«کمپین پیگیری مطالبات دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتری» چندی است با فعالیت‌های خود به نحوه‌ی اعطا و شرایط بازپس‌گیری وام دوره‌ی دکتری اعتراض نشان داده است. این کمپین، متشکل از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دوره‌ی دکتری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که از طریق فضای مجازی در حال جمع‌آوری امضا برای نامه‌ی مطالبات خود هستند. این نامه قرار است برای نمایندگان مجلس فرستاده شود، تا از طریق قوه‌ی مقننه به تصویب قوانین حمایتی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دوره‌ی دکتری این وزارت‌خانه منجر شود. با این استدلال که دانشجویان رشته‌های غیرپزشکی وزارت بهداشت که بعضا رشته‌های مشابه وزارت علوم را نیز شامل می‌شوند، از همه‌ی قوانین حمایتی وزارت بهداشت برخوردارند.
ایجاد کمپین از کجا کلید خورد؟
مهر ماه 1395 با آغاز سال تحصیلی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از اعطای وام دانشجویی ویژه‌ی دکتری خبر داد. دکتر محمد فرهادی اطلاع داد این وام به تمام دانشجویان دکتریِ دوره‌ی روزانه تعلق خواهد گرفت. شرایط این وام، ارائه‌ی سند ضمانت محضری رسمی از دو ضامن کارمند و بازپرداخت شصت ماهه پس از گذشت دو سال از فارغ‌التحصیلی اعلام شد. این وام در پاییز و زمستان 95 طبق روال قانونی پرداخت شد. اما از بهار 96 به بعد اعطای وام با اما و اگرهایی مواجه شد. دکتر مجتبی صدیقی، رئیس سازمان دانشجویی، در نشستی خبری، از تغییر شرایط اعطای وام سخن گفت.
مسئولین صندوق رفاه دانشجویی، با سپردن وام به بانک توسعه، اعطای آن را منوط به شرایط سفته، بازپرداخت تقریبا ماهانه هفتصد هزارتومان بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی و معرفی دو ضامن جدید (غیربازنشسته)، خواندند.
ایجاد شرایط جدید، مورد پذیرش دانشجویان واقع نشد. این اعتراض ابتدا توسط چهار دانشجوی دانشگاه خوارزمی ابراز شد و به سرعت موج اعتراض به دانشگاه تهران و سپس سراسر کشور رسید. گام نخست جمعی این کمپین، تشکیل گروهی تلگرامی بود که از آن طریق نسبت به شرایط وام، واکنش نشان دادند.
گروه تلگرامی مذکور ابتدا با عنوان «کمپین اعتراض به وام ویژه‌ی دکتری»، در همان روز نخست، با پنج هزار عضو به سقف خود رسید و سپس اقدام به تأسیس کانال تلگرامی شد و به طور همزمان دانشگاه‌های دیگر نیز در عین ارتباط با گروه مرکزی، به تشکیل گروه جهت هماهنگی در سایر دانشگاه‌ها اقدام کردند. در طی این مدت تمام تصمیمات به طور منسجم، با رأی‌گیری و تحت نظارت گروه مرکزی انجام می‌گرفت. پس از آن مطالبات کارشناسی شد و نام گروه نیز به «کمپین پیگیری مطالبات دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتری» تغییر کرد تا حرکت کمپین در جهت حمایت از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتریِ وزارت علوم جهت‌گیری اثربخشی داشته باشد.
مطالبه‌ی این گروه به طور مشخص بر دو محور «تسهیلات رفاهی» و «اشتغال دانشجویان» قرار گرفت.
