دژ بسطام چایپاره؛ سومین محوطه اورارتویی شناخته شده دنیا

دژبسطام  در 40 کیلومتری شمال شهر خوی، 85 کیلومتری جنوب شرقی ماکو و در 9 کیلومتری غرب شهر قره ضیاء الدین مرکز بخش چایپاره در کنار رود آغ چای قرار دارد.

براساس کتیبه منصوب به این دژ که اکنون در موزه ایران نگهداری می شود این محل در زمان روسای دوم حد فاصل سالهای 645 ـ 685 ق. م ساخته شده و در طول سلطنت وی مورد استفاده قرار گرفته است.

کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که این قلعه طی 50 سال و در سه مرحله ساخته شده و دارای معبد، بازار و مقر حکومتی، برج، بارو، دروازه و راه های مخفی خروج مخصوص بخود بوده است.

این قلعه به صورتی بنا شده که علاوه بر آنکه دارای معبد بوده و یک بنای مذهبی به شمار می رفته مرکز داد و ستد بازرگانی حکومتی نیز محسوب می شده و مهمتر از همه آنکه مقر حاکم یا پادشاه نیز بوده است.

قلعه دارای دیوارهای مستحکم سنگی است که بر روی صخره ای بلند مشرف به دشت و دره ای بزرگ قرار دارد و دارای سه اشکوب (طبقه)با کارکردهای مختلف است:

1ـ اشکوب تحتانی مشتمل بر دوازده،  مهمانسرا، اصطبل و قرارگاه سربازان.

2 ـ اشکوب میانی که معبدی است با طاقهای متعدد.

3 ـ اشکوب فوقانی که اوج هنر معماری اورارتویی است و دارای سکونتگاه،  مقر فرماندهی و راه های خروجی به بیرون از قلعه می باشد.

نظر به اینکه قلعه در زمان خود دارای اهمیت زیادی بوده،  در میان مجموعه ای از محکم ترین و متنوع ترین استحکامات دفاعی قرار گرفته،  برجهای بسیار مستحکم و در فواصل برجها،  دیوارهای عریض و محکم قابل دفاع معماری کهن اورارتویی به بهترین نحو ممکن به هم پیوند خورده و این قلعه مستحکم را در بسطام بوجود آورده است.