طراحی لباسی برای پرستاران در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان واکنش‌های بسیاری را از سوی مردم و مسؤولان به دنبال داشت اما نکته اصلی نظر خود پرستاران در مورد چنین پوششی است که آیا آن را لازم می دانند یا مسائل مهم‌تری در حوزه عفاف و حجاب برای آن‌ها مطرح است؟
لباس پرستاری، عموم افراد را به یاد پوششی سفید می‌اندازد؛ هرچند این روزها در دنیا رنگ‌های دیگری نیز برای این لباس استفاده می‌شود اما تمام آن‌ها براساس قواعدی طراحی می‌شوند تا نه‌تنها پرستار بتواند آزادانه فعالیت داشته باشد بلکه امکانی را فراهم کند که نکات بهداشتی رعایت شود و از طرفی تأثیر روحی خوبی روی بیماران داشته باشد.
در ایران پس از انقلاب اسلامی پوشش مانتو و مقنعه برای پرستاران انتخاب شد که رنگ این پوشش به‌ویژه در مانتو، سفید است. اما در روزهای اخیر دانشگاه علوم پزشکی زاهدان لباس جدیدی را طراحی و از آن رونمایی کرد که با تصویر ذهنی افراد جامعه از لباس پرستاری مغایرت داشت؛ پوششی بین مانتو و چادر که اکثر قسمت‌هایش مشکی است. رونمایی از این لباس منجر به واکنش‌های بسیاری از سوی مردم و مسؤولان شد و مسؤولان آن را بر خلاف ویژگی‌های لازم برای یک لباس پرستاری دانستند.
پوششی که مورد تأیید وزارت بهداشت نیست
محمد میرزابیگی، معاون پرستاری وزارت بهداشت در این‌باره گفت: لباس جدید پرستاری رونمایی‌شده در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با مبانی علمی و کارشناسی پوشش‌های پزشکی و پرستاری مغایرت دارد. تصمیم مذکور، در سطح وزارت بهداشت به هیچ عنوان مورد تأیید نیست و توصیه می‌شود که از این‌گونه تصمیمات شخصی و سلیقه‌ای در مسائلی با ابعاد کشوری پرهیز شود.
طراحی فرم پرستاران باید تابع شرایط و محیط کاری آن‌ها باشد
همچنین علی‌محمد آدابی، رییس سازمان نظام پرستاری در مورد این پوشش تصریح کرد که در این طرح از نظام پرستاری و معاونت پرستاری وزارت بهداشت کمک گرفته نشده است؛ بنابراین طرحی که از آن رونمایی شده، از سوی این نهادها مورد تأیید نیست. از طرفی این طرح به‌هیچ‌وجه کاربردی نیست. طراحی فرم پرستاران باید تابع شرایط و محیط کاری آن‌ها باشد. در تمام دنیا اصطلاحی با عنوانdress code وجود دارد که نشان می‌دهد لباس کارکنان بخش‌های مختلف نهادهای مختلف چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند، حالا ما به اقتضای فرهنگ و دین خودمان تغییراتی در این لباس‌ها ایجاد می‌کنیم مثلاً لباس زنان را بلند‌تر در نظر می‌گیریم اما در کلیات این استانداردها نمی‌توان دخالت کرد؛ چون براساس مسائل فنی و مطالعات صورت‌گرفته تعیین شده‌اند و منطقی به نظر می‌رسند؛ بنابراین وقتی از لباس ملی حرف می‌زنیم باید استانداردها را هم رعایت کنیم.
جلسات متعددی برای تهیه لباس فرم پرستاران تشکیل شده است
محمد شریفی‌مقدم، قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری کشور نیز از دیگر منتقدان بود. به گفته او با توجه به ماهیت حرفه پرستاری که باید در شرایط متفاوت، بستگی به وضعیت بیماران، خدمات مورد نیاز را ارائه بدهد؛ لذا، لازم است که در طراحی لباس فرم پرستاران، به ویژگی‌های حرفه پرستاری توجه شود. با توجه به حضور پرستاران در بخش‌های مختلف مراکز درمانی اعم از اورژانس، اتاق عمل، بخش‌های مراقبت‌های ویژه، بخش کودکان و...، باید لباس فرم آن‌ها به‌گونه‌ای طراحی شود که علاوه بر اینکه ساده، راحت و حتی زیبا باشد، خللی در ارائه خدمات آن‌ها به بیماران به‌وجود نیاورد. تهیه لباس فرم پرستاران وظیفه معاونت پرستاری وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاری است و تاکنون جلسات متعددی نیز در همین زمینه تشکیل شده است.
لباس جدید صرفاً یک ایده بوده است!
