چند روز است با توجه به نزدیک شدن به سالگرد ۶ ژانویه و حمله حامیان ترامپ به ساختمان کنگره آمریکا و همچنین 20 ژانویه، یک سالگی دولت بایدن، شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های آمریکا، صحبت از احتمال « جنگ داخلی » در این کشور می‌کنند. این همان مساله‌ای است که از زمان انتخابات سال 2020 و درگیری‌های بعد از آن به وفور در رسانه‌های آمریکایی دیده شده است. اما این مساله تا چه حد صحت دارد و آیا این اتفاق، حتی اگر در حد درگیری‌های خیابانی محدود باشد، می‌تواند برای جامعه آمریکایی هشدار‌دهنده و خطرناک باشد؟
حادثه 6 ژانویه و حمله حامیان و هواداران ترامپ به ساختمان کنگره آمریکا، یکی از حوادث نادر در تاریخ ایالات متحده بود. پس از حمله انگلیسی‌ها به ساختمان کنگره و آتش زدن آن در جنگ سال 1812، هیچ نیروی خارجی و داخلی نتوانسته بود در قلب پایتخت آمریکا چنین هجمه‌ای به نماد دموکراسی این کشور داشته باشد. حادثه حمله به ساختمان کنگره در سال 2020 اما ریشه در حوادث مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری داشت؛ انتخاباتی که حامیان ترامپ بر این عقیده‌اند با تقلب گسترده حزب دموکرات منجر به شکست ترامپ و رأی آوردن جو بایدن در این انتخابات شد.
با وجود گذشت یک سال از زمانی که بایدن پا به کاخ سفید گذاشته و سکان هدایت ایالات متحده را در دست گرفته است، باز هم به نظر می‌رسد شکاف اجتماعی و سیاسی به وجود آمده در آمریکا، موضوع روز و اول در فضای سیاسی این کشور است. یک سال است کنگره آمریکا با ایجاد کمیته تحقیق حوادث 6 ژانویه در حال تلاش برای پیدا کردن اسناد متقن درباره دست داشتن ترامپ در آشو‌ب‌های روز 6 ژانویه است که بتواند از این طریق او را تحت تعقیب قضایی قرار داده و از صحنه سیاست این کشور برای همیشه خارج کند. این تلاش‌ها همچنان ادامه دارد و اضافه شدن بار سیاسی انتخابات کنگره در سال جدید میلادی نیز که می‌تواند تا حد زیادی سرنوشت دموکرات‌ها در عرصه انتخابات 2024 را مشخص کند، کار برای کنگره را سخت‌تر کرده است. این در شرایطی است که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد 31 درصد مردم آمریکا، یعنی یک‌سوم آنها همچنان اعتقاد دارند در انتخابات سال 2020 تقلب شده و دموکرات‌ها باید در این باره پاسخگو باشند. در این میان نباید از حکم‌های صادر‌شده علیه کسانی که در حادثه 6 ژانویه حضور داشتند نیز گذشت. این سؤال همچنان در افکار عمومی آمریکا و دنیا وجود دارد: چرا حکم‌های سنگین علیه این افراد صادر شد و اف‌بی‌آی و کنگره آمریکا هنوز هم به دنبال بازداشت گسترده افرادی هستند که در آن روز در مقابل ساختمان کنگره حضور داشته‌اند؟ گفته می‌شود اف بی‌آی گفته بود 2500 نفر در روز 6 ژانویه در حمله به ساختمان کنگره دست داشته‌اند که 700 نفر آنها شناسایی شده‌اند و شناسایی بقیه این افراد تا آخرین نفر آنها همچنان قرار است ادامه پیدا کند.
