در استان همدان 14 موزه وجود دارد که از این تعداد 7 مورد وابسته به میراث فرهنگی، 4 مورد غیر وابسته و 3 مورد مشارکتی است.
موزه تپه باستانی هگمتانه، آرامگاه بوعلی سینا، موزه مردم شناسی حمام حاج آقا تراب و موزه های تاریخ و فرهنگ در اسدآباد، نهاوند، ملایر و تویسرکان در شمار 7 موزه وابسته به میراث فرهنگی قرار دارند.
همچنین موزه آموزش و پرورش یا "موزه مدرسه"، موزه مشاغل در گنبد علویان و موزه شهدای نهاوند 3 موزه ای هستند که با مشارکت میراث فرهنگی و سایر دستگاه ایجاد شده اسند.
موزه تاریخ طبیعی وابسته به دانشگاه بوعلی سینا، موزه دفاع مقدس وابسته به بنیاد حفظ آثار، موزه مردم شناسی(آمادای) دانشگاه آزاد واحد همدان و موزه برق در تپه عباس آباد نیز 4 موزه غیر وابسته در استان همدان به شمار می رود.
موزه هگمتانه
یکی از قدیمی ترین موزه های همدان در تپه باستانی هگمتانه واقع شده است و آثاری از هزاره اول پیش از مسیح تا دوران اسلامی در این موزه نگهداری می شود..
مسؤول امور موزه‌ها و بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: بنای این موزه در یک طبقه و با زیر بنای ۶۰۰ مترمربع در مرکز محوطه باستانی هگمتانه قرار دارد.
لیلا خوش مو ادامه داد: موزه هگمتانه را با توجه به انواع اشیاء و آثار باستانی عرضه شده می توان به دو بخش تاریخی و اسلامی تقسیم کرد.
وی اشیاء هر دو بخش حاصل کاوش هایی است که در سال های گذشته از سطح تپه انجام شده و بیشترین آثار و اشیاء را آثار سنگی و سفالی تشکیل می دهد
خوش مو گفت: قدیمی ترین شی این موزه، خمره سفالی مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد است که از نظر هنری بسیار ارزشمند است.
وی اضافه کرد: همچنین مجموعه تابوت های سنگی و سفالی مربوط به دوره پارتیان که از میدان شیر سنگی به دست آمده اند، خمره ها وسنگ های تزئینی با نقوش زیبا و سنگ قبرهای دوران مختلف اسلامی در این موزه نگهداری می شود.
موزه بوعلی
موزه ابوعلی سینا که در مقبره حکیم پر آوازه شیخ الرئیس ابوعلی سینا واقع شده، یکی دیگر از موزه های زیبای همدان به شمار می رود.
آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا در مرکز شهر همدان واقع شده و طرح و نقشه این آرامگاه از گنبد کاووس اقتباس یافته و یکی از شاهکار های هنر معماری به شمار می رود.
مسؤول امور موزه‌های همدان گفت: ساخت این بنا به شکل امروزه در سال ۱۳۳۰ شروع شده و در سال ۱۳۳۳ خاتمه یافته و در حال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه و محل نگهداری آثار ارزشمند و نفیس ایرانی و خارجی مورد استفاده قرار می گیرد.
خوش مو افزود: در این تالار، سکه، سفال، برنز و سایر اشیاء کشف شده مربوط به هزاره های پیش از میلاد و دوران اسلامی و در تالار شمالی کتابخانه ای مشتمل بر 8 هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه هایی مربوط به آثار بوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می شود.
موزه مردم شناسی حاج آقا تراب نهاوند
یکی دیگر موزه های زیبای استان همدان، حمام و موزه مردم شناسی حاج آقا تراب در کهن شهر نهاوند است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری شهرستان نهاوند گفت: این حمام از آثار دوره قاجار است که در بافت قدیمی شهر نهاوند واقع شده و دارای حمام سرد و گرم، حجره شاه نشین و خزینه با تزئیناتی نظیر نبرد رستم با دیو سفید، گچ بری و کاشی کاری است.
محسن جانجان افزود: این حمام با صرف هزینه‌ای بالغ بر 400 میلیون ریال به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده و با تفکیک دو بخش زنانه و مردانه و تزئین آن ها با ماکت های مجزا در بخش مردانه، مراسم شستشو و در بخش زنانه، مراسم حنابندان یک عروس به تصویرکشیده شده است.
موزه تاریخ و فرهنگ نهاوند
جان جان بیان کرد: موزه تاریخ و فرهنگ، دیگر موزه در نهاوند است که سال 92 ایجاد شده و آثار به نمایش گذاشته شده در آن مربوط به سه دوره پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی است و حاصل کاوش های باستان شناسی در شهرستان نهاوند و استان است.
وی ادامه داد: عکس های مناطق دیدنی وجاذبه های طبیعی شهرستان نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده و تعدادی از اشیاء اهدایی از طرف مردم نیز در آن نگهداری می شود.
