کلان‌شهر تهران همواره در نیمه دوم سال با توجه به ایجاد شرایط وارونگی دما با مشکل آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کند. همین مسئله باعث شده تا توجه بیشتری نسبت به حل این معضل زیست‌محیطی صورت گیرد. شهرداری تهران که یکی از مهم‌ترین وظایف خود را تأمین امکانات مناسب برای زندگی مردم شهر تهران تعریف می‌کند، یکی از اصلی‌ترین متولیان کاهش آلودگی هوای تهران خواهد بود. به‌همین دلیل این مجموعه هرساله به‌دنبال اجرای راهکارهایی است تا بتواند بهبودی در کیفیت هوای تهران ایجاد کند.
به‌گفته محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، در سال‌های اخیر با وجود طرح‌های جدی در زمینه کاهش آلودگی هوای تهران، توفیقی چندانی در اجرای این طرح‌ها کسب نشد. مهم‌ترین دلیل این مسئله نیز عدم تحقق بودجه‌های دولتی بود که این امر نیز باعث شد تا در سال جاری، شهرداری تهران به سمت طرح‌هایی نظیر طرح کاهش برود که هزینه خاصی هم درپی نداشت.
ازطرفی مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد که کیفیت هوای تهران در سال جاری نسبت به سال‌های گذشته به‌دلیل افزایش میزان بارندگی، بهبود قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. همزمانی این شرایط با اجرای فاز دوم طرح کاهش، منجر به شکل‌گیری ادعای تأثیر محسوس طرح کاهش در کاهش آلودگی هوای تهران شد. علاوه بر این ادعا، آورده دیگر این طرح، افزایش درآمد دستگاه‌های مسئول با اجرای این طرح بوده است.
بنابراین شهرداری تهران به‌فکر ارائه راهکارهای مشابهی افتاد که نخستین طرح آن‌ها نیز طرح پولی‌کردن محدوده زوج‌وفرد بود. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که این طرح نه‌تنها تأثیری در کاهش آلودگی هوای تهران ندارد که مشکلات بیشتری را برای مدیریت شهری به‌همراه خواهد داشت. با توجه به همین بررسی‌ها، این طرح مخالفان سرسختی ازجمله فرمانداری، شورای شهر و پلیس دارد که احتمال اجرایی شدن آن را کاهش می‌دهد.
شهرداری تهران که طرح پولی‌کردن زوج‌وفرد را در معرض از دست‌رفتن می‌دید، به‌دنبال ارائه طرح دیگری بود که در اواسط دی‌ماه، لایحه‌ای را با محوریت پرداخت بهای خدمات تونل‌ها به شورای شهر تهران تقدیم کرد. در این طرح قرار بود که خودروهای سواری برای تردد در 5 تونل و یک بزرگراه مشخص‌شده در تهران، مبلغی را تحت عنوان بهای خدمات معابر خاص پرداخت کنند.
پورسیدآقایی با ذکر جزییات مبالغی که خودروها باید بپردازند، در دفاع از این طرح این‌گونه بیان کرد: "هرچند ممکن است ظاهراً برخی سیاست‌ها با سختگیری به بخشی از جامعه همراه باشد، اما واقعیت این است که برای داشتن شهری پاک، زیست‌پذیر و انسانی، چاره‌ای جز این سختگیری‌ها نیست. ضمن اینکه هزینه‌های حل مسائلی همچون ترافیک و آلودگی هوا باید به‌جای همه شهروندان، بیشتر به‌عهده خودروسوارانی باشد که چنین مسائلی را برای عموم شهروندان ایجاد می‌کنند."
همچون طرح قبلی به‌منظور بررسی اثرگذاری مثبت این طرح پیشنهادی شهرداری تهران نیز لازم است که بررسی‌های دقیق‌تری صورت گیرد که در زیر به چند مورد اشاره می‌شود:
۱- برای اثبات اثرات مثبت طرح پیشنهادی، به کاهش تردد خودروها در معابر خاص اشاره شده که منجر به آلودگی هوای تهران شده‌اند. این درحالی است که به‌گفته مسئولین شهرداری تهران، خودروها سهمی درحدود 2 درصد در آلودگی دارند و مشکل اصلی آلودگی هوا، دیزلی‌ها هستند. این تناقض در معرفی عاملان اصلی آلودگی هوا نشان‌دهنده نبود مطالعات کارشناسی در این زمینه است.
۲- پورسیدآقایی در استدلال خود بیان می‌کند که چاره‌ای جز سختگیری نیست، درحالی‌که باید گفت چاره هست و ازطرف کارشناسان مختلف مطرح شده اما گوش شنوایی در مجموعه دستگاه‌های مسئول وجود ندارد. بنابراین درصورتی‌که پای کارشناسان این حوزه به مجموعه ایزوله‌ای که در قالب‌های مختلف تعریف کرده‌اند، باز شود، می‌توان راهکارها و سیاست‌های اجرایی بیشتری را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.
۳- با توجه به مبالغی که برای تونل‌ها درنظر گرفته شده و آمار تردد خودروها در این معابر، برآورد می‌شود که در طول سال، درآمدی حدود 250 میلیارد تومان برای شهرداری تهران ذخیره شود. بنابراین با این حجم مبالغ دریافتی و تناقضی که در اثرگذاری این طرح در کاهش آلودگی هوا وجود دارد، می‌توان گفت که درآمد حاصله از این طرح مورد توجه مسئولین بوده است.
با توجه به بررسی‌های مذکور، این طرح هم همانند طرح قبلی نتوانسته قوت کارشناسی و علمی خود را نشان دهد و به‌همین دلیل این لایحه در شورای شهر تهران رأی نیاورد و اجرای آن منتفی شد. شهرداری تهران اما نسبت به این مسئله ناامید نشده و همچنان به‌دنبال منفذی برای جبران هزینه‌های خود در پوشش مسائلی همچون حل معضل ترافیک و آلودگی هوا است.
در آخرین اقدام، شهرداری تهران در تاریخ 2 بهمن، پیشنهادات جدیدی را در قالب لایحه طرح ترافیک سال 98 برای شورای شهر ارسال نمود. یکی از مهم‌ترین پیشنهادات در این لایحه، افزایش 20 درصدی نرخ مجوز در این محدوده بوده است که قرار است در هفته جاری در شورای شهر مورد بررسی قرار گیرد.
شهرداری تهران متوجه شد که در قالب طرح‌های جدید نمی‌تواند به آنچه مدنظرش بوده است، برسد. لذا در آخرین تلاش‌های خود به فکر تحقق اهداف خود از طریق اصلاح طرح‌های موجود افتاد. حال باید منتظر ماند و دید که آیا اعضای شورای شهر در برابر این خواسته شهرداری تهران تسلیم می‌شوند و یا با بررسی‌های دقیق و کارشناسی، به این طرح نیز جواب منفی می‌دهند.
بنابراین با توجه به بهبود نسبی کیفیت هوا در سال جاری، مسیری برای دستگاه‌های مسئول باز شده که بتوانند در پوشش حل مشکل آلودگی هوای تهران، کسری درآمدهای مجموعه خود را جبران کنند. به‌بیان شفاف‌تر باید پرسید که شهرداری تهران به‌دنبال حل آلودگی هوا است یا تأمین هزینه‌های خود؟ درصورتی‌که بخواهند آلودگی هوای تهران را حل کنند، لازم است که راهکارهای مؤثر کاهش آلودگی هوا را اجرایی کنند نه اینکه ازطریق طرح‌های حداقلی بخواهند اهداف دیگر خود را تأمین کنند.
