حجت الاسلام علی قنبریان، معاون پژوهش حوزه علمیه شیخ عبدالحسین درباره وجود رسانه های مختلف مجازی و ارتباط فرزندان با آنها گفت: با توجه به رشد روزافزون شبکه های اجتماعی و دنیای مجازی، خانواده و مسئولان باید به فکر تربیت فرزندان و مواجهه آنها با این رسانه ها باشند. امروزه برخلاف سالهای گذشته ارتباط افراد با دنیای بیرون فقط در چارچوب حضور فیزیکی نیست بلکه به راحتی فرد می تواند با آن سوی دنیا ارتباط برقرار کند.
وی درباره نظر قرآن در مورد خودسازی و تربیت نفس گفت: در قرآن درباره تربیت آیات زیادی آمده و تهذیب در کنار تحصیل معارف اسلامی قرار گرفته و حتی گاهی تزکیه بر تعلیم هم مقدم شده است؛ همانند آیه (رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ). به معنای اینکه ما پیامبری را فرستادیم که به مردم حکمت یاد می داد و ایشان را تربیت می کرد. در این آیه تعلیم حکمت در کنار تزکیه نفس آمده است.
وی افزود: در سوره آل عمران آیه (لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبین). در این آیه می فرماید: پیامبر انسانها را تربیت می کند و به آنها کتاب و حکمت را می آموزد.
قنبریان اضافه کرد: در قرآن آمده است که «خداوندا پدر و مادرم را رحمت کن زیرا وقتی که کودک بودم مرا تربیت کردند.» قرآن یکی از شئون والدین را تربیت فرزندان می داند همان طور که یکی از شئون پیامبر(ص) را تربیت می داند. بنابراین خداوند والدین را در کنار پیامبر قرار داده و کار مشترک تربیت را برای هر دوی آنها قرار داده است. پس مساله تربیت در قرآن مطرح شده و بسیار مهم است.
مدرس دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که شخصیت انسانها براساس چه عواملی شکل می‌گیرد؟ گفت: ما به دنبال آن هستیم که شخصیت فرزندان خداپسند و جامعه پسند باشد زیرا وقتی شخصیت انسان شکل بگیرد اعمالی بر همان اساس هم انجام می دهند. خداوند در قرآن به عنوان آخرین و کاملترین کتاب آسمانی ریشه و اساس رفتارهای انسان را این گونه بیان می کند: «قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِه؛ ای پیامبر بگو هر کدام بر اساس شاکله خود رفتار می کنید».
وی بیان کرد: بنابراین اساس و پایه رفتارهای انسان شخصیت و شاکله اوست اما سؤال اینجاست که خود شخصیت در وجود انسان چگونه شکل می گیرد؟ در کتاب «محاضرات فی الالهیّات» اثر آیت‌اللّه العظمی شیخ جعفر سبحانی آمده که: «شخصیت هر کسی معلول سه چیز است که از آن روان‌شناسان با عنوان مثلث شخصیت یاد می‌کنند. آن سه مورد عبارتند از: تعلیم و تربیت، محیط، وراثت». والدین اگر به تربیت فرزاندان شان توجه داشته باشند می توانند باقیات الصالحات برای خود ایجاد کنند.
راهکارهای والدین در تربیت فرزندان
وی درباره راهکارهای مربوط به والدین در تربیت فرزندان گفت: اولین راهکار پرورش معنویت در فرزندان به معنای بالارفتن اعتقادات دینی و انجام مناسک دینی است. معنویت می تواند در برابر بعضی از ناهنجاری ها بایستد. دومین راهکار مشاور متخصص و متعهد است. گاهی والدین باید مشاوران متخصص را بشناسند و از آنها مشاوره بگیرند. زیرا گاهی فرزندان بعضی از حرف های خود را به پدر و مادر نمی گویند و به مشاور بیان می کنند.
قنبریان در ادامه گفت: راهکار سوم عدم حضور در جمع‌های آلوده است. گاهی والدین به دلیل تربیت فرزندان از حضور در چنین جمع هایی خودداری کنند. راهکار چهارم ایجاد بستر مناسب برای ازدواج است. والدین اگر زمینه مناسب برای ایجاد ازدواج موفق را برای فرزندان شان فراهم کنند ، بسیار به آنها کمک کرده اند. پیامبر اسلام(ص( ازدواج را سنت خود معرفی کرده و افراد متاهل را از هر نظر بهتر از افراد مجرد می‌دانست.