نتایج تحقیقات کنگره هر چه باشد اما یک مساله همچنان در رأس مسائل اجتماعی آمریکا قرار دارد و هنوز چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده است: آمریکا چطور می‌خواهد بر شکاف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به وجود آمده در این کشور غلبه کرده و جایگاه درستی در عرصه جهانی داشته باشد؟
* شکاف اجتماعی در جامعه آمریکا
نگاهی به شکاف‌های موجود در جامعه آمریکا که منجر به 2 پاره شدن مردم این کشور در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2020 شد، نشان می‌دهد این اتفاقات می‌تواند در آینده بویژه در انتخابات کنگره در سال جاری میلادی و همچنین انتخابات سال 2024 ریاست‌جمهوری نمود بیشتری داشته و تاثیر شدیدتری بر افول جایگاه آمریکا در عرصه سیاست جهانی داشته باشد. جامعه آمریکایی از مدت‌ها پیش شاهد افزایش شکاف اجتماعی در میان مردم است. نژادپرستی ساختاری در این کشور که باعث می‌شود مردم عادی رودرروی یکدیگر قرار گرفته و دست به کشتار سیاه‌پوستان یا سایر اقلیت‌های نژادی بزنند بر میزان شکاف‌های اجتماعی در جامعه آمریکایی افزوده است. «کارِن»ها که به‌عنوان افرادی شناخته می‌شوند که دیدگاه‌های نژادپرستی داشته و در خیابان با اقلیت‌های نژادی درگیر می‌شوند، روزبه‌روز در جامعه آمریکا بیشتر می‌شوند و همزمان افزایش نفرت نژادی نسبت به آسیایی‌تبارها که حاصل دشمن‌سازی از چینی‌ها توسط ترامپ در جریان کرونا است، هر روز ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد. سیاه‌پوستانی که در جنبش «جان سیاهان اهمیت دارد» و در ماجرای حوادث مرتبط با قتل جورج فلوید در سال‌های 2019 و 2020 میلادی نتوانستند به اصلاحات لازم در سیستم انتظامی و پلیس آمریکا دست پیدا کنند، این روزها بیشتر از هر زمان دیگری نسبت به آینده و سرنوشت خود در جامعه آمریکایی نگرانی دارند. بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها ۴۸ درصد سیاهان به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ اصلاحاتی در جامعه آمریکا برای احقاق حقوق آنها صورت نمی‌گیرد و امیدی به آینده ندارند. جامعه آمریکایی تا حدی پیش رفته که بر سر مساله ساده‌ای مانند ویروس کرونا، ماسک زدن یا تزریق واکسن به یک نتیجه نهایی و قابل‌اطمینان دست پیدا نمی‌کند و مردم در کف خیابان‌ها به همین دلایل به جان هم افتاده یا در مواردی، به روی هم اسلحه می‌کشند.
بزرگ‌ترین دلایل اجتماعی‌ای که باعث ایجاد شکاف بین مردم آمریکا شده است، براساس آخرین نظرسنجی مؤسسه پیو، سیاست‌های مرتبط با حمل اسلحه، رفتار با اقلیت‌های نژادی و مسائل جدید دیگری مانند حفاظت از محیط‌زیست و تغییرات آب‌وهوایی و همچنین مساله بحران مهاجران است. در هیچ کدام از این مسائل، مردم آمریکا با یکدیگر اشتراک نظر ندارند و میزان شکاف اجتماعی و اختلاف نظرها به صورت میانگین حدود ۴۰ درصد برآورد شده است.
* کرونا و افزایش شکاف اقتصادی
زمانی که کار به مسائل اقتصادی می‌کشد، وضعیت از این نیز بحرانی‌تر می‌شود. در ۱۲ سال پیش مردم آمریکا و تعدادی از فعالان جنبش‌های مدنی در اعتراض به وضعیت اقتصادی و سیستم سرمایه‌داری «جنبش تسخیر وال‌استریت» را راه‌اندازی کردند. این جنبش اما به هر ترتیب ممکن سرکوب و به فراموشی سپرده شد و در نهایت در انتخابات سال 20۲۰ سر از کمپین انتخاباتی «برنی سندرز» درآورد. ماجرای کرونا و قرنطینه‌های پی‌درپی باعث افزایش ثروت سرمایه‌داران بزرگ و ثروتمندان یک‌درصدی آمریکا شد و شکاف اقتصادی در این کشور را گسترده‌تر کرد. با وجود اینکه دولت بایدن تلاش داشت با لایحه تأمین منابع نوسازی زیرساخت‌های آمریکا و همچنین لایحه جدید 7/1 تریلیون دلاری برای تأمین منابع بهداشت و سلامت مردم، این شکاف اقتصادی را تا حد زیادی پر کند، لایحه دوم در کنگره به تصویب نرسید و امیدها در این باره را به ناامیدی تبدیل کرد. بحران کرونا نشان داد جامعه آمریکایی در قبال قشر ضعیف بشدت بی‌رحم است و این شکاف اقتصادی سال‌های آینده با بحران افزایش تورم و بحران در چرخه توزیع کالاها گسترده‌تر نیز خواهد شد.
