در حالی که اظهارات ضد ایرانی مقام‌های آمریکایی ادامه دارد، دونالد ترامپ با تاکید بر اختلاف نظرش با وزیر خارجه آمریکا درباره برجام او را برکنار کرد.
روز پنجشنبه (فردا) قرار بود «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا و همتایان او از سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس دیدار کنند تا دو طرف آخرین رایزنی‌ها درباره برجام را انجام دهند.
نشست برلین، یک روز قبل از نشست کمیسیون مشترک برجام در وین برنامه ریزی شد؛ نشستی که برخی رسانه‌های غربی آن را آخرین تلاش‌های واشنگتن برای همراه کردن هر چه بیشتر اروپا در قبال برجام ارزیابی کرده‌اند.
توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 موسوم به برجام در تاریخ 23 تیر 1394 بین دو طرف منعقد شد تا در ازای پذیرش محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران، برخی از تحریم‌ها برداشته شود.
از آن روز، ایران روند اجرای برجام را آغاز کرد و همین چند روز قبل بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دهمین بار در گزارش خود اجرای تعهدات برجامی ایران را تایید کرد.
اما از طرف آمریکا، اجرای تعهدات برجامی هیچگاه طبق توافق مندرج بین دو طرف نبوده و واشنگتن چه در دولت باراک اوباما و چه دولت کنونی دونالد ترامپ، از اجرای تعهدات شانه خالی کرده است.
یکی از مهمترین موارد نقض تعهدات برجامی آمریکا، به موضوع تحریم‌ها مربوط می‌شود و این کشور علی رغم بندهای صریح برجام درباره لزوم «تسهیل تجارت و تبادلات اقتصادی با ایران»، با فشارها و تهدیدهای مختلف، دیگر کشورها را به عدم تجارت با ایران تشویق می‌کند.
در راستای همین اقدامات بوده که رئیس بانک مرکزی ایران، محمد جواد ظریف، سیدعباس عراقچی و حمید بعیدی نژاد، همگی درباره نقض تعهدات برجامی آمریکا سخن گفته‌اند.
طبق برجام، رئیس‌جمهور آمریکا باید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را هر 120 روز تمدید کند و 22 اردیبهشت 1397 موعد تازه تمدید تعلیق تحریم‌ها است.
دونالد ترامپ چه در زمان مبارزات انتخاباتی و چه پس از آغاز ریاست جمهوری، بارها برجام را «فاجعه‌بارترین توافق» خوانده و ادعا کرده که این توافق مانع اقدامات ثبات‌زدای ایران در منطقه و برنامه‌های موشکی این کشور نشده است
علی رغم این مواضع، دولت او در بیش از یک سال و دو ماهی که کارش را شروع کرده، تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید کرده است.
دولت ترامپ در آستانه هر تمدید تعلیق تحریم‌ها، فضایی تاریک ایجاد کرده و از احتمال خروج آمریکا از برجام سخن گفته و حضورش در برجام را به «تغییر» یا «مذاکره مجدد» منوط کرده است.
بر همین اساس، حالا هم دولت آمریکا با فشار به دیگر طرف‌های توافق برجام به ویژه اروپایی‌ها، بر لزوم همراهی آنها برای «رفع نواقص برجام» تاکید دارد. از نظر دولت آمریکا، توافق برجام ضمن رفع بندهای موسوم به «غروب آفتاب»، باید به موضوع موشکی و رفتار منطقه‌ای ایران هم بپردازد.
به طور ساده باید گفت که آمریکا انتظار دارد، ضمن اعمال محدودیت‌های ابدی روی ایران، برنامه موشکی و حضور منطقه‌ای ایران هم محدود و شاید برچیده شود.
مقام‌های ایرانی بارها ضمن رد مواضع ادعایی دولت آمریکا، هر گونه مذاکره در موارد خارج از توافق هسته‌ای را رد کرده‌اند.
استدلال مقام‌های ایران بسیار ساده است: «برجام توافق هسته‌ای است و ربطی به دیگر موضوعات دارد. آمریکا به نقض تعهدات برجامی خود پایان دهد».
برکناری توئیتری وزیر خارجه آمریکا و جایگزینی او با یک چهره به شدت ضد ایرانی، بار دیگر سبب شده گمانه‌زنی‌ها درباره آینده برجام تشدید شود.
ترامپ در توئیتر، رکس تیلرسون را برکنار و «مایک پمپئو» رئیس کنونی سیا را جایگزین وی کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا در اظهاراتی پس از این اقدام گفت که با وزیر خارجه 14 ماه اخیر این کشور بر سر ایران و توافق هسته‌ای اختلاف نظر داشت.
اقدامات غیرقابل پیش‌بینی و جنجالی ترامپ، برخی را بر آن داشته که او در حال پیش بردن تئوری «مرد دیوانه»(madman theory) است.
«مرد دیوانه»، یک نظریه و تئوری در نظریه سیاسی است که بیشتر به سیاست خارجی ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور اسبق آمریکا اشاره دارد.
بنا بر گزارش‌های رسانه‌ها، نیکسون و دولت او سعی می‌کردند که این تصویری را از او در ذهن کشورهای عضو بلوک سابق کمونیستی ایجاد کنند: یک مرد بی‌منطق و بی‌ثبات.
طبق این تئوری، رهبران دیگر کشورها از ترس اقدامات غیرقابل پیش‌بینی آمریکا، از انجام اقدامات تحریک آمیز و مخالف منافع واشنگتن پرهیز می‌کردند.
پایگاه آمریکایی «بیزینس اینسایدر» هم اخیرا در گزارشی به مواضع ترامپ درباره کره شمالی، و «موثر و کارآمد» بودن اقدامات او پرداخته است.
در این گزارش ادعا شده که «کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، برای وارد شدن به مذاکره با دونالد ترامپ، در حال دادن امتیازهای جدی به آمریکا است و این نشان می‌دهد استراتژی لبه پرتگاه اتمیِ رئیس‌جمهور آمریکا موثر افتاد».
بیزینس اینسایدر ادامه داد: «کارشناسان نگرانی داشتند که ترامپ در حال کشاندن آمریکا به پرتگاه جنگ هسته‌ای بوده اما به نظر می‌رسد که چین و کره شمالی با تهدیدهای جنگ طلبانه ترامپ عقب نشینی کرده‌اند و آنها حالا در حال حرکت به سمت درخواست‌های آمریکا باشند».
هرچند این ادعای رسانه آمریکایی، جنجالی و قابل رد کردن است، اما یک نکته مهم در آن وجود دارد: ترامپ با اتخاذ مواضعی تند که برخی آن را «بازی مرد دیوانه» می‌خوانند، در صدد امتیازگیری از کره شمالی است».
حالا به موضوع اصلی این یادداشت برگردیم و با یک سوال، مطلب فوق را پایان دهیم:
آیا دونالد ترامپ با زدن بر طبل تئوری مرد دیوانه، درصدد امتیازگیری حداکثری از ایران و واگذاری امتیاز حداقلی است؟»
