به گزارش افکارنیوز، سال ۱۳۸۵، محمود احمدی‌نژاد، نهمین رئیس‌جمهور ایران، دستور داد که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی شهرستان‌ها، زیرمجموعه استانداری‌ها شوند. آن موقع کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که یک سال بعد همین رئیس‌جمهور دستور انحلال سازمان ۶۰ ساله " مدیریت و برنامه‌ریزی " با ۵ هزار نیروی کار و مسئولیت‌های سنگین در حوزه برنامه‌وبودجه‌ریزی را صادر کند.
بدین ترتیب شورای عالی اداری کشور در یک‌صد و سی و سومین جلسه خود در تیرماه سال ۱۳۸۶ به ریاست محمود احمدی‌نژاد تغییر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را به‌عنوان " معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهوری " تصویب کرد. بر اساس این مصوبه، مقرر شد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تحت عنوان " معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور " در نهاد ریاست جمهوری ادغام شود.
هدف احمدی‌نژاد از انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی
محمود احمدی‌نژاد در این جلسه درباره هدف تغییر عنوان و کارکرد این سازمان گفت: با توجه به تغییر مأموریت‌های سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، باید ساختار این نهاد نیز دچار تحول شود که هدف از آن تقویت و ارتقای نظام برنامه‌ریزی و نظارت در کشور است.
احمدی‌نژاد درعین‌حال یادآور شد: سازمان‌های تحت پوشش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی زیر نظر دستگاه‌های اجرایی مرتبط به فعالیت خود ادامه خواهند داد.
پس‌لرزه‌های دستور احمدی‌نژاد از دیدگاه صاحب‌نظران و نمایندگان مجلس
انتشار خبر انحلال این سازمان که از سال ۱۳۲۷ به‌عنوان یکی از پایه‌های نظام اقتصادی ایران به وجود آمد و یکی از عمده‌ترین ارکان اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور محسوب می‌شد، نه‌تنها برای ۵ هزار نیروی شاغل در آن سازمان، بلکه برای بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران شوکه کننده بود.
بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در آن زمان معتقد بودند: «سازمان مدیریت به‌عنوان یک فیلتر عمل کرد و می‌توانسته جلوی خواسته‌های بی‌جا برخی از وزارتخانه‌ها و شرکت‌ها را بگیرد. حال با از دست دادن نیروهای کارشناس چه طور می‌توان به وضعیت بودجه و برنامه پنج‌ساله امیدوار بود».
" محمد قسیم عثمانی " نماینده مردم بوکان در مجلس شورای اسلامی درباره انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌گوید: در حال حاضر نظام بودجه‌ای کشور بر اساس چانه‌زنی و ارائه طرح‌ها از طریق لابی نماینده برای حوزه انتخابیه خود است که درصورتی‌که باوجود سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی طرح‌ها طبق شاخص‌های اقتصادی تعریف و منابع بر اساس توجیه فنی تخصیص داده می‌شود.
" غلامرضا تاجگردون " نماینده مجلس که در دولت هشتم نیز معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود، به‌هم‌ریختگی اقتصاد کشور را از تبعات انحلال سازمان مدیریت برنامه‌ریزی و بودجه عنوان کرده و می‌گوید: فقدان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی باعثافراطی‌گری، عدم هماهنگی سیاست‌های دولت و قدرت‌طلبی دولت در نظام بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی می‌شود.
