نوستالژی رادیویی/ظهر جمعه و صدای ماندگار قصه

شاید هیچ رسانه‌ای بعد از کتاب به اندازه رادیو با قصه و قصه‌گویی عجین نباشد چنانچه خیلی‌ها این رسانه را یک جعبه قصه‌گو می‌دانند. این ویژگی البته به ماهیت خود رادیو به عنوان یک رسانه شنیداری برمی‌گردد. در قصه‌گویی «گوش» و «کلام» عناصر مهمی هستند؛ در واقع دو عنصر گفتن و شنیدن که هر دوی این ویژگی‌ها را می‌توان در ماهیت رسانه‌ای رادیو ردیابی کرد و اساسا رادیو بر پایه همین دو ویژگی عمل می‌کند. بدون شک یکی از مهم‌ترین و به یادماندنی‌ترین برنامه‌های قصه محور که قدیمی‌ترین برنامه رادیو ایران هم محسوب می‌‌شود، «قصه ظهر جمعه» است. برنامه‌ای که از سال 1319 آغاز شد و تا امروز ادامه دارد.

این برنامه هر ظهر جمعه به نقل قصه‌ای منتخب می‌پردازد و مخاطبان بسیار در سنین مختلف یافته‌ است. برنامه قصه ظهر جمعه توسط فضل‌الله مهتدی (صبحی) به فاصله یک هفته از آغاز پخش اخبار رادیو ایران و یک ماه از تأسیس این رادیو بنیانگذاری شد و صبحی خود حدود 24 سال قصه‌گویی این برنامه را بر عهده داشت. پس از او به ترتیب علی جواهرکلام، ایرج گلسرخی، حمید عاملی و مصطفی موسوی گرمارودی هر یک از چند ماه تا حداکثر پنج سال، گویندگی این برنامه پرشنونده رادیویی را بر عهده گرفتند.

قصه‌گوی معروف این برنامه محمدرضا سرشار (رضا رهگذر) برای 24 سال از 22 بهمن 1360 تا 15 مهرماه 1384راوی داستان‌ها بود و رکورد کم‌نظیری از خود بر جای گذاشت. وی درباره دلیل پایان قصه‌گویی‌اش گفت پیش از آن که مخاطب از برنامه‌ای سیر و روگردان شود، باید به آن پایان داد. به قول ورزشکاران او در اوج خداحافظی کرد. این برنامه در دهه 60 بخصوص از برنامه‌های بسیار پرطرفدار رادیو بود.

براساس یک نظرسنجی سازمان صدا و سیمای ایران قصه ظهر جمعه در سال 1363 دومین برنامه پرشنونده رادیو شناخته شد (پس از صبح جمعه با شما) تا آنجا که جمعی از دولتمردان جمهوری اسلامی ازجمله آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای و حجت‌الاسلام علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی زمانی از شنوندگان آن بودند و سرشار به خاطر اجرای داستان کوتاه «دوستان» که در آن بخش‌هایی از داستان را به زبان آذری تعریف کرده بود، حتی جایزه‌ای از آیت‌الله خامنه‌ای دریافت کرد.

صدای گرم و گیرای سرشار در ظهرهای جمعه، ساعت 2 بعدازظهر! این تصویر و حسی است که در ذهن همه شنوندگان این برنامه ثبت شده است. در واقع صدای گرم و گیرای سرشار از یک سو و مهارت و توانایی او در قصه‌خوانی بویژه قصه‌خوانی در رادیو که به قدرت بیان و کلام وابسته‌تر است موجب شد تا بتواند نقش مهمی، هم در جذب مخاطبان این برنامه داشته باشد و هم در استمرار و پایداری آنها. به عبارتی دیگر، قصه‌های جذاب و روایت دلنشین دو شرط مهم موفقیت این برنامه بود و از معدود برنامه‌هایی به شمار می‌رود که نرم‌افزار و فایل صوتی آن به عنوان یک محصول فرهنگی و هنری به بازار آمده است. قصه ظهر جمعه یک برند رادیویی در حوزه قصه‌گویی است که صدای آن در حافظه تاریخی مخاطب به یادگار مانده است.