جایی که گرما در تابستان و خرما پزانش به بالای ۵۰ درجه می رسد. شهری که به گفته مسئولان محلی از نظر ارتباطی در یک بن بست قرار گرفته و راه معیشت برای مردم آن محدود شده است در کشاورزی و دامداری به قدر خورد و خوراک روزانه.
بیشتر ساکنان شهر ۷۶ هزار نفری با ۱۹۲ روستایش کارشان کشاورزی و پرورش بز است. ساربان‌های دیروز با گله های پر تعداد شتر که شن‌های بیابان را تا جازموریان می پیمودند، این روزها با خشک شدن تالاب، رزق و روزی شان را از عمق چاههای ۲۰۰ متری بیرون می کشند. خرما هنوز محصول شاخص کشاورزی منطقه است اما تعداد نخلستانها هم به شدت رو به کاهش گذاشته است. حق آبه ای که از جازموریان برای کشاورزان عامل حیات بود حالا گرد و خاکی است که سلامت اهالی را هدف گرفته است.
عمق آب زیر زمینی در قلعه گنج در سالهای اخیر و پس از چند دهه خشکسالی به شدت کاهش یافته و عمق چاهها در برخی مناطق به ۲۰۰ متر رسیده استعمق آب زیر زمینی در سالهای اخیر و پس از چند دهه خشکسالی به شدت کاهش یافته است و هر سال کشاورزان ناچارند بر عمق چاههایشان بیفزایند تا به آب برسند. در بیشتر مناطق عمق چاهها ۷۰ و ۸۰ متر است و در برخی مناطق تا ۲۰۰ متر هم رسیده است. سال آبی جاری یک قطره آب هم در زمین خشک قلعه گنج نباریده و این زنگ خطر شرایط سخت را گوشزد می کند. بسیاری از نخلستانها بدون استفاده رها شده است. اگر ساربان‌ها گله‌های شتر را نفر به نفر به دلیل بی آبی به حراج گذاشتند، نخلداران چاره ای ندارند جز اینکه خشک شدن نخلستان را به چشم ببینند.
رضا راهگل یکی از روستائیان قلعه گنجی است که نخلستانش حال و روز خوبی ندارد. می گوید به دلیل بی آبی تعداد نخلستانها نسبت به گذشته بسیار کمتر شده و اگر وضعیت همینطور بماند نخلستان او هم تا چند سال دیگر خشک می شود. خرما هنوز بار دارد و مرد کشاورز آب را از عمق ۸۰ متری بیرون می کشد. در کنار نخل داری، اگر آبی باقی بماند، رضا کنجد هم می کارد و هنودوانه هایی که به دلیل آب بری زیاد دیگر رونقی ندارد زراعتش.
اما همه روستائیان به خوش شانسی رضا نیستند، محمد مرد میانسالی است که برای یافتن کار به هر دری زده است. آب چاه که شور شد نخلستان هم تشنه لب ماند و هرچه بیشتر کندند شوری آب هم بیشتر شد. معلم سابق نهضت سوادآموزی قید کشاورزی را زده و به دنبال کاری اداری یا همان معلمی است.
امسال آقا معلم در قلعه گنج بسیار یافت می شوند. کسانی که تا دیروز سر زمین و زراعت خود بودند و امروز خشکسالی آنها را به کنج عزلت کشانده. تا ۲-۳ سال قبل میزان بیکاری در قلعه گنج از ۳۰ درصد هم فراتر رفته بود اما در پی ورود بنیاد مستضعفان به به توسعه این شهرستان، حالا شرایط کمی بهتر شده است. دامداری و کشاورزی در حال یک پوشت اندازی و تغییر چهره است و صنعتی شدن منطقه با توجه به کمبود آب، در چشم انداز قرار گرفته است.
قلعه گنج آب کافی برای کشاورزی ندارد و همین معیشت مردمی را که حیاتشان به زراعت وابسته است را با چالش مواجه کرده است. از سوی دیگر مسئولان محیط زیست استان معتقدند کشت محصولات پر آب‌بر همچون هندوانه و گوجه در منطقه دیگر هیچ نوجیهی ندارد و باید کشت جایگزین هر چه سریعتر عملیاتی شود. با همین رویکرد بود که بنیاد مستضعفان به عنوان مجری طرح توسعه و توان افزایی در قلعه گنج مصمم شد تا کشاورزی منطقه را احیا کند.
کشت جایگزین از ترکیه می آمد. بذر هویج سیاه که با شرایط کم آبی سازگار است و محصولات پر باری می دهد یکی دوسالی هست در منطقه زرع می شود و بنیاد خود را مقید کرده که هر میزان روستائیان هویج سیاه بکارند از آنها خریداری کند و به بازارهای داخلی یا برای صادرات به بازارهای خارجی عرضه کند. هرچند روستائیان گلایه ای در مورد شیوه خرید بذر و فروش محصول دارند اما در مجموع می توان رضایت را در چشمان کشاورزان دید وقتی از هویج سیاه سخن می گویند. یکی از روستائیان که تا سال گذشته زمینهای کشاورزی اش به دلیل بی آبی قابل کشت گوجه و هندوانه و پیاز نبود، امسال ۱۵ تن هویج سیاه برداشت کرده است.