پس از این انتقادات و رد کردن این طرح از سوی مسؤولان، علیرضا گنجعلی، سرپرست معاونت فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی اظهار کرد که گروهی از دانشجویان با استفاده از نظرات جمعی از اساتید خود و با راهنمایی طراحان مد و لباس، پوششی ابتکاری را به عنوان مکمل روپوش طبی طراحی کرده‌اند. این مراسم، آیین رونمایی از طرح مزبور و معرفی یک ایده نوآورانه بوده است. طرح استفاده از پوشش چادر در مراکز درمانی مانند همه ایده‌های نو مورد بررسی و تحلیل فنی و کارشناسی قرار خواهد گرفت، کما‌این‌که در مراسم رونمایی از پوشش مزبور نیز پیشنهاداتی از سوی شرکت‌کنندگان مطرح شد.
پرستاران چه می‌گویند؟
یکی از اصلی‌ترین گروه‌هایی که در زمینه این پوشش جدید، می‌توانند به خوبی اظهارنظر کنند، پرستاران هستند. به همین دلیل به سراغ تعدادی از آن‌ها رفتیم تا نظرشان را در مورد پوشش مناسب این قشر جویا شویم.
بعید می‌دانم حتی پرستاران محجبه بتوانند آن لباس را بپوشند
زهرا که 13 سال در بیمارستان‌های تأمین اجتماعی پرستار بوده و این روزها مسؤول بخش داخلی یکی از این بیمارستان‌هاست، درباره حجاب خودش گفت: من چادر نمی‌پوشم؛ اما همیشه سعی می‌کنم مانتو و شلوارم مناسب باشد و تنگ و زننده نباشد و پوشش سرم را همیشه کامل رعایت می‌کنم. نمی‌دانم چه هدف و نیتی از طراحی این لباس در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان داشتند! فعالیت پرستاری به شکلی است که واقعاً پوشیدن چادر یا لباسی شبیه آن در محیط کار امکان‌پذیر نیست. شاید خیلی از پرسنل زن، خارج از محیط کار چادری باشند و حجاب‌شان را خیلی خوب رعایت می‌کنند ولی واقعاً بعید می‌دانم بتوانند چنین لباسی را در محیط کار بپوشند. پرستاری به شکلی است که فرد در شرایط مختلف قرار می‌گیرد و در حین کار ممکن است بنشیند و بلند شود و بدنش کشیدگی‌های خاصی را پیدا می‌کند که چنین لباسی برای این وضعیت هم دست و پا گیر است هم باعث آلودگی بیشتر و انتقال بیماری‌ها می‌شود.
در محیط‌های درمان سعی می‌کنند از رنگ‌های تیره استفاده نکنند
او درباره رنگ لباس پرستاری تأکید کرد: همیشه سعی می‌کنند رنگ لباس پرستاری را به شکلی انتخاب کنند که به بهبود روحیات بیمار نیز کمک کند. زیرا بیمار از نظر جسمی شرایط نامناسبی دارد و این موضوع در روحیه‌اش اثر می‌گذارد پس باید از نظر روحی نیز تا حدودی به بهبود وضعیت‌شان کمک کرد. رنگ این پوشش طراحی‌شده مشکی است که در محیط‌های درمان سعی می‌کنند خیلی از رنگ‌های تیره استفاده نکنند زیرا رنگ لباس باید به شکلی باشد که هم آلودگی‌ها را نشان دهد که سریع لباس‌ها تعویض و شسته شود و نظافت و بهداشت اولیه رعایت شود و هم اینکه از بعد روحی برای بیمار مفید باشد.
حضور پرسنل همگن در بخش‌ها بسیار مهم‌تر است/ اولویت؛ توجه به روابط و حریم‌ها
این پرستار ادامه داد: روز اولی که این عکس را دیدم، گفتم با توجه به حجم مشکلات مهم‌تر و جدی‌تر پرستاری، چرا به این موضوع پرداخته‌اند؟ یکی از کمبودها حضور پرسنل همگن در بخش‌ها خیلی مهم است. اگر طرح انطباق را رعایت کنند یعنی برای بیمار مرد، پرستار و کمک‌بهیار مرد باشد و برای بیمار زن، نیروی زن فعالیت کند، خیلی کمک می‌کند که هم حریم بیمار حفظ شود و هم مسائل مربوط به عفاف و حجاب رعایت شود. با وجود اینکه در هر سیستمی یونیفرم خاصی طراحی می‌شود و همه باید رعایت کنند اما در واقع هرکسی می‌تواند در هر شرایطی، آنچه را می‌خواهد رعایت کند. خیلی از همکاران ما در حین کار ساق دست می‌پوشند که مخصوص کارشان است یا مقنعه بلند می‌پوشند که حجاب‌شان را کامل رعایت کنند یا مانتوی‌شان تنگ و نامناسب نیست. همه این موارد مناسب است و با کار منافاتی ندارد اما چنین پوششی که طراحی شده است، ضرورتی ندارد. اولویت توجه به روابط، حریم‌ها، طرز برخوردهای با بیمار یا پرسنل است.