او درباره این موضوع که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به دلیل اینکه ایده آمریکایی‌ها بوده است، منحل شد، تأکید دارد که اگر ایده آمریکایی بودن مؤسسان یک سازمان و نهاد دلیلی بر تعطیلی آن باشد که باید ارتش را هم منحل کنیم چراکه ساختار آن را آمریکایی‌ها طراحی کرده‌اند؟ یا این‌همه کارخانه‌های بزرگ از ذوب‌آهن، پالایشگاه‌ها و توسعه میادین کشور گرفته تا جاده‌ها و راه‌آهن به این دلیل باید تعطیل شود؟
تاجگردون همچنین معتقد است: «تصویب طرح‌های بزرگ زیربنایی و عمرانی از جمله امور زیر نظر سازمان برنامهوبودجه بود و بودجه سالانه کشور نیز دست‌کم یک‌بار در این سازمان مرور می‌شد. این کار کمی نبود. تعطیلی این سازمان در ادامه یک رویکرد صورت گرفته و چه امروز و چه فردا اقتصاد ایران از تبعات تعطیلی این سازمان کلیدی آسیب خواهد دید.»
اما " ایرج ندیمی " عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی بر این باور است که «سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وقت به دلیل استقلالی که داشت سرعت در تصویب پروژه‌ها را کم می‌کرد و مانعی بر سر سرعت اجرای پروژه‌ها بود و در این باره پاسخگو نبود».
وظایف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی چه بود؟
در مورد وظایف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در قانون آمده بود:
۱. انجام مطالعات و بررسی‌های اقتصادی و اجتماعی و پیش‌بینی منابع کشور به‌منظور تهیه و تنظیم سیاست‌ها و برنامه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت و همچنین بودجه‌های سالانه
۲. مطالعه و بررسی و انجام امور مربوط به برنامه‌ریزی در چارچوب نظام برنامه‌ریزی کشور
۳. پیشنهاد خط‌مشی‌ها و سیاست‌های مربوط به بودجهٔ کل کشور به شورای اقتصاد
۴. تخصیص منابع کشور برای فعالیت‌های جاری و عملیات عمرانی در چارچوب برنامه‌ها و سیاست‌های توسعهٔ کشور
۵. تهیه و تنظیم بودجهٔ کل کشور با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط
۶. نظارت مستمر بر اجرای برنامه‌ها و پیشرفت سالانهٔ آن‌ها
۷. تعیین ضوابط اقتصادی، اجتماعی، فنی و مالی به‌منظور ارزیابی فعالیت‌های انجام‌شده در دستگاه‌های اجرایی
۸. ارزشیابی کارایی و عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور و گزارش آن به رئیس‌جمهوری
۹. تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور و پیمانکاران و ارزیابی مداوم فعالیت‌های آن‌ها
۱۰. تعیین معیارها و ضوابط و تنظیم اصول کلی و شرایط عمومی قراردادهای مربوط به طرح‌های عمرانی
۱۱. تعیین و مشخص کردن وام‌ها و اعتبارات خارجی موردنیاز برای برنامه‌ها و طرح‌ها(مادۀ ۲۵ قانون برنامهوبودجه)
۱۲. اتخاذ روش مناسب برای اخذ گزارش از کلیه دستگاه‌ها به‌منظور تهیه و ارائه گزارش‌های جامع عملکرد هر دوره از برنامه و انتشار این گزارش‌ها برای اطلاع عموم
۱۳. تخصیص اعتبارات برای طرح‌ها و فعالیت‌ها بر اساس گزارش‌های ارزشیابی و نظارت
۱۴. بررسی و اظهارنظر دربارۀ گزارش‌ها و مسائلی که باید در شورای اقتصاد مطرح شود.
۱۵. فراهم آوردن امکانات و تأمین آمارهای موردنیاز و ایجاد هماهنگی در زمینهٔ فعالیت‌های اطلاعاتی و آماری کشور
۱۶. کاربرد اطلاعات به‌دست‌آمده از ماهواره‌های منابع زمینی در مطالعه و بررسی و برنامه‌ریزی
۱۷. نظارت بر انجام امور نقشه‌برداری زمینی و هوایی در چارچوب قانون سازمان نقشه‌برداری در حدود وظایف مربوط
۱۸. نظارت بر انجام امور مربوط به پژوهش در امر برنامه‌ریزی و توسعه در قالب اساسنامهٔ مؤسسهٔ عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
پشیمانی از یک تصمیم پس از ۶ سال
شش سال پس از انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۲ بیش از ۲۰۰ نماینده مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به احمدی‌نژاد خواستار احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی شدند.
