در شرایطی که تهران و واشنگتن پس از پایان دور سوم مذاکرات غیرمستقیم، همچنان می‌کوشند ارزیابی محتاطانه‌ای از چشم‌انداز گفت‌وگوها ارائه دهند؛ امکان‌سنجی دستیابی به توافق همچنان کانونی‌ترین نقطه مورد توجه تحلیلگران بین‌المللی است.
در روزهای اخیر در حالی که مقام‌های آمریکایی کوشیده‌اند تصویر به نسبت مثبتی از روند مذاکرات با ایران ارائه دهند، رسانه‌ها و مقام‌های اسرائیلی به روند تهدیدزایی پیرامون گفت‌وگوها ادامه می‌دهند؛ رویکردی که به نظرمی‌رسد با ابزار «بلوف نظامی» تلاش دارد ضمن افزایش فشار روانی از ایران، مسیر گفت‌وگوها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
در چنین شرایطی رسانه‌ها واندیشکده‌های مختلف بین‌المللی در روزهای اخیر همچنان تحولات این حوزه را زیر ذره‌بین دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
رایزنی‌های هسته‌ای ایران و تروئیکای اروپایی یکی از موضوع‌های است که در روزهای اخیر مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار داشته‌است. در شرایطی که در حاشیه ماندن انگلیس، فرانسه و آلمان در مذاکرات ایران و آمریکا در هفته‌های اخیر توجه تحلیلگران را به خود جلب کرده بود، خبرگزاری «رویترز» روز چهارشنبه طی گزارشی ضمن اعلام اینکه ایرانی‌ها پیش از مذاکرات دور چهارم با آمریکا با تروئیکای اروپایی دیدار می‌کند، تصریح کرده است که طرف اروپایی اکنون تمایل بیشتری برای حفظ مذاکرات با ایران دارد.
براین اساس هم بود که رویترز با اشاره به غلبه اروپایی‌ها بر «تردید موازی‌کاری» در پرونده مذاکره با ایران، به نقل از ۳ دیپلمات اروپایی نوشت که تروئیکای اروپایی تصمیم گرفته‌اند برای حفظ منافع خود، گفت‌وگوها با ایران را ادامه دهند؛ گفت‌وگوهایی که طی ماه‌های اخیر در چند نوبت برگزار شده‌است. در این گزارش همچنین تصریح شده است که ایران در حال ارزیابی موضع طرف اروپایی در قبال موضوع فعال کردن «مکانیسم ماشه» است.
یک گزینه نادرست
رسانه صهیونیستی «جروزالم‌پست» نیز روز سه‌شنبه در گزارشی به قلم «مارک لاوی» مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را مورد توجه قرار داد. لاوی در این گزارش ضمن انتقاد از ترامپ به دلیل خروج از برجام در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش، این اقدام را زمینه‌ساز گسترش افزون فعالیت‌های هسته‌ای ایران دانست.
این تحلیلگر اسرائیلی همچنان نتوانسته عصبانیت خود را از وضعیت مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا پنهان کند؛ «ایران همزمان با پیشبرد برنامه هسته‌ای خود، با آمریکا برای توافق جدید مذاکره می‌کند. اظهارات متغیر ترامپ درباره توافق جدید، که ممکن است برنامه هسته‌ای ایران را دست‌نخورده بگذارد و فعالیت‌های موشکی را نادیده بگیرد، ابهام‌ها را در این زمینه افزایش داده است».
لاوی ازسوی دیگر حمله نظامی تل‌آویو به تأسیسات هسته‌ای ایران را «نادرست» می‌داند؛ «انتظار از اسرائیل برای حمله یک‌جانبه و تحمل پاسخ ویرانگر ایران، مانند حمله موشکی اکتبر ۲۰۲۴، غیرمنطقی است».
وی با وجود اینکه «رهبری آمریکا در یک حمله نظامی به ایران» را تنها گزینه کنونی می‌داند، در عین‌حال اذعان می‌کند که این اقدام با تلفات، ویرانی و پیامدهای غیرقابل‌پیش‌بینی منطقه‌ای همراه خواهد بود.
تهدید نظامی، ابزار فشار
وبگاه آمریکایی «جویش اینسایدر» نیز روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با «گرگ لندزمن»، نماینده دموکرات کنگره آمریکا به موضوع مذاکرات پرداخت و از اظهارات متناقض دولت ترامپ درباره مذاکرات با ایران انتقاد کرد.
لندزمن همچنین تاکید کرد که هرگونه توافق هسته‌ای با ایران باید دارای ۴ شرط اساسی باشد: «نظارت و راستی‌آزمایی سختگیرانه»، «تعهد ایران به برنامه هسته‌ای صرفاً غیرنظامی»، «توقف کامل غنی‌سازی داخلی و خروج تمام اورانیوم غنی‌شده از ایران» و «پایان دادن به حمایت ایران از نیروهای منطقه‌ای».
او در عین‌حال «تهدید حمله نظامی» را ابزاری برای تحت فشار قرار دادن ایران در مذاکرات دانست؛ «برای وادار کردن ایران به پذیرش این شروط، باید تهدید معتبر حمله نظامی اسرائیل یا عملیات مشترک آمریکا، اسرائیل و متحدان به تأسیسات هسته‌ای ایران وجود داشته باشد»؛ این در حالی است که در روزهای اخیر کارشناسان و رسانه‌های بین‌المللی بارها بر ناکامی تهدید نظامی در مواجهه با ایران تاکید کرده‌اند.
۳ سناریوی ادعایی
پایگاه تحلیلی «مدرن دیپلماسی» نیز روز سه‌شنبه در گزارشی به بررسی موضوع مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا پرداخت و با اشاره به اینکه نقش حاشیه‌ای اروپا در مذاکرات از «فروپاشی نسبی اجماع غرب در مورد موضوع ایران» حکایت دارد، تصریح کرد که همزمان با این وضعیت روسیه و چین در حال تقویت روابط راهبردی خود با تهران هستند و قدرت چانه‌زنی بیشتری را برای ایران فراهم می‌کنند. در این گزارش همچنین «براساس داده‌های کنونی» و «روند مذاکرات»، ۳ سناریو کلی برای آینده مذاکرات پیش‌بینی شده است:
- توافق موقت: در این سناریو، دوطرف بر روی تعلیق محدود فعالیت‌های هسته‌ای در ازای آزادسازی بخشی از دارایی‌های مسدود شده ایران یا کاهش تحریم‌های خاص توافق می‌کنند. این مدل می‌تواند تنش‌ها را بدون حل اساسی اختلاف‌ها کاهش دهد. مزیت چنین توافقی، جلوگیری از تشدید بحران و ضعف آن، شکنندگی‌اش است.
- تداوم وضعیت موجود: در این سناریو، مذاکرات بدون نتایج ملموس ادامه می‌یابد، اما هیچ‌یک از طرفین به‌طورکامل از میز مذاکره خارج نمی‌شود. تنش‌ها مدیریت می‌شود، اما ساختار تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای در سطح فعلی خود باقی می‌ماند. مزیت این سناریو حفظ کنترل کوتاه‌مدت بحران و ضعف آن، از بین رفتن اعتماد و افزایش ریسک بلندمدت است.
- شکست مذاکرات: براساس این سناریو، طرفین به این نتیجه می‌رسند که مذاکره دیگر مؤثر نیست و ایران برنامه هسته‌ای خود را سرعت می‌بخشد. مزیت چنین وضعیتی، روشن شدن مواضع استراتژیک هریک از طرفین و نقطه ضعف آن، افزایش خطر جنگ و تشدید بحران‌های منطقه‌ای است.