موزه تاریخ و فرهنگ اسدآباد
موزه تاریخ و فرهنگ اسدآباد نیز از دیگر موزه های استان است که در زادگاه سید جمال الدین اسدآبادی قرار دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری اسدآباد گفت: این موزه در 300 متر مربع با 22 ویترین و یک رواق ایجاد شده و 500 اثر از دوره معاصر، صفویه و پیش از آن تا دوره اشکانی در آن نگهداری می شود.
کامران اکبری شایگان افزود: در این موزه وسایلى که در خانه هاى قدیمى بوده نظیر چراغ هاى قدیمى، قفل ها، پشتى، قلیان، کرسى، وسایل آشپزخانه، کشاورزى، پوشاک و البسه قدیمى مردم اسد آباد به نمایش گذاشته شده است.
وی بیان کرد: همچنین در این موزه تعدادى خمره متعلق به دوره اشکانیان، نزدیک به ۳۰ قطعه عکس قدیمی و پوستر اهدایی از طرف مردم و آثار تاریخی اسدآباد در این موزه نگهدارى مى شود.
موزه تاریخ و فرهنگ تویسرکان
موزه تاریخ و فرهنگ تویسرکان نیز از دیگر موزه های استان است که در خانه ای قدیمی معروف به خانه مسعودی با بیش از 130 سال قدمت متعلق به یکی از شاهزادگان قاجار ایجاد شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری تویسرکان گفت: این خانه به مساحت 1323 متر مربع در دو طبقه ساخته شده و مهمترین قسمت آن، اتاق شاه نشین طبقه طبقه همکف است که تمامی سقف و دیواره های آن از گچبری ها، آئینه کاری ها و نقاشی هایی با روش رنگ و روغن شامل نقوش گیاهی و انسانی پوشیده شده است.
میثم الوندی افزود: در این بنا اشیاء تاریخی و همچنین سنگ نوشته ای که در جریان حفاری غیر مجاز در مقبره حضرت حیقوق نبی(ع) کشف شده، نگهداری می شود.
موزه تاریخ و فرهنگ ملایر
موزه تاریخ و فرهنگ ملایر نیز در خانه قدیمی لطفعلیان، بخشی از مجموعه سکونت گاهی به یادگار مانده از دوره قاجار راه اندازی شده است.
کارشناس گردشگری اداره میراث فرهنگی ملایر گفت: این مجموعه از سه بخش حسینیه، اندرونی و اصطبل خانه تشکیل شده و زیباترین بخش بنا حوض خانه با طاق های زیبا است که به روش چهار بخشی پوشیده شده است.
ابراهیم جلیلی افزود: این بنا اکنون با کاربرد موزه معرف آداب رسوم و تاریخ و فرهنگ ملایر بوده و اشیاء کشف شده از دوره های تاریخی و اسلامی مربوط به تپه نوشیجان، شهر زیرزمینی سامن و کتاب های اهدایی از طرف مردم در آن نگهداری می شود.
وی ادامه داد: همچنین بخش هایی مانند اتاق شیره پزی و انگور سایه- خشک در آن وجود دارد.
موزه شهدای شهرستان نهاوند
از مهمترین موزه های مشارکتی استان همدان، موزه شهدای شهرستان نهاوند است که به منظور گسترش فرهنگ ایثار و شهادت در سال 92 ایجاد شده است.
در این موزه که به معرفی شهدای شاخص شهرستان نیز پرداخته، وصیت نامه شهدا و وسایل و لوازم شخصی آن ها نگهداری می شود.
موزه مدرسه یا موزه گنجینه آموزش و پرورش
بدون تردید یکی از وظایف و کارکردهای مهم نظام آموزش و پرورش پس از آموزش خواندن ونوشتن، آشنا کردن دانش آموزان با فرهنگ و هویت ملی آن ها است.
موزه مدرسه یا موزه گنجینه آموزش و پرورش به کوشش امیر قشمی، معلم بازنشسته در دبیرستان ابن سینای همدان با قدمت تاریخی ایجاد شده است.
مدیر گنجینه آموزش و پرورش استان همدان گفت: این موزه از چند بخش تشکیل شده است؛ غرفه مشاهیر و معارف آموزش و پرورش درسالن ورودی قرار دارد که در این سالن اسامی و زندگینامه 50 نفر از خادمان و پیشگامان فرهنگ همدان و برجستگان فرهنگی و خیرین مدرسه ساز به نمایش گذاشته شده است.
امیر قشمی افزود: همچنین در کنار آن نزدیک به یکصد عکس از مدارس قدیمی، اسناد مکاتبات اداری، پرونده های تحصیلی و فعالیت های ورزشی و فوق برنامه مدارس به معرض دید عموم گذاشته شده است. وی ادامه داد: همچنین وسایل آموزشی و کمک آموزشی که امروزه در مدارس کاربردی ندارند در این مجموعه گردآوری شده است.