در این نامه قید شد «با توجه به نیاز به ایجاد وحدت در برنامهوبودجه و برای جلوگیری از شکاف این دو حوزه نیازمند سازمان برنامهوبودجه هستیم».
وعده دولت یازدهم برای احیای سازمان
این اقدام نمایندگان در ماه‌های پایانی دولت دهم در حالی انجام شد که حسن روحانی در دوران تبلیغات یازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری، وعده احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را داده بود و همواره دولت قبل را به دلیل انحلال این سازمان نقد می‌کرد.
پس از آغاز فعالیت دولت یازدهم، " محمدباقر نوبخت "، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری، ۲۶ مرداد ۹۲ در برنامه نگاه یک اعلام کرده که این سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تا ۱۰۰ روز دوباره احیا می‌شود.
معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری تشکیل دوباره سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را موجب ایجاد «انضباط اقتصادی» دانست و تأکید کرد که احیای این سازمان در «صد روز آینده» اجرایی می‌شود.
وعده ۱۰۰ روزه نوبخت عملی نشد / مجلس به میدان آمد
پس از آنکه " صد روز " از وعده نوبخت برای احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گذشت و خبری از اقدامات دولت به گوش نرسید، گویی مجلس ضرورت احیای هرچه سریع‌تر این سازمان را بیش از دولت حس کرد، به همین دلیل ۲۰ آذر ۱۳۹۲ مجلس با تصویب طرح تشکیل دوباره سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ایران تا شش ماه موافقت کرد و نام آن را به «سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و بهره‌وری» تغییر داد.
مجلس ضمن تصویب احیای این سازمان، اختیارات و وظایف آن را نیز تعیین کرد. شرح این وظایف در یازده مورد آمده که «طراحی نظام برنامه‌ریزی و تدوین برنامه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت»، طراحی نظام بودجه‌ریزی و تهیه و تدوین بودجه‌های سالانه» و همچنین «بررسی و تعیین نقش‌ها و حدود وظایف بخش دولتی و غیردولتی» از جمله این وظایف هستند».
اکنون بیش از ۶ ماه از تصویب طرح احیای سازمان برنامهوبودجه می‌گذرد اما دولت هنوز اقدامی برای عملی کردن وعده‌اش که همیشه بر اهمیت و ضرورت آن تأکید داشته، انجام نداده است.
نوبخت: احیای سازمان مدیریت نیازی به مجوز مجلس نداشت
محمدباقر نوبخت ۲۶ خرداد ۱۳۹۳ در نشست خبری، درحالی‌که به نظر می‌رسید نسبت به مصوبه مجلس شورای اسلامی بی‌توجه است، اعلام کرد: به‌زودی سازمان جدیدی از تلفیق معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی و توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ایجاد خواهد شد.
وی گفت: از همه صاحب‌نظران و کارشناسان می‌خواهیم پیشنهادهای خود را برای نام‌گذاری این نهاد جدید اعلام کنند به‌طوری‌که همزمان وظایف تدوین بودجه، برنامه‌ریزی، امور استخدامی و اداری و نظارت راهبردی را نشان دهد.
سخنگوی دولت افزود: بعد از تغییر تشکیلات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس‌جمهور همچنین معاونت برنامه‌ریزی تشکیل شده است که البته این موضوع مورد اعتراض جامعه کارشناسی قرار گرفت، چراکه قدرت برنامه‌ریزی برای نیروی انسانی و منابع مالی را از یکدیگر جدا می‌کرد.