مطالبات کمپین از چه قرار است؟
دانشجویان در نامه‌ای که به مسئولین دانشگاهی و نمایندگان مجلس می‌فرستند، دو گروه از مطالبات را دنبال می‌کنند:
الف) تسهیلات رفاهی در دوران تحصیل دکتری
از آنجایی که بر اساس قوانین دانشگاهی دانشجو نمی‌تواند همزمان با تحصیل به کار دیگری مشغول شود (و تعهد محضری مبنی بر عدم اشتغال را تسلیم دانشگاه می‌دارد)، به منظور حصول تمرکز فکری و وقت بیشتر برای کار علمی و تحقیقاتی، بایسته است که جهت تامین هزینه‌های زندگی متناسب با شان این قشر از جامعه، چتر حمایتی فراهم شود که عبارتند از:
•حقوق ماهیانه همانند وزارت بهداشت و یا ابقای پژوهانه
•حمایت از دانشجویانی که پژوهانه‌ی فوق نیاز مالی آن‌ها را برطرف نمی‌کند؛ یعنی حذف بخشنامه‌های سال ۹۶ و نیز افزودن تمام شرایط ذیل شامل: الف) افزایش مبلغ وام صندوق رفاه به سرانه‌ی ماهیانه‌ی دست‌کم 800 هزار تومان و ب) الزامی شدن پرداخت وام تابستان همانند بقیه‌ی فصول (کما اینکه تمامی دانشجویان دکتری در تمامی ایام سال مشغول کارِ تمام وقت مطابق تعهداتشان هستند) و ج) افزایش مدت تنفس و بازپرداخت وام حداقل دو سال پس از فارغ‌التحصیلی (نه پس از سنوات مجاز)
•به شمار آوردن مدت زمان تحصیل به عنوان سابقه‌ی کار و فراهم نمودن بیمه‌ی تامین اجتماعی
•زمینه¬سازی بستری مناسب جهت تحصیل و پژوهش با تلاش برای جذب منابع مالی مختص دانشجویان دکتری، مقرر کردن پرداخت یارانه‌ی خاص به آن‌ها و برآوردن نیازهای مقعطی این دانشجویان، همانند تسهیلات خوابگاهی و ... در چهار فصل سال (رفع هزینه‌های گزاف فصل تابستان با توجه به تعهد چهار فصل دانشجویان دکتری)
•افزایش سنوات مجاز تحصیلی با توجه به الزام پذیرش مقالات علمی-پژوهشی و ISI برای دفاع از رساله‌ی دکتری و زمان‌بر بودن این فرآیند از سوی مجلات معتبر علمی
•تعریف جایگاهی برای نماینده¬ی دانشجویان به عنوان مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
ب) اشتغال دانشجویان و فارغ التحصیلان دکتری:
امروزه بسیاری از فارغ‌التحصیلان دکتری عملا با معضل بیکاری مواجه بوده و عموماً برای تامین مایحتاج زندگی به ناچار به مشاغل کاذب و غیرمرتبط با تخصص خود با درآمدهایپایین روی آورده‌اند، یا شرایط به گونه‌ای است که عموماً سودای مهاجرت و ترک وطن دارند که در شأن نظام مقدس جمهوری اسلامی نیست. از این رو امید است موارد زیر از سوی مسئولین گرامی مورد رسیدگی و توجه قرار گیرد:
•تصویب، نظارت و اجرای قوانینی جهت جلوگیری از تنزل سطح علمی کشور که با آینده‌ی شغلی دانشجویان دکتری پیوند خورده است که عبارتند از:
•جلوگیری از رشد بی‌رویه و بی‌برنامه‌ی رشته‌های دانشگاه‌های معتبر و نیز عدم ارائه‌ی مجوز به دانشگاه‌های نامعتبر و بدون اعضای هیئت علمی
•ایجاد طرح تدریس اجباری دانشجویان دکتری و فارغ‌التحصیل در دانشگاه‌های محل تحصیل و یا دیگر دانشگاه‌ها
•جلوگیری از افزایش بی‌برنامه‌ی ظرفیت دانشجویان دکتری همه‌ی دانشگاه‌ها
•لزوم به کارگیری افراد با تحصیلات مرتبط و دارای تحصیلات دکتری (یا دانشجوی دکتری) برای تدریس دروس دانشگاهی
•ابلاغ قانون تک‌شغلی بودن و نظارت بر اجرای چندشغله نبودن اعضای هیئت علمی و سایر کارکنان ارگان‌های دولتی و یا تدریس در چند دانشگاه
•سیاست‌گذاری‌های لازم جهت یکسان‌سازی مبلغ حق‌التدریس در شان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتری بدون اعمال مالیات بر آن
•اولویت‌دهی در جذب نیروهای جوان (دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان دکتری) به عنوان اعضاء هیئت علمی یا کارشناس، و پرهیز از جذب نیروهای بازنشسته در همه‌ی ارگان‌های دولتی. برای این منظور سامانه‌ای یکپارچه جهت جایابی (همانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) پیشنهاد می‌شود
•ایجاد هسته‌های پژوهشی در داخل دانشگاه‌ها برای جذب «هیئت علمی پژوهشی» جهت ارتباط هرچه موثرتر آموزش عالی با صنایع و مراکز تولیدی و ارتباط هر چه بهتر میان دانش و صنعت
•کاهش مدت زمان خدمت سربازی برای فارغ‌التحصیلان دکتری، یا گذراندن طرح‌های پژوهشی در پژوهشکده‌ها
•بالا بردن شرط سنی جهت استخدام و آزمون‌های استخدامی متناسب با زمان تحصیل
اقدامات کمپین تاکنون چه بوده است؟
در ابتدا نامه‌ای با بالغ بر چهار هزار امضای الکترونیکی خطاب به ریاست جمهوری نوشته شد. اقدامات دسته‌جمعی نظیر اطلاع‌رسانی به صفحات مجازی ریاست جمهوری و نیز پیامک‌های دسته‌جمعی به رسانه‌هایی چون خبر 20:30 نیز انجام شد.