این کارشناس دینی اظهار کرد: راهکار پنجم عاطفه و محبت به فرزند است. انسان ها تشنه محبت هستند و محبت را باید والدین به فرزندان منتقل کنند در غیر این صورت فرزندان محبت را در شبکه های اجتماعی و دوستان ناباب جستجو می کنند. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «إِنَّ‌اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ. خداوند بنده‌اش را به خاطر شدت محبت به فرزندش رحم می‌کند و می‌بخشد.» محبت می تواند تربیت سازی و شخصیت سازی کند و خلا وجودی کودکان را پر کند.
قنبریان ادامه داد: در راهکار ششم باید عمل والدین با گفتارشان مطابقت داشته باشد. فرزندان ما آن گونه که ما بخواهیم تربیت نمی شوند بلکه آن گونه که هستیم، تربیت می شوند، یعنی رفتار بیشتر از گفتار تاثیرگذار است. خداوند در قرآن می فرماید: «یَأَیهُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ کَبرُمَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفْعَلُون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید چرا چیزی که می گویید انجام نمی دهید.»
وی اضافه کرد: راهکار هفتم مراقبت از ارتباط فرزندان با دوستان ناباب است و والدین باید به شدت از این ارتباط ها مراقبت کنند. تا توانی می‌گریز از یار بد/ یار بد، بدتر بود از مار بد. هشتمین راهکار ایجاد محیط سالم است. یکی از سه ضلع ساخت شخصیت فرزندان، وجود محیط های مختلف است. والدین باید توجه به محیط هایی که فرزندان در آن قرار می گیرند، باشند.
این محقق و نویسنده یادآور شد: محیط دو دسته است؛ محیط حقیقی و محیط مجازی. میزان استفاده از محیط های مجازی به اندازه ای زیاد شده است که گاهی تصور می شود محیط مجازی تبدیل به محیط حقیقی شده زیرا میزان استفاده از محیط مجازی بسیار زیاد شده است. والدین نباید وسیله هایی مانند گوشی و تبلت را از سنین خیلی پایین در اختیار فرزندان شان قرار دهند و تا جایی که امکان دارد سن آنها را برای استفاده از چنین وسایلی بالا ببرند. اهمیت محیط حقیقی هم قابل چشم پوشی نیست زیرا فرزندان در مواجهه با همسایگان قرار دارند.
قنبریان اظهار کرد: والدین باید به استفاده فرزندان از کانال‌های ماهواره توجه کنند، و برخی از وسایل مانند کامپیوتر و تلویزیون را در حال و اتاق عمومی قرار دهند ضمن اینکه باید شبهات فرزندانشان را دانسته و به آنها جواب دهند. همچنین مطالعه کردن را با شبکه‌های اجتماعی جایگزین کنند.
وی یادآور شد: نهمین راهکار ایجاد محیطی امن و آرام در خانواده برای فرزندان توسط والدین است. راهکار بعدی مستدل و محکم ساختن اصول اعتقادات به ویژه معاد است زیرا که عمل و کردار همانند شاخ و برگ است و عقاید هر کسی مانند ریشه «و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون». در میان اصول اعتقادی آنچه که برای فرزندان شخصیت سازی می کند، معاد است. اگر موضوع معاد برای فرزندان جا بیفتد، مراقب اعمال شان خواهند بود. والدین باید به فکر اعتقادات فرزندان شان باشند زیرا اعمال آنها از اعتقادات شان سرچشمه می گیرند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: آخرین راهکار برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت و جلوگیری از تنهایی بیش از حد فرزندان است. تنهایی فرزندان باعث می شود دوستان ناباب و برنامه های نامناسب تنهایی آن را پر می کند.
وی در بیان راهکارهای مربوط به مسؤولان در تربیت افراد جامعه گفت: مسؤولان وظیفه‌شان در این زمینه سنگین است و لازم است برخی از بسترها را فراهم کنند. یکی از دغدغه های اصلی مسئولان داشتن جامعه ایده آل است که برای آن ابتدا باید خانواده های ایده آل بوجود آید تا فرزندان خوبی تربیت شوند.
قنبریان در پایان گفت: ایجاد برنامه‌های مفید و متنوع تلویزیونی و رادیویی، ایجاد اماکن و نهادهای مختلف برای اوقات فراغت فرزندان، ایجاد فرهنگستانها و محیط‌های آموزشی در مجامع عمومی همچون پارکها، نظارت بر مهدهای کودک، نظارت بر اساتید و معلمان و مدیر مدارس و ارائه برنامه‌های آموزشی مناسب به آنها، ایجاد اشتغال برای جوانان، بهبود وضع معیشت مردم، نهادینه ساختن و استفاده از ظرفیت‌های خوب شهرداری در ایام فراغت از جمله مسئولیت های مدیران در جهت تربیت افراد جامعه محسوب می شوند.
