تنش تجاری اخیر میان هند و آمریکا ، یکی از پیچیده‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین بحران‌های اقتصادی-سیاسی دوران پساترامپ به شمار می‌رود. این بحران نه‌تنها بر آینده صادرات هند و رشد اقتصادی این کشور تأثیرگذار خواهد بود، بلکه موازنه قدرت در آسیا، رقابت چین و آمریکا، و حتی آینده سازمان‌هایی مانند «کواد» و «SCO» را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
آیا هند به سمت شرق چرخش خواهد کرد یا صرفاً در حال چانه‌زنی سخت با غرب است؟ آیا ترامپ در برابر فشارهای داخلی و بین‌المللی عقب‌نشینی خواهد کرد؟ و مهم‌تر از همه، آیا موازنه قدرت در آسیا در آستانه یک بازآرایی بنیادین است؟ پاسخ این پرسش‌ها را شاید در سفر آتی مودی به چین بتوان بهتر جست‌وجو کرد.
تعرفه ۵۰ درصدی؛ آغاز جنگ سرد تجاری؟
با فرمان اجرایی تازه دونالد ترامپ در هفته نخست اوت ۲۰۲۵، دولت آمریکا تعرفه واردات کالاهای هندی را به ۵۰ درصد افزایش داد. این رقم، در مقایسه با تعرفه ۲۵ درصدی که از ابتدای همین ماه وضع شده بود، دو برابر شده و از سوی مقامات آمریکایی، واکنشی به ادامه خرید نفت و گاز روسیه توسط هند قلمداد شد.
تعرفه‌های جدید بخش‌های وسیعی از اقتصاد صادرات‌محور هند را هدف قرار داده است. طبق برآورد اتاق بازرگانی هند، فقط در بخش الکترونیک، صنایع هند ممکن است با زیانی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار مواجه شوند. در صنعت آبزی‌پروری، پیش‌بینی می‌شود بیش از۲۴۰۰۰ کرور روپیه زیان مستقیم به صادرکنندگان وارد شود. سایر صنایع مانند نساجی، جواهرات، ماشین‌آلات سبک و قطعات خودرو نیز در معرض آسیب جدی قرار دارند.
موضع‌گیری محکم دهلی‌نو: در منافع کشاورزان مصالحه نمی‌کنیم
وزارت امور خارجه هند، در بیانیه‌ای تند، این تعرفه‌ها را غیرمنصفانه، یک‌جانبه و غیرقابل توجیه خواند. یک مقام ارشد هندی نیز اعلام کرد که هند و آمریکا تا آستانه توافق تجاری قرار داشتند، اما تصمیم ترامپ باعث شد گفت‌وگوها متوقف شود.
نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در موضع‌گیری رسمی خود تصریح کرد: در منافع کشاورزان، صنعت لبنیات و امنیت غذایی هیچ‌گونه مصالحه‌ای پذیرفتنی نیست، حتی اگر هند مجبور باشد هزینه سنگینی در صحنه تجارت بین‌الملل بپردازد. به گفته مودی، دهلی‌نو در مسیر توسعه داخلی و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی گام برخواهد داشت و در برابر فشارهای خارجی برای تغییر خط مشی ژئوپلیتیک ایستادگی خواهد کرد.
سفر بی‌سابقه مودی به چین پس از هفت سال
نقطه عطف ژئوپلیتیک در این بحران، اعلام خبر سفر نارندرا مودی به چین برای شرکت دراجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهر تیانجین است. این نخستین سفر مودی به چین از سال ۲۰۱۸ تاکنون است؛ سفری که می‌تواند نشانه‌ای از چرخش نسبی سیاست خارجی هند باشد.
چین از این سفر با عنوان گردهمایی دوستی یاد کرده و اظهار امیدواری کرده که مناسبات دوجانبه وارد مرحله تازه‌ای از همکاری و تفاهم منطقه‌ای شود. برخی تحلیل‌گران معتقدند حضور مودی در این نشست می‌تواند به عادی‌سازی روابط پکن و دهلی‌نو پس از درگیری‌های مرزی سال ۲۰۲۰ کمک کند؛ البته به شرط آنکه دو طرف بتوانند در زمینه‌هایی چون امنیت مرزی، پروژه‌های زیرساختی و تجارت متقابل به درک مشترکی برسند.
پیامدهای احتمالی برای موازنه قدرت در آسیا
واشنگتن، که هند را طی یک دهه اخیر به عنوان ستون اصلی راهبرد مهار چین در آسیا معرفی کرده بود، اکنون ممکن است شاهد فرسایش این اتحاد نانوشته باشد. کارشناسان معتقدند اگر روابط تجاری آمریکا و هند به بن‌بست برسد و هند همزمان مناسبات اقتصادی با چین، روسیه و کشورهای جنوب‌شرق آسیا را تقویت کند، یک نظم چندقطبی آسیایی در حال تکوین خواهد بود که در آن نقش آمریکا به حاشیه رانده می‌شود.
البته برخی دیگر معتقدند هند به‌دنبال حفظ تعادل راهبردی بین شرق و غرب است و صرفاً در واکنش به فشار تعرفه‌ای آمریکا، به سمت چین متمایل شده؛ نه آنکه تغییر بنیادین در سیاست خارجی‌اش ایجاد شده باشد. در هر صورت، حرکت هند در این بزنگاه می‌تواند معادلات ژئوپلیتیکی دهه آینده را به‌طور اساسی دگرگون کند.
چه آینده‌ای در انتظار روابط دهلی و واشنگتن است؟
به‌رغم افزایش تنش‌ها، هنوز پنجره‌ای برای بازگشت به گفت‌وگوها باز است. برخی مقامات آمریکایی خارج از حلقه ترامپ، و همچنین اتحادیه اروپا، به دنبال میانجی‌گری و کاهش تنش هستند. هند نیز اعلام کرده که آماده گفت‌وگو با احترام متقابل و بر پایه منافع مشترک است.
در سطح اقتصادی، دهلی‌نو تلاش کرده تا با تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی (از جمله امارات، مالزی، آفریقا و آمریکای لاتین)، اثرات زیان‌بار این تعرفه‌ها را کنترل کند. همچنین برخی مشوق‌های داخلی برای تولیدکنندگان صادرات‌محور در دستور کار قرار گرفته است.