از سوی دیگر حمایت از کاشت کنجد به عنوان یک محصول کم آب بر از سوی کارشناسان بنیاد علوی به طوری جدی در جریان است. به این منظور چرخه کامل از ارائه بذر تا خرید محصول و تولید روغن کنجد در شهرستان قلعه گنج تکمیل شده است. بنیاد در سال اول سقف مشخصی از محصولات کنجد روستائیان را به منظور فرآوری خریداری کرد و حالا که ظرفیت تولید کارخانه روغن کشی کنجد بالاتر رفته، این آمادگی وجود دارد که به هر میزان روستائیان کنجئ بکارند، خریداری شود.
همچنین بنیاد تضمین کرده که اگر کشاورزان تولید گوجه خود را به جای دلالان که با قیمت نازل خریداری می کنند، به کارخانه رب بفروشند، قیمت بالاتری که به صرفه کشاورز باشد ارائه دهد و همین امر سبب شد تا به گفته مردم منطقه، امسال صف فروشندگان گوجه فرهنگی به کارخانه رب تا ۱۰ کیلومتر طولانی شود.
مسعود حیدروند، مجری طرح ملی «آبادانی شهرستان قلعه گنج» در این باره به خبرنگار مهر، می گوید: در حال حاضر حدود ۴۵۰۰ هکتار از مزارع قلعه گنج زیر کشت کنجد رفته است و میزان محصولات این مزارع با استفاده از آبیاری قطره ای، از ۳ تن در هکتار به ۷ تن در هر هکتار رسیده است. پیش از این محصولات تولیدی در قلعه گنج به صورت خام فروشی به دیگر شهرها ارسال می شد اما با راه اندازی شهرک صنعتی در قلعه گنج، حالا بخشی از محصولات کشاورزی به فراوری رسیده و ارزش افزوده را در شهرستان نگه می دارد. در کنار تکمیل چرخه تولید محصولات لبنی از ارائه بز شیری و تاسیس دامپروری برای دوستائیان گرفته تا خرید شیر دامها و سپس تولید محصولات لبنی در کارخانه لبنیات قلعه گنج، امروز چرخه کاشت کنجد تا روغن کشی و همچنین چرخه کاشت گوجه فرنگی تا تولید رب صنعتی در شهرک صنعتی قلعه گنج انجام می شود. همچنین با احداث کارخانه فرآوری خرما، بخش زیادی از خرمای نخلستانهای قلعه گنج در این کارخانه به محصولات متنوع تبدیل می شود.
وی با اشاره به ضرورت توسعه اشتغال در بخش‌های خدمات در کنار بخش صنعت و کشاورزی می افزاید: بنیاد در این زمینه هم اقدامات خوبی انجام داده است. در سرتاسر روستاهای قلعه گنج کارگاههای مختلفی دایر شده است و روستائیان مشغول به کار شده اند. بنیاد به هر فردی که بخواهد اشتغال ایجاد کند مبلغ ۲۰ میلیون تومان وام می دهد.
بنیاد مستضعفان با حمایت از تولید گیاهان دارویی و صنایع دستی به عنوان مزیت نسبی منطقه، نقش زیادی در توانمندسازی مردم محلی داشته است و از این رهگذر در سال گذشته بیش از هزار شغل در شهرستان ایجاد شده استاگرچه پیدا کردن ضامن برای دریافت وام در منطقه ای که بیشتر مردم کشاورز و دامدار هستند کار دشواری است اما امروز می توان در گوشه و کنار روستاها مشاغل تازه تاسیس را دید که با وامهای بنیاد مستضعفان شکل گرفته است. از کارگاه کابینت سازی گرفته تا فروشگاه مواد غذایی، لوازم یدکی موتورسیکلت و تعویض روغنی، همه با حمایت بنیاد راه اندازی شده است. ایوب حسنی جاز یکی از ساکنان روستای چاه دادخدا است که با استفاده از وام بنیاد کارگاه بلوک زنی و تیرچه زنی تاسیس کرده است و حالا با تولید روزانه تا ۷۰۰ بلوک، بخش زیادی از نیاز روستاهای اطراف برای تیرچه و بلوک را مرتفع می کند. ایوب که پیش از این بیکار بود توانسته علاوه بر ایجاد اشتغال برای خود، برای ۳ نفر دیگر از اهالی روستا در کارگاه خود کار ایجاد کند.
همچنین عطا ناوکی، فرماندار قلعه گنج در این خصوص به خبرنگار مهر، می‌گوید: راه اندازی شهرک صنعتی در قلعه گنج در کنار تکمیل چرخه تولید محصولات کشاورزی و دامی، افراد زیادی را در کارخانه ها بر سر کار برده است. همچنین بنیاد مستضعفان با حمایت از تولید گیاهان دارویی و صنایع دستی به عنوان مزیت نسبی منطقه، نقش زیادی در توانمندسازی مردم محلی داشته است و از این رهگذر در سال گذشته بیش از هزار شغل در شهرستان ایجاد شده است.
تغییر در قلعه گنج چند سالی هست شروع شده است و روستاهای زیادی تحت پوشش طرح توان افزایی بنیاد مستضعفان قرار گرفته است، با این حال کم نیستند روستاهایی که هنوز خدماتی دریافت نکرده اند. بنیاد متعهد شده است قلعه گنج را تا رفع چالشهای معیشت و توسعه ترک نکند و امیدوار است ایجاد حس رقابت در میان روستاها و قبایل محلی بتواند سد مقاومت در مقابل تغییر را بشکند و آنها را هرچه بیشتر در مشارکت در طرحهای اشتغال و توانمندسازی جذب کند.