وی با اشاره به طرحی که مجلس برای تشکیل سازمان مدیریت ارائه کرد، افزود: البته احیای این سازمان نیازی به مجوز مجلس نداشت، چراکه شورای عالی اداری مجوز ادغام، تغییر شکل و یا ایجاد سازمانی را می‌دهد، بنابراین با توجه به اینکه می‌توانستیم بدون در نظر گرفتن این مورد اقدام کنیم اما به احترام مجلس سکوت کردیم.
آخرین اقدام دولت برای احیای سازمان مدیریت
اما آخرین اقدام دولتی‌ها درباره احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به یادداشتی از محمدباقر نوبخت بازمی‌گردد که در این یادداشت از صاحب‌نظران می‌خواهد با دولت برای احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی همفکری کنند.
نوبخت می‌نویسد: برگرداندن نظام برنامه‌ریزی بر مدار و جایگاه اصلی خود به استناد اصل ۱۲۶ قانون اساسی که مسئولیت امور برنامهوبودجه و امور اداری و استخدامی کشور را مستقیماً بر عهده رئیس‌جمهور قرار داده، در حوزه وظایف دولت است و اینک دولت با در نظر گرفتن جمیع مسائل، مصمم است بهترین اصلاح و در نهایت گزینه را انتخاب کند که در خور نظام مقدس جمهوری اسلامی و همچنین مردم شریف و سرفراز کشورمان باشد، اما این مهم صرفاً با یاری و همفکری صاحب‌نظران و اهل فن میسر خواهد شد.
این مجال فرصتی برای دعوت از تمامی کارشناسان علاقه‌مند است که با ارائه نظرات خود دولت را یاری رسانده تا بهترین گزینه را از میان گزینه‌های زیر انتخاب کند:
۱. احیای سازمان برنامهوبودجه
۲. احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور
۳. تشکیلات سومی که با مقتضیات روز هماهنگ باشد که علاوه بر برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی، وظیفه مهم نظارت راهبردی نیز در آن گنجانده شود.
همچنین ۴ تیر ۱۳۹۳ سخنگوی دولت در حاشیه جلسه هیئت دولت در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به این جمله بسنده کرد: «ما با دقت کار را دنبال می‌کنیم و دولت مصمم است که نظام برنامه‌ریزی را متناسب با مأموریتی که برای آن قائل هستیم احیا کند که در آینده نزدیک این کار صورت خواهد گرفت».
دولت در احیای سازمان مدیریت تعلل می‌کند چون…
چنانکه مرور شد هنوز خبری از احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیست دراین‌باره نظر تعدادی از نمایندگان مجلس را درباره علت تعلل دولت در احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی جویا شدیم.
" موسی‌الرضا ثروتی " عضو کمیسیون برنامهوبودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار بازارخبر درباره مصوبه مجلس برای تشکیل مجدد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور گفت: شورای نگهبان مصوبه مجلس شورای اسلامی درباره احیای سازمان مدیریت را تأیید کرد و الآن دولت باید این قانون را اجرا کند.
وی با اشاره به مصاحبه سخنگوی دولت که گفته است دولت تمهیداتی را اندیشیده است و آماده احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است، عنوان کرد: نباید نادیده گرفته شود که آقای نوبخت بیش از سه ماه است که مسئولیت دو معاونت ریاست‌جمهوری را بر عهده دارد و این خلاف قانون است؛ دو، سه بار هم نمایندگان در صحن مجلس این مورد را تذکر داده‌اند.
ثروتی درباره علت تأخیر دولت برای تشکیل مجدد این سازمان اظهار داشت: دولت در زمان رقابت‌های انتخاباتی و در ابتدای فعالیت خود موافق احیای سازمان مدیریت بود ولی بعد پشیمان شد.
عضو کمیسیون برنامهوبودجه و محاسبات ادامه داد: دولت یازدهم یکی از دلایل عدم موفقیت دولت نهم و دهم را حذف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌دانست و به آن دولت‌ها انتقاد می‌کردند، اما الآن متأسفانه خودشان دارند در برابر قانون احیای این سازمان مقاومت می‌کنند.