* بحران‌های پیاپی سیاسی
زمانی که کار به بحران‌های سیاسی می‌کشد، مساله از تمام شکاف‌های دیگر جدی‌تر می‌شود، زیرا نشان داده شده است کار می‌تواند مانند حادثه ۶ ژانویه به خشونتی تمام‌عیار علیه نمادهای دموکراسی در آمریکا تبدیل شود. تلاش دموکرات‌ها برای انداختن بار مسؤولیت حادثه ۶ ژانویه بر دوش ترامپ، تاکنون با نتیجه دلخواه آنها همراه نبوده است. از این پس با توجه به احتمال نامزدی دوباره ترامپ برای انتخابات سال 2024 به نظر می‌رسد شرایط از این بدتر نیز شود. هم‌اینک جمهوری‌خواهان به این نتیجه رسیده‌اند باید با محدود کردن حق رأی مردم بویژه اقلیت‌های نژادی، سکان سیاست آمریکا را در دست بگیرند. قوانینی که آنها در مجالس ایالتی تصویب کرده‌اند باعث تغییر قوانین رأی دادن در ۳۳ ایالت آمریکا شده است. دموکرات‌ها در مقابل سعی دارند این کار را با ایجاد پرونده برای ترامپ و تلاش برای کاندیدا نشدن او در انتخابات آینده جبران کنند که البته به نظر نمی‌رسد نقشه‌های‌شان به جایی برسد.
تمام این شکاف‌ها که منجر به بی‌اعتمادی شدید مردم به سیستم سیاسی آمریکا شده است، در نهایت می‌تواند خود را در بحران‌های اقتصادی و اجتماعی یا انتخابات بعدی سیاسی آمریکا به نمایش بگذارد. اگر چه رسانه‌های آمریکایی سعی می‌کنند از بیان حقایق درباره شکاف سیاسی در جامعه آمریکا خودداری کنند اما نخستین سالگرد حادثه ۶ ژانویه با پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های آمریکایی مواجه شده که در آن هشتگ «جنگ داخلی» بشدت پررنگ است. شاید جنگ داخلی در آمریکا مانند سایر جنگ‌های داخلی در کشورهای دیگر نباشد و به جنگی تمام‌عیار تبدیل نشود اما همین که عده‌ای از مردم اسلحه به دست در میان تظاهرات کنندگان گروه مقابل حضور پیدا کنند و درگیری اندکی با تلفات کم نیز صورت بگیرد، می‌تواند دموکراسی آمریکایی را بشدت زیر سؤال برده و جایگاه آمریکا در جهان را به‌سرعت به سمت افول ببرد. جنگ بعدی در جامعه آمریکایی شاید بر سر نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری نباشد اما درگیری‌های رخ‌داده در خیابان‌های ایالت‌های مختلف آمریکا بر سر مسائلی چون ماسک، واکسن کرونا، خشونت‌های پلیس علیه سیاه‌پوستان و اقلیت‌های نژادی و حمله به آسیایی‌تبارها نشان می‌دهد جنگ داخلی از هم‌اینک یا حتی از سالیان پیش آغاز شده و بحران بعدی در عرصه اقتصادی یا سیاسی آمریکا می‌تواند این شعله‌های کوچک را به یک آتش بزرگ تبدیل کند.
ثمانه اکوان