این اقدامات در حالی صورت می‌گرفت که هیچ واکنشی از سوی نهادهای مجریه و مقننه به همراه نداشت. در این برهه میان اعضای کمپین تصمیمی مبنی بر حرکتی سراسری جهت اعتراض به شرایط وام و تبعیض میان دانشجویان دکتری وزارت بهداشت و وزارت علوم گرفته می‌شود.
تبعیضی که دانشجویان از آن شکایت داشتند، اشاره به این دارد که علی‌رغم اینکه هر دو گروه دانشجویان دکتریِ وزارت علوم و وزارت بهداشت، تعهد محضریِ حضورِ تمام وقت به دانشگاه می‌دهند، تنها دانشجویان دکتریِ وزارت بهداشت حقوق ماهانه دریافت می‌کنند. این تبعیض آنجا تشدید می‌شود که به عنوان مثال، دانشجوی دکتریِ رشتۀ بیوشیمیِ وزارت علوم، فاقد حقوق است؛ اما دانشجوی همین رشته در وزارت بهداشت دست‌کم ماهی یک میلیون تومان دریافتی دارد.
درنهایت ۲۴ خرداد ماه، دانشجویان دکتری دانشگاه‌های تهران به تجمع مقابل وزارت علوم پرداختند و همگام و همزمان با ایشان، تمام دانشجویان دکتری دانشگاه‌های سراسر کشور نیز به تجمع در دانشگاه‌های خویش پرداختند. در این میان در برخی دانشگاه‌ها علی‌رغم کم بودن تعداد دانشجویان دکتری، بالاترین مقام دانشگاه به پاسخ و ارائه‌ی راهکار به دانشجویان دکتری پرداختند. اما در وزارت علوم، هیچ مقامی حاضر نشد به تجمع بالغ بر سه ساعتۀ دانشجویان پاسخی بدهد.
بازتاب اخبار کمپین در رسانه‌ها
در این میان برخی خبرگزاری‌ها با درک درست دغدغۀ این دانشجویان به بازتاب گستردۀ آن پرداخته‌اند. پس از این بازتاب زمزمه‌هایی از سوی مقامات وزارت علوم جهت تکذیب این رخدادها از برخی رسانه‌ها شنیده شد.
اکنون این کمپین از طریق اعضای مسئول در شهرستان‌های مختلف در حال رایزنی با نمایندگان مجلس هستند. گفتنی است تعداد امضاهای ثبت شده در نامه‌ی مطالبه‌ی سراسری اکنون از مرز هزار و چهارصد امضا گذشته است. همچنین دانشجویان عضو این کمپین از طریق دو صفحه‌ی فعال در اینستاگرام و تلگرام به بازگویی و انتشار مشکلات و مسائل دانشجویان دکتری می‌پردازند.
با این حال باید دید در روزهای آتی از سوی مسئولین جواب قانع‌کننده‌ای به درخواست‌های کمپین داده می‌شود یا خیر!
فاطمه مرتضوی