وی درباره علت این مقاومت گفت: وقتی این سازمان در قالب " معاونت ریاست‌جمهوری " باشد، نهاد ریاست‌جمهوری اختیارات بیشتر دارد؛ دو معاونت است؛ می‌توانند نیروهای بیشتری بگیرند. ولی وقتی سازمان مدیریت شود، محدودیت برای خود رئیس‌جمهور به وجود می‌آید. به همین دلیل رئیس‌جمهور ترجیح می‌دهد مثل رئیس‌جمهور قبل اختیارات بیشتری داشته باشد.
ثروتی در پایان با بیان اینکه امیدواریم هرچه سریع‌تر دولت این سازمان را تشکیل دهد تا بحثمدیریت و برنامه‌ریزی هرچه بیشتر در کشور حل شود، تصریح کرد: قانون از زمان تصویب باید اجرا شود و در صورت قصور در اجرا تذکر و سپس سؤال از رئیس‌جمهور پرسیده خواهد شد.
احیای سازمان مدیریت به نفع دولت است
در همین رابطه " سید سعید زمانیان " عضو کمیسیون برنامهوبودجه و محاسبات مجلس، در گفتگو با خبرنگار بازارخبر، گفت: در کمیسیون برنامهوبودجه مجلس به دنبال پیگیری اجرایی شدن قانون تشکیل مجدد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هستیم.
وی درباره دیدگاه " موسی‌الرضا ثروتی " که معتقد است آزادی دولت با احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی محدود می‌شود، اظهار داشت: احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به نفع دولت است. چون الآن وضعیت درستی در مسائل مربوط بودجه‌ریزی و تدوین برنامه مناسب در کشور وجود ندارد و در بسیاری از موارد بدون برنامه کارها را جلو می‌بریم؛ همین باعثشده خیلی جاها ضربه بخوریم در همه حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکلاتی که در پی انحلال سازمان مدیریت گریبان‌گیر کشور شد، عنوان کرد: برای مثال از مشکل کم‌آبی تا ناقص ماندن بسیاری از پروژه‌های عمرانی کشور و یا ناتوانی در مدیریت تحریم‌ها ناشی از فقدان چنین سازمانی است.
وی در پایان تأکید کرد: ضرورت دارد ساختار نظام بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی در کشور به شکل تشکیلاتی، منسجم و سیستمی اجرا شود تا کشور بتواند به یک راهکار درست برای توسعه برسد؛ اگر بخواهیم تشکیلات قوی و منسجمی که خارج از چارچوب سیاسی برای کشور تصمیم گیرد، بهترین راهش تشکیل سازمان است.
دولت قبل از سر رسیدن زمان تدوین برنامه ششم توسعه کاری کند
اسماعیل جلیلی، عضو کمیسیون برنامهوبودجه و محاسبات مجلس، در گفتگو با خبرنگار بازارخبر با اشاره به اینکه طرح تشکیل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به دلیل ضرورت مدیریت متمرکز در حوزه برنامه‌ریزی و مدیریت سالیانه بودجه در مجلس به تصویب رسید، گفت: ابهامی هم که در این مصوبه برای شورای نگهبان وجود داشت را مرتفع کردیم و قانون برای اجرا باید ابلاغ شود.
وی با تأکید بر ضرورت تسریع در تشکیل این سازمان، اظهار داشت: با توجه به اینکه زمان تدوین قانون برنامه ششم توسعه نزدیک است، لذا دولت سریع‌تر باید تکلیف ساختاری این سازمان را مشخص کند.
عضو کمیسیون برنامهوبودجه و محاسبات مجلس ادامه داد: هر چه زودتر چگونگی مدیریت، ساختار و ترکیب مجموعه سازمان مدیریت در مرکز و استانها باید مشخص شود چراکه اگر عملیات تدوین برنامه ششم آغاز شود فرصت اینکه بخواهند درگیر تغییرات ساختاری این سازمان شوند وجود ندارد.