لزوم افزایش پرستاران مرد
زهرا با تأکید بر اینکه پرستاران بخش کوچکی از جامعه هستند، بیان کرد: طبعاً به همان اندازه‌ای که حجاب و عفاف در سطح جامعه باشد، به همان میزان هم در قشر پرستاران دیده می‌شود. شاید در گذشته پرستاران به رعایت حجاب مقیدتر بودند. در نهایت پیشنهاد می‌کنم، تعداد نیروها آن‌قدر زیاد باشد که در بخش‌های مردان صرفاً نیروی مرد فعالیت کند و در بخش های زنان صرفاً پرسنل زن باشند زیرا این اقدامات کمک بیشتری به رعایت عفاف و حجاب می‌کند.
بخش‌های اضافه این پوشش آلودگی را منتقل می‌کند
الهه نیز یکی دیگر از پرستاران بیمارستان‌های تأمین اجتماعی است. او که خارج از مجموعه بیمارستان پوششی کامل دارد، گفت: این لباسی که در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان طراحی شده است برای محیط کار پرستاری مناسب نیست زیرا در درجه اول درگیر آلودگی می‌شود. این لباس بخش‌های اضافه دارد که به هر حال با تخت بیمار و احتمالاً ترشحات و خون تماس پیدا می‌کند؛ پس قطعاً درگیر آلودگی می‌شود. از طرفی رنگ تیره آن باعث می‌شود این آلودگی‌ها قابل رؤیت نباشد. همچنین یکی از دلایل انتخاب رنگ روشن برای لباس پرستاران بهبود بیماران از لحاظ روحی است؛ چراکه بیماری‌ها به دنبال خود درصدی افسردگی هم برای فرد ایجاد می‌کنند.
بلند بودن این پوشش باعث زمین خوردن پرستار در مواقع بحرانی می‌شود
او به راحت نبودن این لباس برای انجام فعالیت‌های پرستاری اشاره کرد و افزود: این لباس در شرایط بحرانی و اقداماتی مانند احیای بیمار دست‌و‌پاگیر است. مثلاً اگر بخواهی به بیمار ماساژ قفسه سینه بدهی، جلوی دستت می‌آید و باعث می‌شود آن خدمت مختل شود. این لباس، درواقع مدل پوشش چادر است و اصلاً مناسب نیست. قسمت پایین آن بسیار بلند است و اگر پرستار بخواهد خود را سریع به کنار بیمار بدحال برساند، اول خودش به دلیل بلند بودن این پوشش به زمین می‌خورد. تا جایی که می‌دانم در سایر کشورهای اسلامی نیز پوشش پرستار مانتوهای کوتاه‌تر و شلوار و پوششی برای سر است.
عدم اجرای طرح انطباق، جزیی از رعایت نشدن عفاف است
الهه مسأله اصلی عفاف و حجاب در پرستاران را پوشش ندانست و بیان کرد: مانتو، شلوار و مقنعه برای کار پرستاری یک پوشش کامل است. موردی که در بحث عفاف و حجاب در حوزه پرستاری باید به آن پرداخت، اجرایی شدن طرح انطباق در بیمارستان‌هاست که در اکثر بیمارستان‌ها رعایت نمی‌شود. به‌طوری‌که در یک بخش هم بیمار زن و هم بیمار مرد وجود دارد. البته در بیمارستان‌های نظامی مانند بیمارستان‌های سپاه بخش زنان و مردان جداست و برهمین اساس پرسنل‌شان نیز جدا هستند. ولی در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی رعایت نمی‌شود. عدم اجرای طرح انطباق، جزیی از رعایت نشدن عفاف است زیرا پرستار زن با بیمار و همراه مرد درگیر است و گاهی حتی برخورد لفظی پیش می‌آید. اگر پرستار زن فقط با بیمار و همراه زن برخورد داشته باشد، این شرایط پیش نمی‌آید. در اکثر بیمارستان‌ها می‌بینیم که پرستاران زن در بخش‌های مردان فعالیت می‌کنند یا در یک بخش هم بیمار زن و هم بیمار مرد بستری است.
این پرستار در توضیح طرح انطباق گفت: براساس طرح انطباق باید پرستار مرد، به بیماران مرد و پرستار زن به بیماران زن خدمات‌رسانی کند. امکان اجرای این طرح به این موضوع بستگی دارد که آن بخش چقدر نیرو داشته باشد. زمانی که نیروها برابر نیست، زنان، پرستاری بیماران مرد را انجام می‌دهند و صرفاً برای انجام اقداماتی که بسیار خاص است، از بخش دیگری تقاضای نیروی هم‌جنس با بیمار می‌کنند.
