت‌های انیمیشن‌های ایرانی در جشنواره‌های داخلی و خارجی.
بچه زرنگ| هادی محمدیان و بهنود نکویی| 1402
انیمیشن «بچه زرنگ» پس از 41 دوره که از برگزاری جشنواره فیلم فجر می‌گذرد، پر افتخارترین انیمیشن ایرانی در این جشنواره است. این فیلم در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر که بهمن سال گذشته برگزار شد، در شش رشته نامزد دریافت جایزه بود و با آثار غیر انیمشین رقابت کرد. «بچه زرنگ» در رشته‌های تدوین، موسیقی متن، صداگذاری، فیلمنامه، کارگردانی و حتی بهترین فیلم نامزد دریافت جایزه بود. در پایان جایزه بهترین انیمیشن به «بچه زرنگ» رسید. البته این فیلم به تازگی اکران شده و ممکن است در ماه‌های آینده در جشنواره‌های جهانی هم حضور پیدا کند.
لوپتو |عباس عسگری| 1401
«لوپتو» با حضور در جشنواره فیلم کودک و نوجوان در پاییز سال 1399، توانست به دو جایزه برسد. پروانه زرین بهترین دستاورد فنی و هنری و همچنین جایزه ویژه دبیر جشنواره در حوزه کسب و کار، جایزه‌هایی بود که از این جشنواره به «لوپتو» رسید. اما این انیمیشن در جشنواره‌های خارجی هم حضور داشت. از جمله در جشنواره فیلم مسکو، جشنواره کیدزفرست آمریکا، جشنواره یونیورسال کیدز استانبول، جشنواره سیه‌را بولیوی و جشنواره احمدآباد هند شرکت داشت. «لوپتو» توانست در نهایت جایزه بهترین فیلم انیمیشن را از جشنواره احمدآباد هند دریافت کند.
پسر دلفینی | محمد خیراندیش| 1399
یکی از حواشی سی و نهمین جشنواره فیلم فجر در سال 1399، انصراف انیمیشن «پسر دلفینی» از این جشنواره بود. دلیل این اتفاق هم قرار نگرفتن این انیمیشن در بخش رقابتی اصلی جشنواره اعلام شد. «پسر دلفینی» تا به حال در جشنواره فیلم شانگهای چین شرکت کرده. اما یکی از افتخارات اصلی این فیلم فروش بسیار بالای آن در سینماهای روسیه است. از طرفی چون سال 1401 جشنواره فیلم کودک و نوجوان برگزار نشد، این فیلم فعلا در هیچ جشنواره داخلی نتوانسته به رقابت بپردازد.
بنیامین |محسن عنایتی |1397
«بنیامین» به بخش رقابتی جشنواره فیلم فجر راه پیدا نکرد، اما توانست برنده جایزه بهترین انیمیشن سینمایی کشور در سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان شود. همچنین در میان جشنواره‌های جهانی مختلفی مثل جشنواره بین المللی انیمیشن و کارتون سئول(سیکاف ۲۰۲۱)، زوما در نیجریه، کووتو در تانزانیا و انیمافیلم در کشور آذربایجان شرکت داشت. «بنیامین» توانست در تانزانیا برنده بهترین فیلم داستانی و برنده بهترین کاراکتر انیمیشن شود.
فیلشاه |هادی محمدیان |1396
با وجود اینکه «فیلشاه» به عنوان اولین انیمیشن در تاریخ سینمای ایران به بخش رقابتی سودای سیمرغ سی و ششمین جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرد، اما به گفته داوران آن را از داوری کنار گذاشتند چون قابل رقابت با بقیه آثار نبود. اما این فیلم در جشن حافظ همان سال جایزه بهترین دستاورد فنی و هنری را دریافت کرد. «فیلشاه» در جشنواره انسی فرانسه و همچنین بازار جشنواره بین‌المللی کن به نمایش در آمد و مورد تحسین قرار گرفت، اما جایزه‌ای به آن تعلق نگرفت.
آخرین داستان | اشکان رهگذر| 1396
«آخرین داستان» را می‌توان پرافتخارترین انیمیشن ایرانی تاکنون دانست. این فیلم اولین نماینده سینمای انیمیشن ایران در بخش بهترین انیمیشن آکادمی اسکار بود که به بخش رقابتی بهترین فیلم نود و دومین دوره جوایز سینمایی اسکار راه یافت. همچنین این انیمیشن در جشنواره‌های مهمی مانند انسی فرانسه و کن شکرت داشت و مورد توجه قرار گرفت. علاوه بر این لیست بلندی از جوایز در کارنامه این فیلم قرار دارد. مانند پروانه زرین بهترین کارگردان بلند پویانمایی و بهترین فیلمنامه بخش بین‌الملل در سال 1397 از سی و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان و جایزه ویژه هیئت داوران از همین جشنواره. همچنین این فیلم برنده اولین سیمرغ بلورین بهترین انیمیشن سینمای ایران از سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر هم شد. «آخرین داستان» در یازدهمین جشنواره بین‌المللی پویانمایی تهران هم برنده تندیس طلایی بهترین اثر بلند شد. این انیمیشن در جشنواره‌های جهانی هم بسیار مورد تحسین قرار گرفت ازجمله جایزه بهترین موسیقی بود که در جشنواره بوچئون کره به کریسف رضاعی برای ساخت موسیقی این انیمیشن رسید. همچنین «آخرین داستان» در سال 2018 در جشنواره‌های انیمیشن اسپانیا، آمریکای جنوبی، سن دیگو آمریکا و… جایزه بهترین انیمیشن بلند سینمایی را دریافت کرد.
فهرست مقدس | محمدامین همدانی| 1394
یکی از تنها انیمیشن‌های ایرانی که تاکنون در روز انیمیشن جشنواره کن شرکت کرده «فهرست مقدس» است. البته این انیمیشن افتخارات داخلی و خارجی دیگری هم کسب کرده، از جمله بهترین انیمیشن جشنواره فیلم فجر ۹۴ و جایزه ویژه هیئت داوران برای دستاورد تکنیکی درخشان از جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان اصفهان را در کارنامه‌اش دارد. علاوه بر این جایزه بهترین انیمیشن را از دو جشنواره مادرید اسپانیا و هالیوود مووینگ پیکچرز آمریکا در سال 2016 به دست آورده.
رستم و سهراب | کیانوش دالوند | 1392
انیمیشن «رستم و سهراب» اولین بازمانده جشنواره فیلم فجر در زمینه انیمیشن بود که اجازه حضور در این جشنواره را پیدا نکرد. اما توانست در بازار جشنواره کن به نمایش در بیاید و همچنین در سال 1398 یعنی حدودا 7 سال پس از تولید فیلم، جایزه بهترین انیمیشن را از جشنواره فیلم سیدنی گرفت.
تهران ۱۵۰۰ | بهرام عظیمی | 1392
«تهران 1500» به عنوان اولین فیلم پویانمایی که در ایران به اکران عمومی رسید و همزمان مورد توجه جشنواره‌های داخلی و خارجی قرار گرفت. «تهران 1500» در سی‌امین جشنواره فیلم فجر توانست در بخش بهترین فیلم اول کاندید شود و جایزه بهترین دستاورد هنری را ببرد. همچنین در چهاردهمین جشن حافظ در بخش بهترین دستاور فنی و هنری کاندید شد. این فیلم اولین نمانده ایران در جشنواره انیمیشن انسی فرانسه بود و همچنین در جشنواره پیساف کره و فیوچر فیلم ایتالیا به نمایش درآمد.