قشمی اضافه کرد: به منظور آشنایی با نحوه آموزش در گذشته نیز غرفه ای با عنوان "مکتب خانه" در نظر گرفته شده که مواد آموزشی و دیگر نمادهای مربوط به این دوران در آن نگهداری می شود.
باغ موزه دفاع مقدس
باغ موزه دفاع مقدس که سال ۱۳۸۹ گشایش یافته از زباترین و مهمترین موزه های مستقل استان همدان است.
این موزه در بلوار کولاب و در منطقه گردشگری شهر همدان ایجاد شده و زیر پوشش بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس است.
این موزه که سال ها برای ایجاد آن تلاش شده به معرفی آثار ارزشمند هشت سال جنگ تحمیلی اختصاص یافته و انواع ادوات جنگی و ماشین ها و ابزارهای مینیاتوری از مناطق جنگی و تعدادی یادبود از شهدای جنگ تحمیلی در آن به نمایش گذاشته شده است.
همچنین در محوطه بیرونی آن کتیبه هشت هزار شهید استان همدان، تندیس فرماندهان دفاع مقدس و ماکت هواپیما و هلی کوپتر قرار دارد. موزه دفاع مقدس همدان دارای آبنمای موزیکال زیبایی نیز هست.
موزه تاریخ طبیعی
موزه تاریخ طبیعی وابسته به دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا نیز از زیباترین موزه های همدان و از گران‌بهاترین سرمایه‌های ملی است که به کوشش دکتر جعفر محمد علیزاده در مساحت تقریبی 2 هزار مترمربع ایجاد است.
این موزه، مجموعه ای کم‌نظیر از نمونه انواع گونه‌های حیوانی، گیاهی و طبیعی اقلیم ایران و اقصی نقاط کره خاکی است که تماشای آن، ذهن هر بیننده‌ای را به گذشته و حال، اعماق آب‌ها و فراز خاک‌ها می‌کشاند.
در لابه‌لای این مجموعه اعجاب‌انگیز که هم اینک به عنوان یکی از گران‌بهاترین سرمایه‌های ملی و بستری برای مطالعات دانش پژوهان و اهل تحقیق شناخته شده، هزاران نمونه زنده، سنگواره و تاکسی درمی شده از گونه‌های گیاهی پستانداران، پرندگان، خزندگان، حشرات و آبزیان به شیوه‌های مدرن و علمی نگهداری می‌شود.
همچنین از شناسنامه موزه که در دسترس قرار دارد، چنین برمی‌آید که بیش از 500 نمونه پرنده و 140 نمونه از پستانداران متعلق به دوره‌های کهن تا عصر حاضر مختص اقلیم ایران که نسل بسیاری از آنان تاکنون منقرض شده یا در حال انقراض است را می‌توان در موزه تماشا و مطالعه کرد.
موزه «آمادای
موزه مردم شناسی«آمادای» نیز از دیگر موزه های مستقل استان است که پارسال به کوشش جعفر محمدعلیزاده در دانشگاه آزاد واحد همدان گشایش یافت.
در این موزه وسایل مردم از دوره صفویه تا دوره معاصر، آداب و رسوم قومیت‌های مختلف، یک بخش از حیات‌وحش، حیوانات، حشرات و پروانه‌های تاکسی درمی شده نگهداری می‌شود.
مؤسس موزه آمادای گفت: این موزه گوشه‌ای از فرهنگ و تاریخ همدان را به تصویرمی کشد و جمع‌آوری آثار آن نزدیک به دو سال زمان برده است.
جعفر محمدعلیزاده با اشاره به اینکه در موزه «آمادای»، کلکسیونی از فسیل‌ها و سنگ‌های قیمتی و زینتی موجود در کشور نگهداری می‌شود، اظهار کرد: موزه مردم‌شناسی و تاریخ طبیعی این دانشگاه در کشور منحصر به فرد است.
وی بیان کرد: این موزه با یک هزار و ۲۰۰ مترمربع زیربنا در دوطبقه و با چهار سالن مجزا راه‌اندازی شده است.
محمدعلیزاده با تأکید بر اینکه در این موزه برای نخستین بار از دکور در سه بخش همدان سنتی، همدان قبل از برق و همدان پس از برق استفاده شده است، گفت: فرهنگ و تمدن همدان بر اثر تهاجم فرهنگی در حال فراموشی بوده و این موزه برای انتقال فرهنگ به نسل‌های آینده آماده شده است،
وی با اشاره به اینکه موزه «آمادای» دانشگاه آزاد واحد همدان ازنظر تنوع در ایران منحصربه‌فرد است، افزود: این موزه دارای ۷ هزارشی است که 3 هزار اثر در بخش مردم‌شناسی و بقیه مربوط به بخش حیات‌وحش است.
محمدعلیزاده گفت: موزه آمادای به دلیل دارا بودن آثار متنوع می‌تواند با موزه‌های بین‌المللی و مشهور جهان رقابت کند.
گزارش از سمیه مظاهری
